Nastolatek: Leniwy czy zapracowany?

Myślisz, że wypalenie to stan, którego młodzi nie doświadczają? Rzeczywiście, im mniej mamy lat, tym większe posiadamy zasoby energii. Większe nie oznacza niewyczerpane.

Permanentne zmęczenie wśród młodzieży nie należy do rzadkości. Dotyczy bowiem około 30 proc. polskich nastolatków. Długotrwałe znużenie niekoniecznie objawia się tym, że dziecko bywa apatyczne i drzemie na kanapie. Jego sygnały mogą być mniej oczywiste.

Zmęczenie, które trwa kilka miesięcy i którego nie sposób odespać w weekend, może mieć groźne skutki. Organizm nie regeneruje się, a to prowadzi do rozmaitych schorzeń, takich jak choroby układu krążenia, nowotwory oraz nerwice i depresje. Dlatego im szybciej zorientujesz się, że coś jest nie tak, tym lepiej.

Oprócz oczywistych objawów, oznaką przemęczenia może być także nadpobudliwość. Twój syn albo córka nie potrafi usiedzieć w jednym miejscu? Nie umie się na niczym skoncentrować? To niekoniecznie musi być nadmiar młodzieńczej energii.

Zwróć uwagę, czy dziecko nie jest agresywne. To typowy objaw przemęczenia systemu nerwowego. Nastolatek może na przykład reagować nieuzasadnioną złością, np. na niewinne pytania o szkołę wybuchać: "Daj mi wreszcie święty spokój!". Lub w niespodziewanych momentach uciekać do swojego pokoju i trzaskać drzwiami.

Zmęczeniu towarzyszą problemy z koncentracją i zapamiętywaniem.

Jeśli więc ostatnio dziecko zaczęło przynosić gorsze oceny, to może być sygnał ostrzegawczy. Bardzo często pierwszą oznaką są też choroby. Nastolatek zaczyna cierpieć na migreny albo zapadać na przeziębienia. Jeśli powodem jest zmęczenie, lekarze są bezradni. Przepisują antybiotyki, kierują na kolejne badania, ale nie znajdują przyczyn tych dolegliwości.

Przyjrzyj się temu, ile twój syn albo córka śpi. Dla młodego człowieka w wieku 11-17 lat odpowiednia ilość snu wynosi od 8,5 do 9,5 godzin. Jeśli nastolatek kładzie się o 11., a już o 6.30 dzwoni budzik, oznacza to, że śpi o godzinę za mało. Chcesz, by był wypoczęty? Spróbuj namówić go, by kładł się o 15 minut wcześniej.

Po tygodniu o kolejne 15, tak by pora jego zasypiania przesunęła się o godzinę. Nie próbuj jednak zmuszać go, by już od jutra był w łóżku o 10., bo będzie tylko przewracać się w pościeli, a rano wstanie zmęczony. Do takich zmian organizm musi się stopniowo przyzwyczajać. Policz godziny Lekcje w szkole, angielski, karate, korepetycje, a w domu jeszcze nauka. Jeśli dziecko pracuje (bo nauka to też praca) dłużej niż 10 godzin dziennie, nie dziw się, że jego organizm protestuje.]

Dlatego sprawdź, ile czasu zajmuje mu codzienna aktywność. Podlicz godziny spędzane w szkole, kursy popołudniowe i czas, jaki przeznacza na odrabianie lekcji. Przeanalizujcie razem jego rozkład dnia. Czy naprawdę lubi tenis, czy raczej spełnia twoje ambicje? Skoro nie zamierza zostać zawodowym graczem, może wystarczy mu jeden trening tygodniowo?

Chce uczyć się niemieckiego i hiszpańskiego? Wyjaśnij, że jeśli będzie zmęczone, skorzysta z zajęć mniej, niż gdyby było wypoczęte. Aby nastolatek dobrze się rozwijał, musi mieć w ciągu dnia dwie godziny wolnego, przeznaczonego tylko na zabawę i kontakty z rówieśnikami.

Również jedno popołudnie w tygodniu powinno być wolne od dodatkowych obciążeń. Dbaj o zróżnicowanie jego zajęć. Gdy w tygodniu siedzi nad książkami, niech w sobotę uprawia sport.

Nie strofuj, gdy czasem siedzi bezczynnie na kanapie. Człowiek potrzebuje odpoczynku nie tylko aktywnego, ale i pasywnego. Nasz mózg bywa najbardziej kreatywny, gdy jest wypoczęty i nienastawiony na konkretne działanie. W czasie pozornej bezczynności sortuje zgromadzone w ciągu dnia dane i pozbywa się tego, co zbędne. Dlatego ten, kto robi przerwy w pracy, osiąga lepsze rezultaty niż ten, kto tego nie czyni.

Czym innym są jednak relaksujące przerwy w pracy, a czym innym brak koncentracji i zła organizacja. Naucz nastolatka pracować efektywnie. Gdy ucząc się, jednocześnie czatuje z kolegami na Facebooku i jednym okiem zerka na telewizor, nie osiągnie dobrych rezultatów. A co gorsza, spędzi nad książkami o wiele więcej czasu i wieczorem będzie skonany.

Wprowadź zasadę, że w trakcie nauki, dziecko nie korzysta ani z komórki, ani nie włącza laptopa. Jeżeli nie umie się skupić, zadbaj o ciszę w mieszkaniu i nie rozpraszaj go pytaniami. Gdy opanuje sztukę odpowiedniego rozkładania sił, mniej się zmęczy.

Dr Sławomir Wolniak, psychiatra: Zmęczenie nastolatka może mieć także inną, poważniejszą przyczynę. Jest nią uzależnienie. Bardzo częsty u młodych ludzi jest nie tylko przymus korzystania z substancji psychoaktywnych, ale i z sieci. To wycieńcza organizm fizycznie i psychicznie.

Bez względu na to, czy przedmiotem uzależnienia są narkotyki, czy komputer, część objawów jest podobna, a zmęczenie może je maskować. Pojawiają się senność, kłopoty z koncentracją, a nawet zaburzenia mowy. Bardzo często występują też zaburzenia łaknienia.

Do symptomów uznawanych za niepokojące należą: zmienność nastrojów, nadmiar albo brak energii (przy czym stany takie zwykle następują jeden po drugim), brak apetytu albo zbyt duże łaknienie.

Dziecko przynosi gorsze oceny, traci zainteresowanie rzeczami, którymi się do tej pory pasjonowało. Wchodzi w konflikty z nauczycielami, wagaruje. Jeśli podejrzewasz, że twój nastolatek jest uzależniony od internetu, zacznij od ograniczenia mu korzystania z komputera (np. do dwóch godzin dziennie).

Jeśli masz wrażenie, że problemem są narkotyki, podejmij próbę kontroli jego kontaktów towarzyskich i miejsc, w których bywa. Tego typu środki w przypadku uzależnień często nie dają rezultatu.

Dziecko może kłamać, obiecywać poprawę (z obietnicy nie będzie się w stanie wywiązać). Konieczna będzie pomoc specjalisty. (Adresy placówek: www.poradnia- monar.pl/poradnie, www. parpa.pl (zakładka "placówki lecznictwa dla młodzieży").

tekst: Barbara Błędowska