Wolne na opiekę nad dzieckiem

Zdarza się, że maluch nagle zachoruje i musisz zostać w domu, by się nim zająć. W takiej sytuacji możesz wykorzystać wolne dni na opiekę nad dzieckiem. Masz do nich prawo, jeśli jesteś zatrudniona na etacie.

Nie liczy się przy tym, czy jest to umowa na pełny etat, czy w innym wymiarze. Co ważne, prawo do dni wolnych przysługuje rodzicowi bez żadnej zwłoki, tj. już w pierwszym dniu, po rozpoczęciu przez niego pracy. Dni wolne na opiekę nad dzieckiem należą się też niezależnie od urlopu przysługującego pracownikowi z innego tytułu przewidzianego przepisami prawa pracy.

Oznacza to, że można np. połączyć je z urlopem wypoczynkowym.

Dni te przysługują nie tylko rodzicom biologicznym, ale też innym osobom sprawującym opiekę nad dzieckiem. Z tego przywileju skorzysta zatem także rodzic adopcyjny i zastępczy oraz inny opiekun prawny. Dni wolnych na dziecko nie dostanie natomiast rodzic, który został pozbawiony przez sąd władzy rodzicielskiej. Prawo do dni wolnych na opiekę nad dzieckiem przysługuje też pracownikowi, którego współmałżonek nie jest zatrudniony lub przebywa na urlopie macierzyńskim albo wychowawczym.

Jeśli oboje rodzice pracują, z całości dodatkowego wolnego może skorzystać jedynie jedno z nich. Liczba dni na opiekę na dziecko nie zależy od liczby dzieci w danej rodzinie.

Niezależnie od tego, czy pracownik wychowuje tylko jedno, czy więcej dzieci w wieku do 14 lat, może skorzystać jedynie z dwóch dni wolnych w każdym roku. Jeśli ich nie wykorzysta, to przepadną. Nie można przenieść niewykorzystanych dni wolnych na kolejny rok i połączyć z dwoma dniami, jakie należą się w nowym roku.

Dni opieki nad dzieckiem są zagwarantowane ustawowo, tzn. rodzic nie może być tego prawa pozbawiony (nawet przy swojej zgodzie) np. w regulaminie pracy. Wbrew powszechnemu mniemaniu, dni wolne wcale nie przysługują tylko na dziecko, które jest chore. Podstawę do udzielenia dni wolnych na opiekę nad dzieckiem stanowi wniosek pracownika. Rodzic nie musi przy tym tłumaczyć, dlaczego potrzebuje dni wolnych i w jaki sposób zamierza je wykorzystać. We wniosku trzeba tylko zaznaczyć, o jakie dni chodzi.

Mogą one następować bezpośrednio po sobie lub być rozdzielone dowolnie długą przerwą. Wolne może wykorzystać tylko jedno z rodziców (wtedy będą to dwa dni) lub oboje (wówczas każdemu z nich będzie przysługiwał jeden dzień wolny). Co istotne, w przepisach nie przewidziano konieczności dołączenia zaświadczenia z miejsca pracy współmałżonka o tym, czy rezygnuje z dni wolnych, czy nie. O dni wolne można wystąpić w każdej chwili, nawet na dzień przed przewidywanym terminem.

Słyszałam, że - jeśli nie wykorzystam dni opieki na dziecko - należy mi się za to ekwiwalent finansowy. Czy tak faktycznie jest?

Izabela Kieczka-Grabowska, radca prawny: Niestety, nie. Zgodnie z art. 188 kodeksu pracy, pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. W świetle powyższego przepisu, pracownik nabywa prawo do zwolnienia na opiekę w każdym roku kalendarzowym, aż do ukończenia przez dziecko pracownika 14. roku życia.

Brak skorzystania z powyższego uprawnienia w danym roku kalendarzowym skutkuje jego wygaśnięciem, a pracownik traci możliwość skorzystania z zaległych 2 dni zwolnienia od pracy w kolejnym roku kalendarzowym lub później. Za okres przebywania na zwolnieniu w celu sprawowania opieki nad dzieckiem do 14 lat pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości równej wynagrodzeniu, jakie pracodawca jest obowiązany wypłacić w okresie korzystania z urlopu wypoczynkowego.

Jednakże, w odróżnieniu od urlopu wypoczynkowego, w doktrynie prawa pracy zgodnie przyjmuje się, że nieskorzystanie przez pracownika z powyższego zwolnienia nie skutkuje przekształceniem tego uprawnienia w roszczenia o wypłatę ekwiwalentu pieniężnego. Ewentualna choroba pracownika w okresie wykorzystywania zwolnienia na opiekę nad dzieckiem nie obliguje też pracodawcy do udzielenia zwolnienia w innym terminie.