Reklama

Skąd się bierze agresja?

Agresywne zachowania należą do powszechnie spotykanych i niepożądanych społecznie form aktywności dziecięcej. Dorośli, przy pomocy różnych pedagogicznych i psychologicznych metod, starają się zapobiegać i ograniczać przejawy agresji ze względu na jej poważne negatywne konsekwencje.

Niestety, próba kontroli agresywnych tendencji dziecka nie zawsze kończy się sukcesem. W wielu przypadkach wynika to ze złożoności zjawiska agresji i niepełnego poznania mechanizmów leżących u jej podstaw. Dzieci przejawiają agresywne zachowania z wielu powodów. Intencje, aby wyrządzić komuś krzywdę, mogą się wiązać z zaspokojeniem różnych potrzeb np. osiągnięcia przyjemności i satysfakcji, pragnienia zdobycia atrakcyjnych dóbr i celów (także niematerialnych), uniknięcia przykrości.

Właściwe rozpoznanie źródła agresji jest ważnym krokiem w eliminacji tych niewłaściwych zachowań. Między naukowcami od lat toczy się spór o genezę zachowań agresywnych - czy mają one charakter wrodzony, czy też nabyty? W zależności od  przyjętej koncepcji na ten temat określa się zarówno definicję, jak i możliwe sposoby kontrolowania agresji.

Reklama

Agresja jako tendencja wrodzona

Zwolennicy tezy, że agresja jest wrodzona i uwarunkowana biologicznie, powołują się zwykle na takie argumenty jak: powszechność jej występowania, spontaniczność agresji i jej przyjemnościowa motywacja, istnienie ośrodków w mózgu i odpowiednich hormonów sterujących zachowaniami agresywnymi. Agresywność w tej koncepcji zakłada istnienie instynktownej skłonności do agresji, która poszukuje ujścia. Do zwolenników tej tezy należał np. Freud i Lorenz. Według Lorenza popęd agresji jest konieczny dla przetrwania jednostki i nie należy go znosić, a jedynie hamować, dzięki rozwijaniu w dziecku w procesie wychowania zasad moralnych i zachowań prospołecznych.

Psychoanalitycy zaproponowali też katharsis jako metodę rozładowania agresywnej energii, polegającą na przeniesieniu energii agresywnego dziecka na inne zachowanie (np. aktywność sportowa i działania twórcze). Wielu badaczy zwraca uwagę na fizjologiczne podłoże agresji. Rolę w kontrolowaniu niektórych zachowań agresywnych mogą pełnić:

- pewne struktury mózgu (niektóre agresywne zachowania wynikają z nieprawidłowości pracy mózgu),

- czynniki genetyczne (dodatkowy chromosom podwyższający agresywność) lub temperament. Niektóre dzieci rodzą się z "trudnym" stylem reagowania: dużo płaczą, są bardzo drażliwe, nadpobudliwe, ich zachowania są mało przewidywalne i impulsywne.

Kontrolowanie agresji wynikającej z nieprawidłowości genetycznych i fizjologicznych może stanowić dla rodziców poważny i niełatwy do rozwiązania problem.

Środowiskowe i społeczne źródła agresji

Dużo łatwiej modyfikować i wpływać metodami wychowawczymi na te przejawy agresji, które są efektem reakcji na frustrację albo procesu uczenia się i wpływu środowiska. Według Dollarda i Millera agresja jest popędem nabytym, będącym reakcją na frustrację. Frustracja powstaje, kiedy dziecko napotyka na przeszkodę udaremniającą realizację jego celu. Jej skutkiem jest powstanie napięcia emocjonalnego, a rezultatem silnych emocji (złości, gniewu) może być agresja.

Zachowania agresywne, nie stosowane początkowo intencjonalnie, mogą doprowadzić do osiągnięcia celu i przez uzyskaną w ten sposób nagrodę utrwalić się jako stały rodzaj zachowania. Taka jednak agresja może zostać zahamowana ze względu na groźbę kary. Wybór agresywnej lub nieagresywnej reakcji na frustrację zależy w dużej mierze od dostarczanych dziecku wzorów do naśladowania oraz wzmocnień pozytywnych lub negatywnych (kar i nagród).

Kontakt dziecka z sytuacjami frustracyjnymi i sposób radzenia sobie z nimi zależy m.in od środowiska, w którym się ono wychowuje. Według teorii społecznego uczenia się agresja to zachowanie wyuczone społecznie, które nie wynika z jakiegoś popędu lub instynktu, lecz jest rezultatem norm, nagród, kar i modeli zachowania, z którymi zetknęło się dziecko. Według tego podejścia agresja może być reakcją na stres i przykre doświadczenia, albo stanowić sposób na osiągnięcie określonego celu i korzyści.

Tym, co najbardziej wpływa na rozwój zachowań agresywnych, jest obserwacja i naśladownictwo  otoczenia i zachowań innych osób (rodziców, rówieśników, ale także bohaterów gier i filmów). Zachowania agresywne mogą być likwidowane poprzez oduczanie - konsekwentne stosowanie nagród i kar, dostarczanie pozytywnych wzorców zachowań. Kiedy przyczyna agresji dziecka leży w warunkach środowiskowych, warto podjąć wysiłek, poszukać i wypróbować takie metody wychowawcze, które zredukują niewłaściwe zachowania. Zmiana jest możliwa, ale pod warunkiem, że nie będziemy zwlekać, a niepożądane zachowania nie staną się trwałą cechą osobowości.


Autor: Małgorzata Kamińska      

INTERIA.PL
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Strona główna INTERIA.PL
Polecamy