Mały despota

Niestety, odkąd poszedł do szkoły, zaczęły się kłopoty. Nauczyciele i rodzice skarżyli się na chłopca, że dokucza innym dzieciom, raz nawet wdał się w bójkę. Naprawdę trudno było w to uwierzyć. Maciek nie miał przyjaciół i nikt nigdy nie zapraszał go na urodziny lub wyjścia po szkole. Najwyraźniej nie był zbyt lubiany, ale udawał, że wszystko jest w porządku. Pewnego razu mamie udało się nakłonić go do zwierzeń, coś w nim pękło i płacząc zapytał: "Dlaczego nikt mnie lubi?".

Negatywne zachowania społeczne zniechęcają do wspólnej zabawy

Wielu rodzicom byłoby trudno w takiej sytuacji oprzeć się pokusie, aby pocieszać dziecko, zrzucając winę na innych. "Nie rozumieją cię", "jesteś inny, lepszy", "to podłe, że tak cię traktują", "pewnie wrobili cię, a ty się tylko broniłeś" - takie tłumaczenia i obrona dziecka nie pomaga, przeciwnie - może tylko pogłębić problemy chłopca w relacjach z rówieśnikami.

Rodzic nie musi podawać dziecku gotowych rozwiązań i odpowiedzi, ale może okazać zrozumienie dla jego uczuć i zaoferować pomoc w poszukiwaniu rozwiązań problemu. Rodzice Maćka postanowili podjąć taki wysiłek i  dotrzeć do prawdziwej przyczyny jego problemu. W tym celu oboje towarzyszyli mu podczas aktywności na placu zabaw i podwórku, dyskretnie obserwując jego interakcje z rówieśnikami.

Szybko okazało się, że chłopiec przejawia zbyt wiele negatywnych zachowań społecznych, które zniechęcały dzieci do wspólnej zabawy. Uważał, że tylko jego pomysły są dobre i próbował narzucić je kolegom i koleżankom. Nie słuchał innych, nie potrafił czekać na swoją kolej i współpracować. Przegrana w grze wywoływała jego złość i podejrzenia, że został oszukany. Nie chciał uczestniczyć w żadnej aktywności, jeśli nie odbywała się na jego i tylko jego zasadach. Dzieci odrzucały go, bo uważały, że za bardzo "się rządzi". Walcząc o ich uwagę i zainteresowanie zaczynał dokuczać innym i kłócić się.

Dobra współpraca to klucz do sukcesu

Rodzice zrozumieli, że aby pomóc synowi stworzyć udane relacje z rówieśnikami, powinni  nauczyć go kilku nowych zachowań społecznych. Aby osiągnąć sukces potrzebna jest dobra współpraca z dzieckiem. Zwykle wymaga to bardzo delikatnego podejścia, uwzględniającego ukryte obawy dziecka. Rodzice powinni okazać dziecku wiele życzliwości i zrozumienia podczas dzielenia się z nim swoimi spostrzeżeniami na temat jego trudności w kontaktach z dziećmi. Należy unikać ocen zachowania, a jedynie zaproponować i przedstawić plan pomocy.

Zanim Maciek zaczął trenować wybrane dwa pozytywne zachowania (związane ze słuchaniem innych i współpracą), rodzice omówili z nim listę możliwych pozytywnych i negatywnych zachowań społecznych. Następnie zademonstrowali (odgrywając wspólnie z dzieckiem scenkę), jak wygląda dane zachowanie. Gdy upewnili się, że Maciek rozumie i potrafi wykonać w praktyce właściwe zachowanie, poprosili go, aby zastosował je w codziennych sytuacjach społecznych. Przy każdej nadarzającej się okazji (pierwszą było spotkanie rodzinne z kuzynem w wieku Maćka) zachęcali chłopca do wykorzystania nowych umiejętności społecznych.

Gdy udawało mu się zastosować pożądane zachowania, rodzice nagradzali go - słownie lub oferując dodatkowy przywilej (mógł dłużej pograć na komputerze). Maciek nie od razu przyswoił sobie nowe umiejętności, bo zmiana zachowań społecznych jest trudna i wymaga czasu. Nie było mu łatwo zdobyć akceptację  rówieśników, którzy już wyrobili o nim sobie swoje zdanie, ale jego wysiłki zostały nagrodzone -  chłopiec nawiązał przyjaźń z kolegą z zajęć sportowych, a rodzice nie słyszeli już skarg na jego zachowanie od innych rodziców i nauczycieli.  

Małgorzata Kamińska