Rak podstawnokomórkowy - objawy, leczenie

Rak podstawnokomórkowy to najczęściej występujący nowotwór skóry. Jest uważany za złośliwy miejscowo, ponieważ nacieka i niszczy sąsiednie tkanki, w tym skórę, mięśnie, a czasem także kości (np. chrząstkę nosa albo kości czaszki). Jeśli zmiana nie zostanie usunięta, może tworzyć wypustki w zdrowych tkankach, co utrudnia jego całkowite usunięcie, a także prowadzi do zniekształceń i deformacji.

Widoczne zmiany skóry przy tym nowotworze pojawiają się najczęściej na odsłoniętych częściach ciała, głównie dłoniach, szyi, skórze głowy, szczególnie u osób łysiejących, ale także pod włosami. Jednak w większości przypadków, tj. niemal w 90 procentach, rak podstawnokomórkowy rozwija się na twarzy, między linią włosów a górną wargą. Często także na nosie.

Zdarza się, że lekarze diagnozują go w miejscach, które są stale podrażniane, np. na wargach u osoby palącej papierosy, a także na powierzchni po oparzeniu lub tam, gdzie skóra jest nadmiernie zrogowaciała.

• guzkową – najczęściej spotykaną. Ma postać niezapalnego guzka otoczonego charakterystycznym wałem, wyraźnie odgraniczonym, z blizną pośrodku;
• wrzodziejącą – ma postać naciekającą w głąb skóry, czasem nawet do kości;
• twardzinopodobną – objawia się guzkiem o jasnej barwie, bledszym od skóry;
• torbielowatą – umiejscawia się zwykle na powiekach lub w innym miejscu w okolicy oka, ma postać przezroczystych guzków;
• powierzchowną – ma łagodny i powolny przebieg, lokalizuje się zwykle na tułowiu, ma postać licznych wykwitów.

Na zachorowanie na raka podstawnokomórkowego szczególnie narażeni są ci, którzy często i przez dłuższy czas wystawiają się na działanie promieni słonecznych.

Zwykle nowotwór ten dotyka żeglarzy, rybaków, rolników oraz osoby przesadnie opalające się. Warto pamiętać, że ryzyko nowotworu zwiększa się u osób opalających się dużo we wczesnym dzieciństwie.

Ryzyko zachorowania wzrasta także u osób o jasnej karnacji skóry. Niektórzy mają też uwarunkowaną genetycznie większą skłonność do zachorowania na raka podstawnokomórkowego, tzw. zespół Gorlina.

Niekorzystne jest również osłabienie odporności, np. po przeszczepie oraz częste narażanie się na działanie substancji chemicznych, np. grzybobójczych czy środków ochrony roślin.

Raka podstawnokomórkowego lekarz rozpoznaje, oglądając zmianę skórną przy użyciu dermatoskopu. Umożliwia on obejrzenie podejrzanego obszaru w 10-, a nawet 20-krotnym powiększeniu i pomiar wielkości niepokojącej zmiany.

Rozpoznanie tego nowotworu oznacza konieczność usunięcia zmiany. Można wcześniej pobrać wycinek do badania histopatologicznego tj. wykonać biopsję diagnostyczną, ale częstszą praktyką jest wykonanie zabiegu, a dopiero po nim wysłanie materiału do badania.

Jego celem jest wówczas potwierdzenie diagnozy i rozpoznanie, czy wszystkie komórki rakowe zostały usunięte. To bardzo ważne, bo w przeciwnym razie rak będzie się rozrastał.

W niektórych przypadkach, np. kiedy nowotwór nacieka na głębiej położone tkanki lub jest umiejscowiony np. w pobliżu gałki ocznej, przed usunięciem zmiany wykonuje się badania obrazowe: rtg, usg, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.

Metody usuwania tego nowotworu zależą od jego odmiany, a także lokalizacji. Najlepsze efekty, w tym małe ryzyko wznowy, daje usunięcie chirurgiczne z pozostawieniem 2-milimetrowego marginesu zdrowych tkanek.

W przypadku odmiany powierzchniowej raka (zmiana płaska) można skorzystać z krioterapii (wymrażania) wykonywanej tylko po wcześniejszej biopsji. Inną metodą leczenia jest laseroterapia. Jeśli zmiana zajmowała duży obszar, po jej wycięciu konieczny jest przeszczep skóry.

Zabieg, zależnie od lokalizacji raka, wykonuje chirurg albo chirurg plastyczny (jeśli jest umiejscowiony np. na nosie). Czasem stosuje się też radioterapię lub smaruje się zmianę maścią zawierającą chemoterapeutyk.

Nowoczesną metodą usuwania raka podstawnokomórkowego, stosowaną tylko w niektórych, trudnych przypadkach, jest chirurgia mikrograficzna Mohsa. Ta metoda, wykonywana wieloetapowo, pozwala na bardzo precyzyjne usunięcie zmiany, ponieważ śródoperacyjnie wykonuje się badanie histopatologiczne, i nie wymaga w ogóle (lub w małym stopniu) wycinania marginesu zdrowej tkanki.

Raka podstawnokomórkowego daje się wyleczyć, zwłaszcza przy szybkim rozpoznaniu, rozpoczęciu leczenia i dokładnym usunięciu wszystkich komórek rakowych. Na szczęście, umieralność w przypadku tego nowotworu jest najniższa spośród wszystkich nowotworów złośliwych.

Ten typ nowotworu często jednak odrasta: albo w miejscu, gdzie znajdował się pierwotnie, albo gdzie indziej. Dlatego chorzy pozostają pod kontrolą lekarza: w pierwszym roku co 3-6 miesięcy, potem co pół roku, a po trzech latach – raz na rok.

Dieta. Istnieje hipoteza, że duża ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych tzw. trans w diecie, zwiększa ryzyko wystąpienia raka podstawnokomórkowego skóry. Tłuszcze te znajdują się m.in. w mleku, wołowinie, margarynach twardych i wyrobach cukierniczych.

W diecie chroniącej skórę powinny znaleźć się warzywa i owoce, bogate w przeciwutleniacze, chroniące skórę przed wolnymi rodnikami i starzeniem się. Jedzmy jak najmniej żywności przetworzonej.

Obserwacja. Przynajmniej raz na dwa tygodnie, zwłaszcza w lecie sprawdźmy całe ciało, by zauważyć ewentualne pojawienie się nowych zmian lub przyjrzeć się już tym istniejącym.

Każdą, niepokojącą nas zmianę, nawet jeśli myślimy, że to tylko niegroźna kurzajka lub brodawka, należy pokazać dermatologowi. Jeśli zmiana nie goi się przez 4 tygodnie, to stanowi to wskazanie do konsultacji onkologicznej.