Leczymy leniwą tarczycę

Tarczyca znajduje się w przedniej części szyi i z wyglądu przypomina... motyla. Choć jest niedużym gruczołem, produkuje hormony ważne dla całego organizmu. Są one potrzebne prawie wszystkim tkankom, regulują przemianę materii i produkcję ciepła. Gdy ich brakuje, ma to na nas niekorzystny wpływ i powoduje różne zmiany w samopoczuciu oraz wyglądzie.

Sprawdź, jakie dokładnie, a także, co wtedy warto zbadać i jakie mogą być zalecenia lekarza, gdy zostanie stwierdzona niedoczynność tarczycy. Pamiętaj też, że przykre objawy nie zawsze pojawiają się od razu! Dlatego dobrze jest co jakiś czas (np. raz w roku) sprawdzać, czy gruczoł dobrze pracuje (np. robiąc odpowiednie badania krwi ze skierowaniem od lekarza rodzinnego).

Jak to odbija się na zdrowiu, urodzie oraz samopoczuciu?

Na początku objawy niedoczynności tarczycy mogą być słabo nasilone. Postaraj się ich nie przeoczyć i wyjaśnij u lekarza.

• Miewasz problemy z miesiączką, zdarzają ci się nieregularne, rzadsze i bardziej obfite krwawienia.
  

• Od jakiegoś czasu bezskutecznie starasz się o dziecko.
  

• Dokuczają ci mroczki przed oczami, duszności, omdlenia - są skutkiem spowolnionej pracy serca.
  

• Często jest ci zimno, nawet gdy jesteś ciepło ubrana, a w pomieszczeniu panuje wysoka temperatura - twój organizm nie wytwarza odpowiedniej ilości ciepła.
  

• Masz skłonność do zaparć i przybrałaś na wadze, mimo, że jesz tyle samo, co zawsze.
  

• Czujesz się osłabiona i senna, masz problemy z koncentracją i pamięcią, twój nastrój się obniżył bez wyraźnego powodu.
  

• Gorzej wyglądasz - masz zmęczoną, obrzmiałą twarz, skóra zrobiła się sucha i szorstka, a włosy matowe i łamliwe.

Co powoduje, że gruczoł zaczyna za wolno pracować?

Lekarze przyznają, że niedoczynność tarczycy to znacznie częstszy problem, niż jej nadczynność. Większość chorych to osoby starsze, powyżej 60. r.ż. Ale schorzenie może przytrafić się w każdym wieku.

• W większości przypadków przyczyną jest nieprawidłowe zachowanie układu odpornościowego. Z nieznanych przyczyn zaczyna on produkować przeciwciała przeciwko tarczycy. Powoli niszczą one komórki organu, wywołując ich stan zapalny i coraz bardziej zaburzając wytwarzanie przez tarczycę hormonów. Lekarze określają to jako przewlekłe autoimmunologiczne lub limfocytowe zapalenie tarczycy. Inna nazwa to choroba Hashimoto. Na schorzenie bardziej narażone są osoby z cukrzycą typu I, reumatoidalnym zapaleniem stawów, celiakią (nietolerancją glutenu), bielactwem.
  

• Niekiedy tarczyca szwankuje, bo jest za słabo pobudzana do pracy przez organ sterujący, czyli przysadkę mózgową. Ta ostatnia może być mało aktywna np. wskutek ucisku przez łagodny guzek, tzw. gruczolak. Mówimy wtedy o wtórnej niedoczynności tarczycy.
  

• Czasem to skutek uboczny przyjmowania leków. Niektóre środki farmakologiczne przeciwko arytmii (z tzw. amiodaronem) mają budowę podobną do hormonów tarczycy i przez to mogą zaburzać ich wytwarzanie. Z kolei leki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (z tzw. interferonem alfa) działają pobudzająco na układ odpornościowy, czego skutkiem bywa produkcja przeciwciał przeciwko własnemu gruczołowi tarczycy.

Trudny czas: Menopauza

• Gdy w twoim organizmie spada poziom estrogenów, łatwiej o zaburzenia w funkcjonowaniu tarczycy. Może rozwinąć się tzw. podostre zapalenie gruczołu tarczowego. Sprzyjają mu przebyte wcześniej infekcje wirusowe (np. świnka, odra). O schorzeniu ostrzegają objawy takie, jak: bolesność w przedniej części szyi, uczucie dławienia i duszenia, ból podczas przełykania, obrzęk. Są spowodowane powiększeniem tarczycy. Prowadzi to do niedoczynności gruczołu, zwykle przejściowej, która ustępuje po kilku tygodniach.
  

• Lekarz może zalecić ci środki przeciwbólowe (np. z kwasem acetylosalicylowym, paracetamolem) i niesteroidowe leki przeciwzapalne, ew. także glikokortykosteroidy.

Jakie badania wykryją niedoczynność tarczycy?

W pierwszej kolejności lekarz będzie chciał ustalić, czy schorzenie w ogóle występuje. Zapyta cię o występujące dolegliwości i zleci testy krwi pokazujące, jaki jest poziom hormonów. Gdy okaże się, że nieprawidłowy - badania pozwalające ustalić dlaczego.

• Stężenie hormonu przysadki TSH - przy niedoczynności tarczycy jest podwyższone, bo przysadka próbuje pobudzać leniwy gruczoł do pracy.
  

• Poziom FT4 - spada, gdy gruczoł tarczowy niedomaga.
  

• Stężenie FT3 - może być podwyższone, w granicach normy lub obniżone, wszystko zależy od tego, co jest przyczyną niedoczynności.
  

• Poziom przeciwciał przeciwtarczycowych anty-TPO i anty-TG - sprawdza się go, by ustalić, czy niedoczynność ma związek z atakowaniem gruczołu przez układ odpornościowy i chorobą Hashimoto.
  

• USG tarczycy - pozwala ocenić, jaką gruczoł ma wielkość i jak odbija wysyłane ultradźwięki; przy niedoczynności spowodowanej chorobą Hashimoto najczęściej jest pomniejszony i ma obniżoną tzw. echogeniczność, natomiast przy niedoczynności wywołanej podostrym zapaleniem - powiększony, z obniżoną lub niejednorodną echogenicznością.
  

• OB - wysokie dodatkowo ostrzega o podostrym zapaleniu gruczołu tarczowego. nCRP - jego wzrost również ma z nim związek.
  

• Dodatkowe badania, o które w dalszej kolejności może poprosić lekarz, by sprawdzić, jak niedoczynność tarczycy wpłynęła na organizm: poziom cholesterolu całkowitego i tzw. złego (LDL) oraz trójglicerydów we krwi, pomiar ciśnienia tętniczego, stężenie enzymów takich jak: aminotransferaza asparaginianowa (AST), fosfataza zasadowa, dyhydrogenaza mleczanowa (LDH), kinaza kreatynowa (CK), USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej, EKG.

Na czym polega leczenie?

Niezależnie od przyczyny niedoczynności tarczycy, leczy się ją farmakologicznie.

• Zostaną ci przepisane leki, które dostarczą brakujących hormonów tarczycy (tzw. leczenie substytucyjne).
  

• Podstawowym środkiem jest sól sodowa lewoskrętnej tyroksyny. Należy przyjmować ją codziennie, na czczo, około trzydzieści minut przed pierwszym posiłkiem. O tym, jaką dawkę hormonu potrzebujesz, lekarz zdecyduje m.in. w zależności od twojego wieku.
  

• Pierwsze efekty leczenia i poprawę samopoczucia powinnaś odczuć po upływie 6 tygodni. Pamiętaj jednak, że nie wolno ci samodzielnie zmniejszać dawki leku ani tym bardziej go odstawiać. Terapia niedoczynności tarczycy trwa zazwyczaj przez całe życie.

Jak warto zmienić dietę, by wspomóc tarczycę?

• Postaraj się zwiększyć ilość jodu w codziennej diecie. To pierwiastek, który jest niezbędny tarczycy do wytwarzania hormonów. Jego doskonałym źródłem mogą być ryby morskie (np. łosoś, śledź, makrela) oraz tzw. owoce morza (np. krewetki, małże).
  

• Pamiętaj o zjadaniu wystarczająco dużej ilości białka. Powinno dostarczać ok. 15 proc. wszystkich spożywanych kalorii. Znajdziesz je m.in. w: chudym mięsie drobiowym, mleku i jego przetworach. Dla ochrony nerek pij dużo wody, najlepiej niegazowanej.
  

• Unikaj niektórych warzyw, takich jak: brukselka, kalafior, kapusta, rzepa, soja. Zawierają substancje, które mogą ograniczać przyswajanie jodu z pożywienia (tzw. wolotwórcze) - zwłaszcza gdy są spożywane na surowo (np. kapusta, rzepa). Gotowanie osłabia te niekorzystne właściwości.

Anna Skoczeń