Prawda i mity o nauce chodzenia

Obserwowanie dziecka, które podejmuje samodzielne próby chodzenia, jest dla mamy i taty ekscytującym przeżyciem oraz powodem do dumy i radości. Wielu rodziców czeka na ten ważny moment, czasem próbując go przyspieszyć. Kupują smykowi chodzik lub zbyt wcześnie zaczynają prowadzać brzdąca za rączki.

Tymczasem to maluch wie najlepiej, kiedy jest gotowy, by ruszyć do przodu o własnych siłach. Jeśli więc czekasz na pierwszy krok swojego dziecka, dowiedz się, co warto robić, by ułatwić mu tę umiejętność, a jakimi wskazówkami babć i cioć lepiej się nie kierować.

Chodzenie na czworakach nie jest koniecznym etapem rozwoju ruchowego dziecka. Choć większość maluchów zaczyna raczkować między 7. a 9. miesiącem, są też i takie, które z pozycji siedzącej przechodzą od razu do stania, by zaraz potem zacząć chodzić (dotyczy to 10 procent niemowląt).

Raczkowanie jest jednak dziecku potrzebne, bo dzięki niemu smyk szybciej uczy się koordynować ruchy rąk i nóg, kierować swoim ciałem i utrzymywać równowagę. Przemieszczając się na czworaka, smyk poznaje także odległości między przedmiotami i ćwiczy orientację w przestrzeni.

Raczkowanie to nie tylko gimnastyka dla ciała, ale też dla umysłu niemowlęcia. Dzięki naprzemiennym ruchom kończyn w mózgu dziecka tworzą się nowe połączenia nerwowe. W przyszłości będą one niezbędne m.in. do nauki mówienia. Warto zachęcać dziecko do raczkowania, bo zdaniem specjalistów maluchy, które opanowały tę umiejętność, lepiej radzą sobie potem z mówieniem, liczeniem, rysowaniem, pisaniem i czytaniem.

Nakładanie bucików brzdącowi, który jeszcze uczy się chodzić, jest niepotrzebne. Mięśnie stóp rozwijają się najlepiej, gdy maluch biega boso albo w antypoślizgowych skarpetkach. Wtedy paluszki swobodnie zginają się i prostują, dzięki temu dobrze wzmacniają się mięśnie stóp.

Jeśli chcesz, by maluszek miał zdrowe nogi i prawidłowy chód, pozwalaj mu chodzić bez bucików po różnych rodzajach powierzchni: po parkiecie, miękkich dywanach (latem po piasku i trawie). Pierwsze kapcie lub buciki (dostosowane do pory roku) kup dopiero wtedy, gdy smyk nauczy się już sprawnie chodzić.

Powinny być lekkie, z naturalnego i przewiewnego materiału, muszą mieć miękką podeszwę, szeroki czubek i usztywniony zapiętek, który będzie zapobiegał nieprawidłowemu ustawieniu stopy i wyginaniu się jej na boki podczas chodzenia.

To, kiedy smyk zacznie samodzielnie chodzić, nie jest związane z wiekiem, ale z gotowością jego mięśni i kości do podjęcia takiego wysiłku. A to zależy m.in. od budowy ciała, sprawności fizycznej, spontaniczności, a nawet odporności psychicznej dziecka na upadki.

Jeśli twój szkrab skończył rok i nie próbuje stawiać pierwszych kroków, po prostu wolniej rozwija się ruchowo. Nie zachęcaj go jednak do chodzenia, jeśli nie potrafi jeszcze samodzielnie utrzymać się na nóżkach. Większość dzieci zaczyna stawiać pierwsze kroki między 13. a 18. miesiącem życia. Jeśli malec nie podejmuje żadnych prób chodzenia po 16. miesiącu, trzeba udać się do ortopedy.

Rzeczywiście, maluchy, które mają nadwagę, wolniej rozwijają się ruchowo, są mniej sprawne fizycznie i później stawiają pierwsze kroki. Dziecko z obfitymi fałdkami ma trudniejsze zadanie niż jego szczupły rówieśnik. Musi nauczyć się utrzymywać na słabych nóżkach dodatkowe kilogramy.

Samo przygotowanie wszystkich mięśni do takiego wysiłku trwa dłużej i jest dla malucha wyzwaniem. Jeśli więc twój brzdąc od kilku miesięcy osiąga wagę powyżej 90. centyla, ogranicz kaloryczność jego posiłków. Dzięki temu szybciej nauczy się chodzić.

Jeśli maluch zaczyna chodzić po 10. miesiącu, to znaczy, że jego mięśnie i kości są już do tego przygotowane. Nie martw się, jeśli przez pierwsze miesiące chodzenia nóżki smyka będą lekko wyginać się do środka lub na boki. To naturalny objaw, który nie jest groźny. Łukowate nóżki mają też dzieci z nadwagą.

Jeśli malec już sprawnie chodzi, a jego nogi są nieco pałąkowate, warto sprawdzić, czy nie ma niedoborów witaminy D3. Specjaliści alarmują, że aż 80 procent dzieci w wieku 1-3 lata otrzymuje jej za mało w codziennej diecie. Główne objawy jej braku to m.in. częste pocenie się główki, wady postawy, a także opóźnienie rozwoju ruchowego.

Najczęstszą przyczyną podkurczania paluszków jest to, że dziecko nie umie jeszcze sprawnie chodzić. Maluch "przytrzymuje się" paluszkami podłoża, by złapać równowagę. Chodzenie na palcach bywa także nawykiem po korzystaniu z chodzika. Ta przypadłość powinna minąć po kilku tygodniach. Jeśli malec chodzi na paluszkach dłużej, skonsultuj się z ortopedą.

W chodziku maluch nie przewraca się i sprawnie przemieszcza się po domu. Takie rozwiązanie nie przyspiesza jednak nauki chodzenia - sadzanie smyka w chodziku źle wpływa na rozwój motoryczny dziecka, a także opóźnia naukę chodzenia. Samodzielne dreptanie wymaga bowiem silnych mięśni pleców i sprawnych bioder.

Brzdąc, który spędza w chodziku dużo czasu, nie ćwiczy także zmysłu równowagi. Uczy się tylko odpychać od podłogi palcami i wewnętrzną stroną stopy, a to może prowadzić np. do płaskostopia. Po wyjęciu z chodzika dziecko przewraca się, bo jest przyzwyczajone do podparcia pupy.

Dużo lepszym pomysłem jest kupienie smykowi pchacza. Malec przytrzymuje się stabilnej rączki i w bezpieczny sposób ćwiczy wszystkie mięśnie, które pracują podczas chodzenia.

Maluch powinien postawić pierwsze kroki samodzielnie. Prowadzanie go za rączkę nie przyspiesza nauki chodzenia, może być za to szkodliwe dla zdrowia smyka. Kiedy dziecko straci równowagę, odruchowo szarpniesz je mocno do góry, chcąc uchronić przed upadkiem. W ten sposób narażasz smyka na nieprzyjemną dolegliwość, zwaną "urazem piastunki" (wywichnięcie ręki w łokciu).

Za rączkę można prowadzać dopiero te maluchy, które potrafią samodzielnie chodzić. Unikaj też podtrzymywania dziecka pod paszkami. Szkrab, którego ciągle asekurują rodzice, nie ma okazji do ćwiczenia upadków. Jeśli pozwolisz malcowi trenować chodzenie samodzielnie, sam odkryje, jak bezpiecznie upaść na pupę, gdy straci równowagę.

Jeśli obawiasz się, że dziecko może coś sobie zrobić, asekuruj je, idąc za nim z tyłu. Dzięki temu zdążysz uchronić brzdąca przed upadkiem.

Codzienna dawka ruchu wspomaga sprawność mięśni, dzięki czemu smyk zdecydowanie szybciej zdobywa nowe umiejętności i robi postępy w nauce chodzenia. Oto, jak można mu pomóc:

● Umożliwiaj brzdącowi ćwiczenie podciągania się i chodzenia przy meblach. Ustaw krzesła w małych odległościach, by smyk mógł spacerować, wygodnie się o nie opierając.

● Zachęcaj dziecko do samodzielnego chodzenia od mebli w twoje ramiona.

● Kupuj smykowi zabawki i pojazdy do popychania, np. wózek dla lalek.

● Pozwalaj szkrabowi pchać przez mieszkanie krzesło lub taboret.

● Drepczącemu malcowi dawaj do rączek miękkie przytulanki. Kiedy będzie trzymał coś w dłoni, skojarzy to z bezpiecznym uściskiem ręki mamy, a to doda mu odwagi.

Konsultacja: lek. med. Hanna Więcławek-Wassermann,ortopeda-traumatolog.
Tekst: Agnieszka Góra