Fakty i mity o melatoninie

Melatonina może być dla wielu osób rozwiązaniem problemów ze snem. Ważne jednak, by wiedzieć, czym właściwie jest, w jakich sytuacjach pomaga, jak działa i w jaki sposób ją stosować. Rozwiewamy mity i potwierdzamy fakty na temat melatoniny.

Melatonina, inaczej zwana hormonem ciemności lub snu, produkowana jest przez znajdującą się w mózgu szyszynkę. Gruczoł ten otrzymuje informację o stopniu naświetlenia z siatkówki oka. Jeśli nastała noc, zaczyna produkcję melatoniny, która ma za zadanie przekazać informację organizmowi, że pora położyć się spać. Wraz z wiekiem spada poziom naturalnej melatoniny i często jest to główny powód zaburzeń rytmu snu u osób starszych. Dlatego osoby po 55 r.ż., w przypadku zaburzeń rytmu snu, powinny uzupełniać poziomu melatoniny tabletkami zawierającymi odpowiednik naszej naturalnej melatoniny.

Melatonina nie jest lekiem nasennym sensu stricto, ponieważ nie powoduje zasypiania, a jedynie informuje organizm o tym, że nastała ciemność i powinien zrobić się senny. Dzięki temu osoby zażywające lek śpią pełnowartościowym i naturalnym snem, a nie tym wywoływanym farmakologicznie.

Stężenie melatoniny zmienia się wraz z porami dnia - kiedy świeci słońce, jest jej we krwi niewiele, za to wzrasta, gdy robi się ciemno. Najwyższy poziom melatoniny obserwuje się w godzinach między 2 a 4, wtedy też śpimy najmocniej. Z kolei między 7 a 9 jej poziom znowu spada. Tak działa nasz zegar biologiczny przez większą część życia - od około 10. do 55. roku życia. Organizm dziecka produkuje jej więcej, gdyż potrzebuje dłuższego snu, z kolei u osób starszych poziom melatoniny stopniowo spada i może powodować zaburzenia rytmu snu.

Osoby w podeszłym wieku często mają problemy z zaśnięciem lub wybudzaniem się w nocy. Dzieje się tak, ponieważ wraz z wiekiem poziom melatoniny zaczyna stopniowo spadać. Problemy zaczynają się już po 55. roku życia, by w wieku około 75 lat poziom melatoniny w nocy stał się niemalże taki sam, jak za dnia. Przywrócenie właściwego poziomu melatoniny poprzez stosowanie tabletek z tą substancją pozwala na głęboki i ciągły sen o właściwych porach. Ważne jest, żeby zaczynać od wyższych dawek (5 mg) i po uzyskaniu poprawy po 3-6 tygodniach można obniżać dawki. Nie dotyczy to osób po 55 r.ż., które wyższe dawki powinny stosować długotrwale.

Melatonina jest bezpieczna w stosowaniu: nie buduje tolerancji (nie trzeba zwiększać dawek po dłuższym stosowaniu melatoniny), nie uzależnia. Najpoważniejszym działaniem niepożądanym melatoniny stosowanej w leczeniu chronobiologicznych zaburzeń snu jest nasilenie objawów choroby w przypadku stosowania leku o niewłaściwej porze doby. Przyjmowanie wysokiej dawki o późnej porze może powodować uczucie senności i negatywnie wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów oraz obsługiwania urządzeń mechanicznych. Dodatkowo, stosowanie melatoniny nie musi być konsultowane z lekarzem. Konsultacja lekarska jest jednak wskazana w celu ustalenia przyczyny zaburzeń snu, jeśli problemy ze snem nie ustępują, mimo przestrzegania zasad higieny snu oraz właściwego przyjmowania melatoniny.

Dawka melatoniny, jak również długość stosowania zależy od rodzaju zaburzenia snu, a nawet wieku, np. w przypadku bezsenności z zaburzeniami zasypiania korzystane jest przyjmowanie melatoniny 3-2 mg przez 3-6 tygodni 1 godzinę przed planowaną porą snu, po jej przyjęciu należy unikać silnego światła i światła niebieskiego, po 3-6 tygodniach należy obniżyć dawkę na 3-0,5 mg. W przypadku osób w wieku powyżej 55 r.ż. korzystne może być początkowe zastosowanie wyższej dawki 5-3 mg: osoby cierpiące na problemy z zasypianiem 5 mg na godzinę przed planowanym snem, natomiast osoby z częstym wybudzaniem się w nocy, 5 mg w momencie planowanego zasypiania W razie nawracania zaburzeń snu u osób w tym wieku konieczny może być dłuższy niż 6-12 tygodni okres leczenia.

Melatonina egzogenna (podawana w formie preparatów zawierających melatoninę) reguluje nasz biologiczny, a więc naturalny zegar i wymaga to czasu. W przypadku długotrwałych zaburzeń rytmu okołodobowego efekty widać dopiero po trzech tygodniach. W przypadku zaburzeń snu u osób starszych (zaburzenia zasypiania u osób po 55 r.ż.) konieczny może być jeszcze dłuższy 6 tygodniowy czas stosowania melatoniny.