Zwroty, których nie lubi pokolenie Z. Unikaj w rozmowie z młodymi

Pokolenie Z dorastało w świecie mediów społecznościowych, ekologicznych lęków, pandemicznego lockdownu i ogólnej niepewności. Z jednej strony są cyfrowymi tubylcami, którzy potrafią błyskawicznie wyszukać informacje, z drugiej - bardziej niż ich rodzice i dziadkowie skupiają się na emocjach i uważności.

Niektóre słowa, które kiedyś brzmiały jak neutralne rady, dziś ranią bardziej, niż nam się wydaje.

Ta zmiana wrażliwości wcale nie oznacza, że "młodzi są przewrażliwieni". Raczej pokazuje, jak zmienia się język i nasze oczekiwania względem rozmówcy.

Poznajmy więc kilka zdań i zwrotów, które warto wyrzucić ze słownika, jeśli chcemy budować mosty między pokoleniami.

Często wydaje nam się, że zwrot "bez urazy" łagodzi to, co zaraz powiemy. Dla młodych jest odwrotnie: sformułowanie to stało się czerwonym światłem oznaczającym "zaraz cię ocenię".

Rozmowa w takim momencie zamiera, bo rozmówca przygotowuje się na atak. Zamiast uprzedzać krytykę, lepiej zapytać: "jak to odbierasz?" - dając drugiej stronie przestrzeń, by się wypowiedzieć.

Przez dekady mówiono dzieciom, by nie przesadzały i "wzięły się w garść". Dziś ten zwrot jest subtelną formą gaslightingu, czyli podważania czyichś uczuć.

Pokolenie Z uważa, że prawdziwa siła nie polega na zaciskaniu zębów, lecz na odwadze, by nazwać to, co boli. Kiedy ktoś mówi, że jest zraniony, zamiast przekonywać go, że przesadza, warto zapytać: "Co sprawiło, że tak się czujesz?".

Proste pytanie, a pokazuje, że traktujemy czyjeś emocje poważnie.

Dla starszych to naturalne odwołać się do własnych doświadczeń. Niestety, kiedy słyszymy "za moich czasów…", młodzi odbierają to jako komunikat: "miałem gorzej, więc nie narzekaj".

Świat Zetek jest inny - pełen lęku o przyszłość planety, presji ze strony sztucznej inteligencji i pracy, która nie daje poczucia bezpieczeństwa. Zamiast porównywać pokolenia, zapytajmy: "Co teraz jest dla ciebie trudne?"

Wyrażenie to często pada z ust dorosłych, którzy chcą brzmieć realistycznie. Dla młodych brzmi jednak jak przyzwolenie na niesprawiedliwość i kapitulacja wobec systemu.

Pokolenie Z chce go naprawiać, a nie akceptować takim, jakim jest. Zamiast gasić ten płomień, można powiedzieć: "Tak to działa, ale może znajdziemy sposób, by było lepiej?".

Często radzimy "bądź mężczyzną", mając na myśli "nie płacz, nie marudź, wytrzymaj". Zamiast budować siłę, taki przekaz rodzi wstyd i samotność. Młodsze pokolenie wie już, że odwaga to umiejętność mówienia o tym, co boli. Warto więc wspierać chłopców i mężczyzn w wyrażaniu uczuć.

Gdy ktoś zarabia na Instagramie, recenzowaniu gier czy prowadzeniu kanału na YouTube, słyszy często: "prawdziwa praca jest przy biurku". Takie zdanie odbiera mu prawo do dumy ze swojego zajęcia.

A przecież dla przedstawicieli pokolenia Z sensowna praca to taka, która daje im niezależność i radość. Szczerze mówiąc, lepiej brać z nich przykład, niż krytykować.

Różnice pokoleniowe objawiają się także w świecie emoji. W pracy wielu używa kciuka w górę jako potwierdzenia odbioru wiadomości. Dla młodych to symbol pasywno‑agresywny i niegrzeczny.

Starsi pracownicy widzą w nim jedynie wirtualne skinienie głową, ale Zetki odbierają go jako brak zaangażowania i sygnał: "nie obchodzi mnie, co napisałeś". Zamiast kciuka warto używać serduszka.

Pokolenie Z jest bardziej świadome języka inkluzywnego, unika słów wykluczających i czuje się odpowiedzialne za to, jak komunikacja wpływa na innych. Żyje w świecie, w którym dużo i często mówi się o dobrostanie psychicznym, równości płci i prawie do wyrażania swojej tożsamości.

Dla nich bagatelizowanie uczuć, porównywanie trudności czy wtłaczanie w tradycyjne role jest raniące, bo przeczy wartościom, które są im bliskie.

Do tego dochodzą realne lęki - o klimat, o przyszłość zawodową, o polaryzację społeczną. W takich warunkach język pełen empatii i ciekawości staje się kluczowy w budowaniu zaufania.

• Słuchaj zamiast oceniać. Dopytuj: "Co o tym myślisz?", "Jak to widzisz?". To pokazuje, że szanujesz drugą stronę.
• Zrezygnuj z licytacji "kto miał gorzej". Twoje doświadczenia są ważne, ale nie unieważniają doświadczeń innych.
• Używaj języka neutralnego płciowo i unikaj stereotypów. Zwroty w rodzaju "bądź mężczyzną" czy "taka jesteś" zastąp opisem zachowania lub uczuć.
• Doceniaj nowe zawody i pasje. Zadaj pytania, by zrozumieć, czym zajmują się młodzi, zamiast ich krytykować.
• Bądź elastyczny w świecie emoji i memów. Jeśli nie wiesz, jak zareagować w komunikatorze, lepiej napisz krótką wiadomość zamiast używać niezrozumiałego symbolu.

Zmiana kilku nawyków w mówieniu może okazać się niewielkim wysiłkiem, który przyniesie wielką nagrodę: głębsze relacje z młodszymi członkami rodziny, współpracownikami czy uczniami. Chodzi o to, by nie chodzić "na palcach", lecz by szanować cudze emocje i granice. W końcu wszyscy - niezależnie od wieku - chcemy być wysłuchani i zrozumiani.