Imiennik: Jerzy

Pochodzenia łacińskiego, od słowa georgius (rolnik) lub późnogreckiego geórgós o tym samym znaczeniu. Imię to, w innych formach bardzo popularne w basenie Morza Śródziemnego, w Polsce jest 0znane dopiero od XIII wieku jako: Georgius, Georius, Gerzy, Gierzyk, Hirzyk, Irzyk, Jeorgius, Jeorius, Jerzy, Jerzyk, Jirko, Jirzyk, Jorg, Jura, Jurak, Jurek, Jurg, Jurga, Jurko, Juryj, Juryjasz, Jurzyk. Forma Jerzy utrwaliła się prawdopodobnie w XV w. Imię to było popularne w całej Polsce, szczególnie na ziemiach wschodnich, gdzie pod wpływem prawosławia kult św. Jerzego był bardzo silny. Szczyt popularności osiągnęło w pierwszej połowie XX w., kiedy to było najczęściej nadawanym imieniem po imieniu Andrzej. ZDROBNIENIA: Jerzyk, Jurek, Jureczek, Jurko, Juruś, Orcio. OBCE FORMY: Georgius (łac.), George (ang.), Georg, Jorg, Jörg, Jörgen, Jörgel (niem.), Georges (fr.), Jorge (hiszp.), Giorgio (wł.), Georgij, Jurij (ros.), Jiři (czes.), Juraj (słowac.), orðe, urað, ura, Juraj, Georgije, Žorž (połud.-słow.), Jeorjos, Gergios (gr.), Jurgis, Juris, Juras (litew.), György, Györe (węg.), Yrjö (fiń.). Forma żeńska: Georgia, Georgiana, Georgina, Georginia.
NAZWISKA:
Georgula, Georgijew, Georgiewski, Georgijew, Gieorgi, Gieorgiew, Irga, Irgusz, Irzyk, Irzykowicz, Irzykowski, Jerzak, Jerzec, Jerzyc, Jerzycki, Jerzyk, Jerzykiewicz, Jerzykowicz, Jerzykowski, Jerzyński, Jirek, Joraszek, Jorek, Jorewicz, Jorg, Jorgowski, Jorowicz, Jórczak, Jórzykowskim, Jórczyński, Jur, Jura, Jurach, Juracki, Juraczyk, Jurak, Jurakowski, Jurał, Juranek, Juranowicz, Juras, Jurasek, Jurasik, Jurasiński, Jurasz, Juraszek, Juraszewicz, Juraszka, Juraszkiewicz, Juraszowski, Juraszyński, Jurc, Jurcewicz, Jurczak, Jurczakowski, Jurczuk, Jurczycki, Jurczyk, Jurczykowski, Jurczyn, Jurczyński, Jurdel, Jurecki, Jureczek, Jureczko, Jurek, Jurewicz, Jurga, Jurgacz, Jurgalski, Jurgi, Jurgiel, Jurgielewicz, Jurgiewicz, Jurgo, Jurgosz, Jurka, Jurkiewicz, Jurko, Jurkowiak, Jurkowicz, Jurkowski, Jurlewicz, Jurok, Jurosz, Juroszczyk, Juroszek, Juroszyński, Jurowicz, Jurów, Jursza, Jurszyc, Juruś, Jurycki, Juryjasz, Juryjewicz, Juryjowicz, Juryjowicz, Juryjowski, Jurysz, JuryÅ›, Jurzak, Jurzewicz, Jurzczyk, Jurzec, Jurzecki, Jurzek, Jurziga, Jurzkiewicz, Jurzyca, Jurzyczek, Jurzyk, Jurzykiewicz, Jurzykowski, Jurzyn, Jurzyński.
PATRON:
Św. Jerzy, torturowany za panowania Dioklecjana w III wieku. Okrucieństwo okazane świętemu musiało być nawet jak na owe czasy niespotykane, skoro Jerzy zyskał przydomek Wielkiego Męczennika. Przedstawia się go zwykle jako rycerza walczącego ze smokiem. Jest patronem Anglii, Rosji oraz żołnierzy, harcerzy i kawalerii. Chroni przed chorobami skóry. (Wspomnienie 24 kwietnia).Św. Jerzy, mnich grecki, męczennik (VIII w.). Odważnie bronił kultu świętych Kościoła w sporze z obrazoburcami. (Wspomnienie 24 sierpnia).Św. Jerzy Betlejemita, diakon hiszpański (ok. 810–852). W Hiszpanii, uciskanej przez Arabów, świadomie sprowokował swoje aresztowanie i śmierć. (Wspomnienie 27 lipca).
ZNANE POSTACIE:
Georgius Agricola (Georg Bauer), mineralog niem. (24 III 1494–15 lub 21 XI 1555). Jerzy Ossoliński, kanclerz wielki koronny (15 XII 1595–9 VIII 1650). Jerzy Daniel Schultz, malarz pol. (1615–1683). Georg Philipp Telemann, kompozytor niem. (14 III 1681–25 VI 1767). Georg Friedrich Händel, kompozytor niem. (23 II 1685–14 IV 1759). George Berkeley, bryt. filozof, teolog (12 III 1685–14 I 1753). George Washington, pierwszy prezydent USA (22 II 1732–14 XII 1799). Georg Wilhelm Friedrich Hegel, filozof niem. (27 VIII 1770–14 XI 1831). George Stephenson, ang. konstruktor lokomotywy (9 VI 1781–12 VIII 1848). George Hamilton Gordon Aberdeen, hrabia, polityk bryt. (28 I 1784–14 XII 1860). George Byron, ang. poeta (22 I 1788–19 IV 1824). Josip Juraj Strossmayer, biskup, twórca Jugosławiańskiej Akademii Nauk w Zagrzebiu (4 II 1815–8 IV 1905). Jerzy Aleksandrowicz, pol. botanik (3 I 1819–13 I 1894). Georges Bizet, właśc. Alexandre Cesar Leopold, kompozytor fr. (25 X 1838–3 VI 1875). George Bernard Shaw, pisarz bryt. (26 VII 1856–2 XI 1950). Georges Seurat, malarz fr. pointylista (2 XII 1859–29 III 1891). George Santayana, właśc. Jorge Augustin Nicolas Ruiz de Santayana, filozof amer. (16 XII 1863–26 IX 1952). Bł. Jerzy Bolesław Matulewicz (13 IV 1871–27 I 1927), założyciel dwóch zgromadzeń żeńskich. Georges Rouault, malarz fr., ekspresjonista (27 V 1871–13 II 1958). Jerzy Żuławski, pisarz pol. (1874–1915). George M. Cohan, kompozytor amer. (3 VII 1878–5 XI 1942). George Enescu, kompozytor rum. (19 VIII 1881–4 V 1955). Georges Braque, malarz fr. (13 V 1882–31 VIII 1963). Jerzy Szaniawski, dramaturg pol. (10 II 1886–16 III 1970). Giorgio de Chirico, malarz wł. pochodz. gr. (10 VII 1888–20 XI 1978). George Raft, amer. aktor filmowy (ur. 1895). Gieorgij Żukow, radz. marszałek (1 XII 1896–18 VI 1974). George Gershwin, kompozytor amer. (26 IX 1898–11 VII 1937). Jorge Luis Borges, pisarz argent. (24 VIII 1899–14 VI 1986). George Dewey Cukor, amer. reżyser film. (7 VII 1899–24 I 1983). Jerzy Zawieyski, pol. dramaturg i scenarz. filmowy (1902–1969). Jerzy Wolff, malarz pol., grafik (1902–1985). Jerzy Jarocki, pol. reżyser teatralny (ur. 11 V 1929). Jerzy Fitelberg, kompozytor pol. (20 V 1903–25 IV 1951). George Simenon, belg. autor powieści krym. (12 lub 13 II 1903–4 IX 1989). George Balanchine, właśc. Georgi Nałancziwadze, ros. choreograf (22 I 1904–30 IV 1983). George Sand, właśc. Aurore Dudevant, fr. pisarka (1 VII 1804–8 VI 1876). George Anthony Gamow (Georgij Antonowicz), amer. kosmolog i fizyk nukl. pochodz. ros. (4 III 1904–19 VIII 1968). George Stevens, amer. reżyser filmowy (1905–8 III 1975). Jerzy Borejsza, pierwotnie Beniamin Goldberg, publicysta pol. (14 VII 1905–19 I 1952). Jerzy Giedroyć, pisarz pol., wydawca paryskiej „Kultury” (27 VII 1906–14 IX 2000). George Sanders, aktor ang. (1906–1972). Jerzy Andrzejewski, pisarz pol. (19 VIII 1909–19 IV 1983). Stanisław Jerzy Lec, pierwotnie Stanisław Jerzy de Tusch-Letz, pol. satyryk i poeta (6 III 1909–7 V 1966). Jerzy Bossak, pol. reżyser filmowy (31 VII 1910–23 V 1989). Jerzy Waldorff, pisarz pol. (1910–1999). Jerzy Putrament, pisarz pol. (14 XI 1910–23 VI 1986) Jerzy Jurandot, pisarz pol. (19 III 1911–16 VIII 1979). Jerzy Zarzycki, pol. reżyser film (1911–1971). Georg Solti, bryt. dyrygent pochodz. węg. (21 X 1912–5 IX 1997). Jerzy Sołtan, architekt pol. (ur. 1913). Georges Marchal, aktor fr. (ur. 1920). Jerzy Pomianowski, pisarz pol. (ur. 13 I 1921). Jerzy Stefan Stawiński, pol. pisarz i reżyser filmowy (ur. 1 VII 1921). Giorgio Strehler, wł. reżyser teatralny (1921–1997). Jerzy Adamski, historyk literatury i teatru pol. (ur. 23 I 1922). Jerzy Broszkiewicz, pisarz pol. (6 VI 1922–4 X 1993). Jerzy Kawalerowicz, pol. film. reżyser (ur. 19 I 1922). Jerzy Litwiniuk, pisarz pol. (ur. 1923). Jerzy Nowosielski, malarz pol. (ur. 7 I 1923). Jerzy Passendorfer, pol. reżyser filmowy (8 IV 1923–20 II 2003). George Herbert Bush, prezydent USA (ur. 12 VI 1924). Jerzy Ficowski, pisarz pol. (ur. 4 IX 1924). Jerzy Lovell, pisarz pol. (1 I 1925–4 XII 1991). Jerzy Wittlin, pisarz pol. (ur. 1925). Wojciech Jerzy Has, pol. reżyser filmowy (1 IV 1925–3 X 2000). Jerzy Korczak, pisarz pol. (ur. 1927). George Scott, amer. aktor filmowy (1927–1999). Jerzy Janicki, pisarz pol. (ur. 10 VIII 1928). Jerzy Matuszkiewicz Duduś, pol. muzyk jazzowy (ur. 10 IV 1928). George Peppard, amer. aktor film. (ur. 1928). Jerzy Antczak, pol. reżyser film (ur. 25 XII 1929). Jerzy Jarocki, pol. reżyser (ur. 11 V 1929). Jerzy Szacki, socjolog pol. (ur. 1929). Jerzy Bereś, rzeźbiarz pol. (ur. 14 IX 1930). George Soros, amer. finansista i filantrop pochodz. węg. (ur. 12 VIII 1930). Jerzy Wójcik, pol. operator filmowy (ur. 1930). Janusz Jerzy Kidawa, pol. reżyser film. dokum. (ur. 1931). Jerzy Józef Wiatr, pol. socjolog, politolog (ur. 1931). Jerzy Afanasjew, pisarz pol., reżys. filmowy (11 IX 1932–26 IX 1991). Jerzy Gruza, pol. reżyser (ur. 4 IV 1932). Jerzy Hoffman, pol. reżyser (ur. 15 III 1932). Jerzy Grotowski, pol. reżyser, eksperymentator teatr. (13 VIII 1933–14 I 1999). Jerzy Harasymowicz, poeta pol. (24 VII 1923–24 VIII 1999). Jerzy Nikodem Kosiński, właśc. Jerzy Nikodem Lewintopf, pisarz amer. pochodzenia pol. (14 VI 1933–3 V 1991). Jerzy Połomski, pol. piosenkarz, aktor (ur. 18 IX 1933). Jurij Gagarin, pierwszy kosmonauta (9 III 1934–27 III 1968). Jerzy Stanisław Sito, poeta pol. (ur. 8 XI 1934). Jerzy Turek, aktor pol. (ur. 1934). Giorgio Armani, wł. projektant mody (ur. 11 VII 1934). Jerzy Milian, pol. kompozytor, muzyk jazzowy (ur. 10 IV 1935). Jerzy Wojciech Borejsza, pol. historyk, publicysta (ur. 22 VIII 1935). Jerzy Witold Aleksandrowicz, psychiatra pol. (ur. 1936). Jerzy Skolimowski, pol. reżyser filmowy (ur. 5 V 1936). Jerzy Maksymiuk, pol. kompozytor, dyrygent (ur. 9 IV 1936). Jerzy Cyryl Grupiński, pisarz pol. (ur. 1938). Jerzy Kamas, aktor pol. (ur. 8 VII 1938). Jerzy Klechta, dziennikarz pol. (ur. 1939). Jerzy Buzek, polityk pol., premier (ur. 7 VII 1940). Jerzy Kulej, pięściarz pol. (ur. 19 X 1940). Jerzy Duda-Gracz, malarz pol. (ur. 20 III 1941). George Benson, amer. gitarzysta (ur. 1943). George Harrison, bryt. muzyk rockowy (1943–2001). George Lucas, amer. reżyser i producent film. (ur. 14 V 1944). Jerzy Trela, aktor pol. (ur. 1942). Jerzy Karpiński, pol. reżyser filmowy (ur. 1945). Jerzy Zelnik, aktor pol. (ur. 19 IV 1945). Jerzy Axer, filolog pol. (ur. 1946). Jerzy Babel, pol. archeolog-muzealnik (ur. 1947). George Bush Junior, prezydent USA (ur. 6 VII 1946). Jerzy Marian Kędziora, rzeźbiarz pol. (ur. 1947). Jerzy Kichler, działacz organiz. żydowskich w Polsce (ur. 1947). Jerzy Stuhr, aktor pol. (ur. 1947). Jerzy Sławomir Mac, dziennikarz pol. (ur. 1949). Jerzy Baczyński, dziennikarz pol. (ur. 1950). Jerzy Boj, pol. dziennikarz i reżyser film. (ur. 1950). Jerzy Jaskiernia, polityk pol. (ur. 1950). Jerzy Radziwiłowicz, aktor pol. (ur. 8 IX 1950). Jerzy Szmajdziński, polityk pol. (ur. 1952). Jerzy Jędrysiak, grafik pol. (ur. 1954). Jerzy Jarniewicz, poeta pol. (ur. 1958).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Jurko Bohun, jeden z głównych bohaterów powieści Ogniem i mieczem H. Sienkiewicza. George Milton z powieści Myszy i ludzie J. Steinbecka (1937). Jerzy (Juraj) Janosik, zbójnik, bohater utworów ludowych i literackich. Georges Jacques Danton, postać historyczna, bohater utworów G. Büchnera, R. Rollanda, A.N. Tołstoja, S. Przybyszewskiej i innych. Jerzy Boreński z dylogii J.A. Kisielewskiego W sieci i Spotkanie (1889). Georges Duroy z powieści G. de Maupassanta Bel-Ami. Jerzy Stanisław Orcio z dramatu Nie-Boska komedia Z. Krasińskiego (1835). Georg Bendemann z opowiadania F. Kafki Wyrok. Jerzy Molinier z powieści Fałszerze A. Gide’a (1926). Jerzy Bohatyrowicz z powieści Nad Niemnem E. Orzeszkowej (1888). George Babbitt z powieści S. Lewisa Babbitt (1922). Jerzy z powieści R. Bratnego Kolumbowie. Rocznik 20 (1957). George ze sztuki Kto się boi Virginii Woolf E. Albee’go (1962). Jurij Żywago z powieści Doktor Żywago B. Pasternaka (1957).
NA EKRANIE:
Film wg pow. Ogniem i mieczem H. Sienkiewicza w reż. J. Hoffmana (1998), rolę Jurka Bohuna odtwarzał Aleksandr Domogarow. Ekranizacja pow. S. Lewisa Babbitt, rolę George’a grał Guy Kibbe. Film wg pow. Kto się boi Virginii Woolf w reż. M. Nicholsa (1966), w roli George’a wystąpił Richard Burton. Ekranizacja powieści G. de Maupassanta Bel-Ami, w reż. L. Daquina (1954), rolę Georges’a Duroya grał Jean Danet. Serial telewizyjny Kolumbowie. Rocznik 20 w reż. J. Morgensterna (1970), rolę Jerzego grał Władysław Kowalski. Film wg dramatu S. Przybyszewskiej Danton w reż. A. Wajdy (1982), rolę tytułową grał Gérard Depardieu. Ekranizacje pow. Myszy i ludzie I. Steinbecka: role George’a w reż. L. Milestone’a (1939) grał Burgess Meredith, a w reż. G. Sinise’a (1991) — sam reżyser. Ekranizacja Doktora Żywago w reż. D. Leena (1965), rolę Jurija grał Omar Sharif. Film wg pow. Nad Niemnem E. Orzeszkowej w reż. Z. Kuźmińskiego (1986).
PRZYSLOWIA:
Od Cypriana aż do Jana gdy pogoda zakichana,to od Jana do Jerzego ciągle jeszcze nic nowego,a gdy Jerzy się rozśmieje, to za kilka dni znów leje.
Gdy na święty Jerzy jeszcze nie rozkwita,niech się cieszy stary, młody, chłop i kobita.
AFORYZM:
(...)Ile kropli deszczowych spada na pola w lecie,Ile lizaków potrafi zjeść rocznie przeciętne dziecię,Ile kucharki przez dobę tłuką na świecie talerzy —Tyle mniej więcej w sumieJest, było i będzie — Jerzych!Ludwik Jerzy Kern
W POEZJI:
Zawsze rycerski, szczęśliwie bardzo jeżeli z fachu wojskowy,w przeciwnym razie zaborczy nadto, choleryk, fantasta nerwowy;pogardza łatwą okazją, z trudnej natychmiast korzysta;jeśli z zawodu prawnik, to zwykle feminista.Kazimiera Iłłakowiczówna, „Jerzy”Dziś po dyktandzie w szkoleWrócił Jerzyk do domu markotny.Ziewał, ziewał — i zdrzemnął sięprzy stole,Bo i dzień był jakiś senny i słotny.Julian Tuwim, „Słówka i słufka”Kochany Jerzy mój! Pisę tu stelaten list do tobie, a pisęcy płacę.Świat mię calućki nic nie uwesela,kie w lesie pasę, hnet krowy potracę,bo syćko myślę, kielo nas ozdzielakraju i cy cię tyz jesce zobacę?(...)Ale juz wsendyl potajały lodyi śniég juz w turniak wyginon bez mała,a tobie nié mas jednako nikany,mój złociusieńki i umiéłowany.Kazimierz Przerwa-Tetmajer, List góralki Hanusi do panicza JerzegoCzy obławę zaciągnąć, czy spotkać się z zwierzem,Kto z Białopiotrowiczem porówna się Jerzym?Adam Mickiewicz, „Pan Tadeusz”, Księga II