Szalone lata dwudzieste

Lwowska kolekcja

Atrakcją ekspozycji jest nieprezentowana dotąd w Polsce, unikalna kolekcja polskiego plakatu okresu międzywojnia, będąca obecnie własnością Muzeum Etnograficznego i Rzemiosła Artystycznego we Lwowie, a pochodząca ze zbiorów lwowskiego Muzeum Przemysłowo-Technicznego.

Cała lwowska kolekcja plakatów liczy 182 prace. Na wystawę wybrano 100 plakatów najlepszych grafików międzywojnia: Tadeusza Gronowskiego, Wojciecha Jastrzębowskiego, Edmunda Bartłomiejczyka, Stefana Osieckiego, Anny Birtus-Seifert, Macieja Nowickiego, Adama Bowbelskiego i wielu innych, pochodzących z rozmaitych środowisk artystycznych. Mamy plakaty artystów krakowskich, warszawskich (najsilniejsze środowisko tego okresu związane z Wydziałem Architektury Politechniki Warszawskiej), poznańskich, lwowskich

i wileńskich.

Tutki dwuwatki

Plakaty mają także charakter polityczny, informują o imprezach handlowych, reklamują uzdrowiska, zabytki, hotele (uroczy plakat Grand Hotelu w Łodzi), Polskie Linie Lotnicze ?Lot?, PKO, żarówki Philipsa, tłuszcz Ceres, kakao "Społem", czekoladę "Goplany", herbatę "z wieżą" firmy Szarski, firmę"Wedel", mydło "Rewolwer" i nieco zapomniane artykuły: tutki dwuwatki i gilzy preparowatki. Przestrzegają przed gruźlicą, rakiem, piciem denaturatu. Informują o zawodach sportowych, wystawach, balach i aukcjach. Większość plakatów nosi cechy stylistyczne art déco, takie jak przede wszystkim geometryzacja, rytmizacja i syntetyzm. Niektóre plakaty, zwłaszcza ze środowiska krakowskiego, mają anachroniczne cechy secesyjne, plakaty poznańskie wyróżnia ekspresjonizm.

Wojna polsko- bolszewicka na plakacie

Eksponatom sprowadzonym ze Lwowa towarzyszyć będą liczne obiekty pochodzące z zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie oraz z kolekcji prywatnych. Są to plakaty (głównie z lat 20. związane z wojną polsko-bolszewicką i odbudową kraju po odzyskaniu niepodległości, grafika użytkowa (ulotki Towarzystwa Szkół Ludowych), projekty autorstwa takich artystów, jak: Janina Dłuska, Witold Chomicz, Zofia Stryjeńska, a także kostiumy, akcesoria strojów, meble, ceramika i szkło artystyczne (m.in. z huty "Niemen" i "Hortensja") oraz falerystyka (liczne odznaczenia i odznaki wojskowe, stylizowane orzełki z początku lat 20.).

W sumie pokazanych zostanie przeszło 600 obiektów z lat 20. i 30. reprezentujących wszystkie dziedziny sztuki stosowanej z lat 1914?1939. Wystawie towarzyszyć będą wydawnictwa: album Polski plakat art déco. Muzeum Etnograficzne i Rzemiosła Artystycznego we Lwowie (wyd. przez Muzeum Zamoyskich w Kozłówce) oraz katalog poświęcony kolekcji

z Muzeum Narodowego w Krakowie oraz zabytkom wypożyczonym od osób prywatnych i innych instytucji.

Krakowskie plakaty

Od lipca na wystawie można też zobaczyć plakaty ze zbiorów Biblioteki Głównej ASP w Krakowie. Prezentowane wtedy będą także rysunki architektoniczne Adolfa Szyszko-Bohusza i Józefa Gałęzowskiego.

Kolekcja plakatów przechowywana w Gabinecie Plakatów Biblioteki Głównej Akademii Sztuk Pięknych Krakowie jest najstarszym i największym tego typu zbiorem w kraju należącym do uczelni artystycznej. Za początek kolekcji, a zarazem jej fundament, należy uznać zbiór plakatów należący niegdyś do Muzeum Techniczno-Przemysłowego w Krakowie, założonego przez dra Adriana Baranieckiego w roku 1868. Jego drugi dyrektor, Jan Kacper Wdowiszewski, jako jeden z pierwszych umiał dostrzec znaczenie tej formy komunikacji wizualnej i zdołał wypromować plakat jako ważną, samodzielną dziedzinę sztuki użytkowej. Następcy Wdowiszewskiego w sposób systematyczny powiększali kolekcję. Znajdują się w niej prace wszystkich czołowych twórców plakatu polskiego.

W stale rozbudowywanej, liczącej obecnie ponad 10 tysięcy plakatów kolekcji, znajduje się ponad 300 obiektów z lat 1914-1939. Sporo z nich związanych jest z działalnością takich krakowskich instytucji jak nieistniejące dzisiaj Muzeum Techniczno-Przemysłowe czy Towarzystwo Miłośników Książki w Krakowie.

Krystyna Szczur

Gabinet Plakatów Biblioteki Głównej ASP w Krakowie