Piękna i oddana prababka Jezusa

Catherine Lawless, adiunkt historii sztuki na irlandzkim University of Limerick, postanowiła sprawdzić, jaką osobą była ta intrygująca, niezmiernie tajemnicza i zapomniana postać. Badaczka była przekonana, że legendy dotyczące Ismerii pochodzą z Florencji. Aby sprawdzić słuszność swych tez, udała się do tamtejszych bibliotek - Narodowej oraz Riccardiana - i zbadała dwa florenckie manuskrypty pochodzące z XIV i XV w.

W odróżnieniu od bardziej znanej i tradycyjnej wersji relacji krewniaczych, w której Ismerię przedstawia się jako siostrę świętej Anny i babkę Jana Chrzciciela, w omawianej legendzie występuje ona jako matka świętej Anny.

- O samej Marii i jej rodzinie Biblia wspomina bardzo mało - dodaje Lawless. - Ogromny kult Marii, jaki rozwijał się w ciągu stuleci, w niewielkim stopniu opiera się na źródłach pisanych. Większość legend o Ismerii koncentruje się na jej pokutnej pobożności i daleko im do klasycznych legend, które opisują również zwykłe życie i ludzki wymiar swych bohaterów.

Legendy, które analizowała Lawless, nie koncentrują się tylko na postaci biblijnej, zawierają natomiast bogate opisy ówczesnej społeczności florenckiej.

- Nie trzeba ich odbierać wyłącznie w kategorii tekstu edukacyjnego, można je potraktować jako opowieść - stwierdza Catherine Lawless.

Pojawia się w nich późnośredniowieczny typ nowej świętości, zdefiniowanej między innymi przez francuskiego historyka André Vaucheza (1938), opartej na życiu w pokorze i pokucie, nie zaś na krwi i męczeńskiej śmierci.

Z historii, jaka wyłania się z rękopisów wynika, ze Ismeria była córką Nabona, mieszkańca Judei z rodu Dawida. Przedstawia się ją jako piękną kobietę, która bezgranicznie oddała się Bogu. Z tekstów wynika, że poślubiła patriarchę o nazwisku Santo Liseo.

Jednak już w dniu ślubu małżonkowie zawarli układ, na mocy którego swój związek mieli podporządkować wymogom pobożnego życia. Panna młoda poprosiła swego wybranka, by ten pozwolił jej żyć w kontemplacji i by współżyli ze sobą tylko raz w miesiącu, a w poście zachowali wstrzemięźliwość.

Po 12 latach małżeństwa przyszła na świat ich córka Anna, późniejsza matka Marii. Gdy dziecko miało 12 lat, Liseo zmarł. Krewni doszli do wniosku, że Ismeria nie będzie potrzebowała już żadnych dóbr świeckich, więc pozbawili ją całego majątku i skazali na życie w ubóstwie.

Manuskrypty nie podają, czy uczyniła to rodzina męża Ismerii, czy może jej własna. W drugim przypadku, według Lawless, pominięcie powyższej informacji mogło mieć na celu ochronę wizerunku rodziny Panny Marii. Nie należało jej przecież przedstawiać w niekorzystnym świetle. Niezależnie od tego, kto był przyczyną tego zwrotu w jej życiu, w zaistniałej sytuacji Ismeria zamieszkała w szpitalu dla ubogich.

George Ferzoco z uniwersytetu w angielskim Bristolu zauważył, że ta niedawno napisana analiza legendy jest doskonała i odkrywa zaskakującą istotę materiałów religijnych z późnego średniowiecza oraz renesansu we Florencji, gdzie wiele rękopisów pisano specjalnie dla kobiet.

W postaci świętej Ismerii zaskakujące jest to, że stanowi ona wzór dla starszych arystokratek - twierdzi jego koleżanka Carolyn Muessig.

- Ten fakt tłumaczy, dlaczego Ismeria była eksponowana w średniowiecznej Florencji - mówi.

Badania potwierdzają zatem jednocześnie pewne pozytywne tendencje, które ukierunkowywały późnośredniowieczną kulturę na wzmocnienie pozycji kobiet.

Oprac. Marcin Świderski