Polki żyją na kredyt

"Tu proszę złożyć parafkę. Na końcu podpis i data, dziś jest 12 czerwca 2001" - urzędniczka w banku mówi spokojnym głosem. Marcie literki wirują przed oczami. Na kartce robi się czerwony kleks. Z nosa leci krew. "Przepraszam" - zrywa się z krzesła. - To był atak paniki - wspomina dziś. - Brałam pierwszy w życiu kredyt. Na piętnaście lat. Dziewięćdziesiąt tysięcy złotych. Wtedy to była dla mnie fortuna. "Boże, podpisałam cyrograf" - myślałam. Teraz Marta ma 27 lat i jest zadłużona na 250 tysięcy złotych. Niedawno wróciła z wakacji na Sri Lance. Pięciogwiazdkowy hotel, opcja all inclusive.
Ale luksus się skończył, gdy samolot dotknął pasa na warszawskim Okęciu. Marta pożegnała znajomych. Oni wsiedli do taksówek, ona najdroższy model walizki Samsonite wciągnęła do autobusu linii 175, który jedzie z lotniska do centrum Warszawy. Trzeba oszczędzać - zaraz będzie musiała zapłacić pierwszą ratę. Na Sri Lankę pojechała na kredyt. Koszt osiem tysięcy plus odsetki, razem dziewięć dwieście. - Dopłacam, owszem - mówi Marta. A jak jutro wpadnę pod tramwaj? Co będę miała z życia?

Szezlong i kluski leniwe

1999 rok, dworzec kolejowy w Giżycku. 19-letnia Marta wsiada do pociągu do Warszawy. W plecaku indeks na psychologię. Ojciec wciska córce dwa banknoty dwustuzłotowe. "Tato, poradzę sobie" - śmieje się Marta. - Wpadłam w euforię, zaczynało się moje "nowe, lepsze życie", wyrywałam się z prowincji - opowiada. - Rodzinny dom z ogrodem zamieniałam na wynajęty od emeryta pokoik. Warszawa była jak magnes. Miałam zostać na wsi i jak tata uprawiać pola rzepaku? Nigdy! Kuzynka z Warszawy obiecuje Marcie pomoc. - "Załatwię ci pracę w firmie fonograficznej. Zaczniesz od sortowania listów, potem zobaczymy" - obiecuje.

Pierwsze tygodnie: Marta podaje kawę Justynie Steczkowskiej, odbiera telefony od agenta Perfectu. Dostrzega, jak odstaje od ludzi z firmy. 30-latkowie mają mieszkanie, samochód. Ona o stabilizacji tylko marzy. Bardzo nie lubi wracać do wynajętego pokoju, gdzie co wieczór sama przy gierkowskiej ławie je kolację. Ale ludzi z pracy nie zaprosi, wstydzi się.

Po dwóch latach szef docenia jej entuzjazm i to, że bez protestu zostaje do 22. "Agentka artysty X rodzi dziecko - słyszy Marta. - Chcesz przejąć jej obowiązki?". Czy chce? Jasne, dla niej to przepustka do lepszego życia. Wreszcie dostaje znaczną podwyżkę. Dotąd, kiedy co rano mijała plakat "Kredyt hipoteczny Własny Kąt", czuła frustrację. Teraz wychodzi z banku z plikiem wniosków. "Kupię sobie własny kąt" - myśli. I to nie byle jaki. Najlepsza lokalizacja - mieszkanie w Wilanowie. Rodzice pomagają Marcie, sprzedają kawałek ziemi trzymany na czarną godzinę. Córka dostaje od nich 100 tysięcy. 90 tysięcy ma z kredytu.

Wystarcza na stan surowy. Na urządzenie Marta "dobiera" 80 tysięcy w innym banku. Nowy kredyt dostaje bez problemu, zarabia sześć tysięcy, jest wiarygodną klientką. Tym razem, kiedy podpisuje nową umowę, jest spokojna. Następnego dnia otwiera internetową stronę banku. Stan konta: niecałe 80 tysięcy złotych. Po pracy rusza na zakupy. Lampa, sofa, może dywan z Mediolanu, który widziała w katalogu. W drodze do galerii z meblami wpada do baru mlecznego. - Udawałam, że jem tam obiad z sentymentu za PRL-em - opowiada. - Ale barszcz ukraiński i leniwe kosztowały 5,50 zł. A ja przyrzekłam sobie, że nie wydam na jedzenie więcej niż dziesięć złotych dziennie. Espresso w bufecie w pracy kosztowało pięć.

All Inclusive

Wielkanoc 2004 roku. Parapetówka w nowym mieszkaniu. W zaproszeniu Marta pisze: "Błagam, dziewczyny, bawmy się na bosaka!". Jej egzotyczna podłoga z teaku (rata 120 zł miesięcznie) mogłaby tego nie wytrzymać. "Fajna kuchnia, ale na uchwyty już nie wystarczyło?" - żartują znajomi. A ona w swojej kuchni na kredyt w wysokości 40 tysięcy zamontowała szafki "na dotyk". Wystarczy przyłożyć dłoń i się otwierają. W blacie ukryty piekarnik - wysuwany po naciśnięciu guzika. - Miało być pięć gwiazdek - opowiada Marta. - I jest. Przyznaję, mieszkanie dodało mi pewności siebie. Wreszcie poczułam, że nie jestem już zahukaną gąską z Mazur, tylko niezależną kobietą, która nie musi na nikim się opierać. No i mogę zapraszać gości. Robię kolację, oglądamy filmy na dvd. Czuję się potrzebna. Najfajniejsze są poranki na tarasie.

Marta podaje przyjaciółce latte i chałkę z dżemem od mamy. - U rodziców wspólne posiłki były święte. Dawały poczucie bezpieczeństwa. Przez kilka lat w Warszawie bardzo mi ich brakowało. Teraz nadrabiam zaległości - tłumaczy - Chciałam, żeby mój dom był jak z marzeń, bo to moja stabilizacja. Jestem dumna z ekspresu ciśnieniowego i lodówki. Kupiłam wymarzoną, czarną, firmy SMEG, oczywiście na raty. Patrzę na nią i zwyczajnie się cieszę.

Na czarna godzinę

Nie chwali się, że raty kredytów zabierają 60 procent zarobków. Nie lubi przypominać sobie, jak bardzo jest zadłużona. Choć czasem męczy ją sen, w którym dostaje wypowiedzenie. "Co będzie, jeśli stracę pracę?" - myśli, kiedy budzi się w nocy. Niedawno zwolniono dziewczynę, która wróciła po urlopie macierzyńskim. Jej obowiązki przejęła między innymi Marta. - Czasem mam dość humorów szefa, pracy w weekendy. Ale kiedy dyrektor dzwoni i mówi: "Zebranie w piątek o 20, potem wsiadasz do pociągu i ruszasz w trasę koncertową", nie odmawiam. To co, że rezygnuję z osobistych planów. Trzeba być elastyczną. Więc randki, marzenia o kursie fotograficznym czy pomysł na długi wyjazd do Azji Marta uzależnia od pracy.

- Długi skończę spłacać, kiedy będę siwa i pomarszczona - żartuje. - Albo wezmę kredyt na operację plastyczną. Wśród koleżanek to niemal powszechne zjawisko - dodaje. "Nie strach tak żyć na kredyt?" - martwią się rodzice.

A gdyby coś się stało: zalało mieszkanie, trzeba było zapłacić niespodziewanie podatek? Marta rozkłada ręce. Nie ma oszczędności.

Marta Bednarska

Fragment artykułu "Zapożyczone" z najnowszego numeru magazynu Twój STYL (TS 8/2008).

Czytaj także na styl24.pl