Jak uwolnić się od stereotypów związanych z autyzmem?
Mimo ciągle rosnącej świadomości społeczeństwa na temat autyzmu, wciąż trudno uwolnić się od stereotypowego postrzegania osób ze spektrum. Niestety, szablonowemu myśleniu ulegają zarówno profesjonaliści- logopedzi, psychologowie, lekarze, jak i rodzice. Z jednej strony, autyzm stał się wysokoprofilową niepełnosprawnością, gdyż o osobach z autyzmem coraz częściej mówią produkcje filmowe, czy książki obyczajowe, trafiające do szerszej grupy odbiorców. O autyzmie mówi się szerzej także w świecie popkultury i w otoczeniu celebrytów, co znacznie popularyzuje samo zagadnienie autyzmu.
Jeszcze 30 lat temu, autyzm był pojęciem nieodkrytym, dziś mówi się o nim coraz częściej, a metody terapii wywołują szerokie dyskusje w środowisku terapeutycznym i rodzicielskim. Niepotwierdzone opinie i teorie często wchodzą do języka używanego powszechnie, a mity traktowane są jak fakty. Aby "odczarować" autyzm i teorie na temat osób ze spektrum, należy walczyć z poniższymi mitami!
Mit 1 : Autyzm można wyleczyć
W chwili obecnej nie ma naukowo udowodnionych sposobów na wyleczenie autyzmu. Nie istnieje antidotum, "magiczna tabletka". Starania rodziców i opiekunów powinny skupić się na terapii, która w znaczny sposób może wpłynąć na polepszenie funkcjonowania dzieci w późniejszym życiu. Osoby ze spektrum autyzmu, dobrze reagują na wczesną interwencję, edukację opartą o indywidualne podejście w nauczaniu. Autyzm jest całościowym zaburzeniem rozwojowym, które trwa przez całe życie.
Mit 2: Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu mają wyjątkowe zdolności
Ocena się, że mniej niż 10 proc. przypadków osób ze spektrum autyzmu może przejawiać specjalne zdolności. Najczęściej są to takie dziedziny jak: łatwe zapamiętywanie, muzyka, sztuka, czy matematyka. Większość z nich, może przejawiać szczególne umiejętności w sposób bardzo wybiórczy, połączony ze specjalnymi zainteresowaniami czy kompulsjami, obsesjami. Sawanci występują w populacji niezwykle rzadko, jak mówią badania jest 1 osoba na milion.
U 75 proc. osób z autyzmem występuje niepełnosprawność intelektualna w różnym stopniu.
Mit 3: Osoby z autyzmem nie potrafią mówić
Komunikacja to więcej niż mowa, u niektórych osób z autyzmem, mowa może rozwijać się prawidłowo, a jednak będą one potrzebować pomocy w sprawnej komunikacji z rówieśnikami. Inni autycy będą wymagali wsparcia w komunikacji, która dotyczy podstawowych potrzeb, często w kombinacji słów i gestów oraz alternatywnych systemów komunikacji takich jak np. PECS (komunikacja alternatywna, inna niż werbalna).
Mit 4: Szczepionki powodują autyzm
Wiemy, że nie możemy mówić o pojedynczym czynniku, który powoduje autyzm, nie ma również dowodów naukowych wspierających tezę o powiązaniu szczepionek z późniejszym występowaniem autyzmu u dzieci. Uważano że Thimerosal, który był szeroko stosowany jako składnik szczepionek, był odpowiedzialny za wywoływanie ASD (Autism Syndrom Disorder) u dzieci. Mimo to, od czasu wycofania użycia Thimerosalu w szczepionkach, notujemy raczej wzrost niż obniżenie występowania zaburzeń ze spektrum autyzmu. Amerykańska Akademia Pediatryczna przeprowadziła i udostępnia szereg badań naukowych, wskazujących brak powiązania między autyzmem a szczepionkami. Mimo, że nie możemy mówić o wpływie szczepionki na występowanie autyzmu, istnieją pewne środowiskowe i genetyczne czynniki które podnoszą ryzyko wystąpienia ASD poprzez ich wpływ na zmiany rozwojowe mózgu. W chwili obecnej wyróżnia się aż 61 genetycznych mutacji, które mogą podnieść ryzyko wystąpienia ASD.
Do przyczyn środowiskowych występowania autyzmu zalicza się: rodzicielstwo w późnym wieku (ponad 34 lata), słabe zdrowie fizyczne i psychiczne matki podczas ciąży, używanie leków podczas ciąży, przedwczesny poród, powikłania podczas porodu, czynniki chemiczne wpływające na płód, niska waga po porodzie oraz infekcje poporodowe (Karimi, Kamali, Mousavi, & Karahmadi 2016). Świnka, odra oraz różyczka, są wymieniane wśród infekcji i chorób które podnoszą ryzyko wystąpienia ASD, więc szczepionki MMR minimalizują możliwość rozwinięcia się ASD u dziecka na skutek tych chorób.
Mit 5: Osoby z autyzmem nie akceptują dotyku
Może to być prawdą dla wielu osób z autyzmem, szczególnie dla tych które mają problemy z nadwrażliwością, ale nie wszystkie osoby z autyzmem przejawiają takie trudności. Niektóre osoby, podobnie jak osoby neurotypowe, lubią się przytulać, i akceptują dotyk bliskich w codziennych relacjach.
Mit 6: Osoby z autyzmem nie wiedzą co to jest miłość, nie są w stanie, utrzymać znaczących interakcji społecznych
Rzeczywiście, wiele osób z autyzmem przejawia trudności w zakresie relacji z innymi, niektórzy potrafią jednak pozostawać w bliskich relacjach, zakochać się, czy mieć dzieci. Niekiedy osoby z autyzmem wyrażają swoje emocje w inny, nie tak oczywisty sposób, ale nie oznacza to że nie są w stanie doświadczać miłości i obdarowywać nią innych.
Bartłomiej Opaliński- terapeuta behawioralny. Konsultant merytoryczny w firmie DrOmnibus, tworzącej aplikacje dla dzieci ze spektrum autyzmu
