Witaminy

Możemy je mieć w domowej apteczce w postaci syntetycznej lecz wówczas należy uważać by ich nie przedawkować. Można również przyjmować je wraz z pokarmami, które są ich źródłem. Prawidłowe, zbilansowane pod tym względem jedzenie to zdecydowanie najlepsza metoda.

Ze względu na rozpuszczalność rozróżnia się witaminy rozpuszczalne w wodzie - grupa witamin B i witamina C oraz witaminy rozpuszczalne w tłuszczach - witaminy A, D, E, K, F. Biorą one udział w regulacji metabolizmu jako koenzymy lub związki macierzyste do ich syntezy. Biologiczne działanie witamin może być zablokowane przez antymatabolity. Brak, niedobór lub nadmiar różnych witamin może być przyczyną chorób - awitaminozy, hipowitaminozy i hiperwitaminozy.

Witamina A (grupa witamin), akseroftol. Dzienne zapotrzebowanie 1,0 - 2,5 mg - wspólna nazwa dla kilku związków o podobnej budowie i działaniu biologicznym. Witamina A jest rozpuszczalna w tłuszczach. Jej pochodna - retinen - znajduje się w siatkówce oka i odgrywa podstawową rolę w procesach widzenia. Powstaje ona w przewodzie pokarmowym z prowitamin, którymi są karoteny dostarczane w pokarmach roślinnych (marchew, pomidory, papryka). Gotowa witamina A znajduje się w wątrobie, tranie maśle i żółtku jaj. Niedobór witaminy A powoduje zaburzenia widzenia, zmiany skórne. Nadmiar również wpływa na wzrok i skórę.

Witamina D (grupa witamin), kalcyferol. Dawka dzienna dobierana jest indywidualnie wg wskazań lekarza. Jest to witamina rozpuszczalna w tłuszczach. Powstaje ona z pochodnych cholesterolu pod wpływem promieni nadfioletowych. Pochodne te są przyjmowane z pokarmami jako prowitaminy. Gromadzą się w skórze, gdzie pod działaniem światła słonecznego przetwarzane są w witaminę D. Witamina D wzmaga wchłanianie wapnia w jelitach i nasila procesy wapnienia w tkance kostnej. Niedobór witaminy D jest przyczyną krzywicy u dzieci i rozmiękania kości u dorosłych. Hiperwitaminoza wywołuje porowatość kości, złamania kości, nudności, bóle głowy i inne objawy ogólne. Występuje jako prowitamina np. w tranie, wątrobie, maśle, jajach i mleku.

Witamina E (grupa witamin), tokoferol. Dawka dzienna 10 mg. Jest to witamina rozpuszczalna w tłuszczach. Prawdopodobnie bierze udział w utlenianiu biologicznym. Występuje w warzywach, mleku, mięsie i w jajach. Możliwe, że jest syntetyzowana również przez florę bakteryjną jelit. U ludzi nie opisano dotychczas objawów niedoboru witaminy E z wyjątkiem prawdopodobnych zaburzeń płodności. Przypuszcza się, że jest ona niezbędna do prawidłowego przebiegu przemian w tkance mięśniowej.

Witamina K (grupa witamin), filochinon. Dawka dzienna 1 mg. Witamina rozpuszczalna w tłuszczach. Bierze udział w utlenianiu biologicznym oraz w wytwarzaniu protrombiny w wątrobie. Występuje w liściach roślin zielonych - kapusta, szpinak, w ziemniakach, oleju sojowym i wątrobie. Jest także syntetyzowana w jelitach przez florę bakteryjną. Niedobór tej witaminy powoduje zaburzenia krzepnięcia krwi.

Witamina F. Rozpuszcza się w tłuszczach. Chemicznie jest zespołem wielu nienasyconych kwasów tłuszczowych. Występuje w olejach roślinnych. Pobudza wzrost. Wpływa na prawidłowy stan skóry i włosów. Skutkiem niedoboru mogą być np. zmiany skórne.

Witamina B. Wspólna nazwa grupy witamin: B1, B2, B6, B12, PP, H, kwasu pantotenowego, kwasu folinowego (B11), kwasu folinowy (B14), kwasu para aminobenzoesowego. Witaminy te są rozpuszczalne w wodzie. Większość wymienionych witamin znajduje się w drożdżach, mięsie i w wątrobie. Niektóre są syntetyzowane przez florę bakteryjną przewodu pokarmowego.

Witamina B1, tiamina, aneuryna. Dawka dzienna 1,0 - 3,0 mg. W organizmie człowieka ulega fosforylacji, dając koenzym zwany kokarboksylazą, który bierze udział we wprowadzeniu kwasu pirogronowego do cyklu Krebsa. Jest również odpowiedzialna za procesy utleniania biologicznego, przemianę tłuszczów i węglowodanów oraz prawidłowy stan tkanki nerwowej. Witamina B1 jest wrażliwa na działanie wysokiej temperatury i enzymów utleniających. Znajduje się w drożdżach, mięsie, wątrobie, chlebie razowym, nasionach roślin strączkowych, mleku i jajach. Jest również syntetyzowana w przewodzie pokarmowym przez bakterie Niedobór Witaminy B1 prowadzi do choroby beri-beri, zapalenia wielonerwowego, zaburzeń sercowo - naczyniowych i pokarmowych.

Witamina B2, ryboflawina, laktoflawina, owoflawina. Dawka dzienna 1,5 - 3,0 mg. W organizmie człowieka wchodzi w skład koenzymów oxydoreduktazy ( m. in. dwunukleotydu flawinoadeninowego), biorących udział w utlenianiu biologicznym. Odgrywa również rolę w biochemicznych przemianach w siatkówce oka. Jest oporna na gotowanie, lecz łatwo ulega inaktywacji pod wpływem światła. Witamina B2 znajduje się w drożdżach, wątrobie, mleku (laktoflawina), jajach (owoflawina) oraz w jarzynach. Przy niedoborze tej witaminy występują zmiany skórne (łojotok, zajady), zmiany w obrębie rogówki, spojówki, jamy ustnej i światłowstręt. Witamina ta stosowana jest w hipo- i awitaminozie oraz w niektórych typach niedokrwistości.

Witamina B6, pirydoksal, pirydoksyna, pirydoksamina, adermina. Dawka dzienna 2,0 mg. W organizmie człowieka ufosforylowana pochodna witaminy B6 jest koenzymem transaminaz oraz niektórych liaz. Jest oporna na ogrzewanie. Znajduje się w drożdżach, mięsie, wątrobie, ziemniakach i jarzynach. Odgrywa rolę w procesach przemiany aminokwasów oraz krwiotwórczych. Przy jej niedoborze występują zmiany na skórze, w błonach śluzowych oraz w szpiku kostnym.

Witamina B12, kobalamina, cyjanokobalamina. Dawka dzienna 0,003 mg. Budową chemiczna zbliżona do hemu, w którym atom żelaza został zastąpiony atomem kobaltu. Jest czynnikiem krwiotwórczym, biorącym udział w procesach wytwarzania krwi w organizmie. Niezbędna również do syntezy aminokwasów i białek szpiku oraz tworzenia krwinek czerwonych i białych (obok kwasu foliowego). Głównym źródłem witaminy B12 są produkty zwierzęce, zwłaszcza wątroba, jaja, mleko. W niewielkich ilościach jest tworzona w przewodzie pokarmowym przez bakterie. Z przewodu pokarmowego jest wchłaniana tylko w obecności tzw. czynnika wewnętrznego. Jej niedobór powoduje niedokrwistość złośliwą. Stosowana bywa w chorobie Addisona - Biermera, leukopenii, niedokrwistościach toksycznych, zapaleniu wielonerwowym, schorzeniach wątroby (zapalenie wirusowe, marskość).

Witamina PP, niacyna, amid kwasu nikotynowego, nikotynamid. Dawka dzienna 15,0 - 25,0 mg. W organizmie człowieka jest prekursorem koenzymów oxydoreduktaz (między innymi dwunukleotytu nikotynamidyoadeninowego), biorących udział w utlenianiu biologicznym. Witamina ta jest oporna na gotowanie. Znajduje się w wątrobie, mięsie, drożdżach, chlebie razowym i jarzynach. Jej niedobór powoduje pelagrę.

Witamina B11, kwas foliowy, witamina M, kwas pteroiloglutaminowy. Dawka dzienna 0,1 - 0,2 mg. Bierze udział w syntezie nukleoproteidów i w licznych przemianach chemicznych w organizmie (np. synteza kwasów purynowych). Ma zastosowanie w leczeniu niektórych postaci niedokrwistości megaloblastycznej. Występuje w drożdżach, jarzynach i w wątrobie, jest też syntetyzowany przez florę bakteryjna jelit. Antymetabolity kwasu foliowego są stosowane w leczeniu chorób nowotworowych. Jednym z objawów niedoboru kwasu foliowego jest niedokrwistość i zaburzenia jelitowe.

Witamina B14, kwas tetrahydropteroiloglutaminowy, kwas folinowy. Jest to witamina krwiotwórcza. Występuje w wątrobie. Bywa czasem stosowana terapeutycznie w niektórych typach niedokrwistości.

Kwas para-amino-benzoesowy, PAB, pabacyd. Składnik kwasu foliowego - występuje w drożdżach i wątrobie. Wytwarzany jest też przez florę bakteryjną przewodu pokarmowego. Antymetabolitami PAB są sulfonamidy. Rolą tego kwasu w organizmie jest udział w przemianie kwasów i tłuszczów.

Kwas pantotenowy. Dawka dzienna 3,0 - 5,0 mg. Jest to składnik koenzymu A. Jest to kwas nietrwały, łatwo rozkłada się podczas ogrzewania. Rolą kwasu pantotenowego w organizmie jest udział w przemianie węglowodanów i tłuszczów. Występuje w produktach zwierzęcych np. wątrobie, mięsie, jajach oraz w produktach roślinnych i drożdżach. Duże ilości kwasu pantotenowego są syntetyzowane przez florę bakteryjną jelit. Niedobory tego kwasu u człowieka są więc bardzo rzadko spotykane, zaś ich objawem są zaburzenia czucia.

Witamina H, biotyna. Dawka dzienna 0,1 - 0,3 mg. Witamina ta służy do syntezy karboksybiotyny (jednego z koenzymów ligaz) i w ten sposób bierze udział w metabolizmie dwutlenku węgla. Występuje w drożdżach, owocach roślin strączkowych, żółtku jaj i wątrobie. Jest również syntetyzowana przez florę bakteryjną jelit. Witamina H odpowiada za prawidłowy stan skóry i włosów. Przy niedoborach witaminy H występują zmiany skórne - łojotok i łuszczenie skóry.

Witamina C, kwas askorbinowy. Dawka dzienna 50,0 - 100,0 mg. Witamina rozpuszczalna w wodzie. U człowieka niezbędna do utrzymania prawidłowego stanu tkanki łącznej ( m. in. włosowatych naczyń krwionośnych). Wzmaga ona odporność organizmu. Bierze też udział w syntezie hormonów kory nadnerczy, wytwarzaniu kolagenu, w niektórych reakcjach utleniania biologicznego, ułatwia przyswajanie żelaza. Występuje w owocach (porzeczki, głóg, owoce cytrusowe), w kapuście i w ziemniakach. Jest częściowo niszczona przez gotowanie. Wskutek niedoboru witaminy C rozwija się szkorbut.