Alergie - wszystko, co trzeba o nich wiedzieć

Skąd to uczulenie?

Pojawieniu się alergii winna jest nadwrażliwość naszego organizmu, który broni się przed czynnikami znajdującym się np. w powietrzu albo pokarmie. Błędnie odbiera je jako zagrożenie. Choć uczulenie najczęściej ujawnia się u dzieci, potrafi zaatakować także osoby dorosłe. Coraz częściej zdarzają się alergie nawet u 50-, 60-latków.

Symptomy alergii

Zależą one od tego, na co się uczuliliśmy. Jeśli nagle zaczynają nam bardziej niż dotąd łzawić oczy lub męczy nas pozornie bez powodu katar, warto sprawdzić, czy nie zaatakowała nas alergia wziewna. Niespodziewana wysypka czy zaczerwienienia mogą wskazywać na to, że padliśmy ofiarą alergii kontaktowej. Natomiast powtarzające się kłopoty gastryczne i różnego rodzaju zmiany skórne mogą być wynikiem alergii pokarmowej. W każdym z tych przypadków skonsultujmy się z lekarzem, by sprawdzić, czy słusznie podejrzewamy uczulenie i jak najszybciej zacząć je zwalczać. Warto pamiętać, że objawy uczulenia mogą wystąpić zarówno kilka minut (albo godzin) po kontakcie z alergenem, jak i po kilku miesiącach, podczas których jesteśmy narażeni na działanie alergizujących substancji. ✣

Testy na alergię

Żeby sprawdzić, czy objawy, które nagle zaczęły nam dokuczać, mają podłoże uczuleniowe, musimy poddać się testom. Istnieje kilka rodzajów badań wykrywających alergię. Od alergologa możemy dostać skierowanie na refundowane przez NFZ testy skórne (punktowe). Jeśli chcemy je wykonać prywatnie, za zbadanie reakcji na jedną substancję zapłacimy około 5 zł. Podczas testu punktowego lekarz nakłada na skórę przedramienia pacjenta odrobinę substancji zawierającej alergen i lekko nakłuwa skórę. Po 15 minutach sprawdza, czy okolica nakłucia jest zaczerwieniona. Za pomocą takich testów można wykryć alergię wziewną i pokarmową.

Alergiczne testy śródskórne

Wykonuje się je zwykle wtedy, gdy wyniki testów punktowych (skórnych) nie są jednoznaczne. Badanie polega na wstrzyknięciu roztworu z alergenem (w stężeniu dużo niższym niż przy testach skórnych) pod skórę. Pojawienie się w miejscu wkłucia obrzęku, zaczerwienienia lub świądu potwierdza chorobę.

Alergeny z powietrza

Alergia wziewna jest uczuleniem na substancje, które dostają się do organizmu przez drogi oddechowe.

Główne symptomy: nieżyt nosa (tzw. katar sienny), zapalenie spojówek (objawiające się pieczeniem, silnym łzawieniem oczu) oraz suchy, męczący kaszel. Katar alergiczny różni się od tego wywołanego infekcją bakteryjną albo wirusową. Wydzielina jest rzadka (wodnista), przezroczysta i bardzo obfita, a jednocześnie utrzymuje się wrażenie zatkania nosa.

Nieleczona alergia wziewna może się skończyć astmą

Jest to ciężka i w wielu przypadkach groźna dla życia choroba układu oddechowego. Jej objawy to duszności, świszczący oddech, kaszel i ucisk w klatce piersiowej. Podczas ataków dochodzi do skurczów oskrzeli i gromadzenia się w nich gęstego śluzu, a efektem są trudności w oddychaniu. Osoby cierpiące na astmę powinny więc mieć zawsze przy sobie przepisany przez lekarza środek rozkurczający oskrzela (spray, inhalator).

Ten typ alergii wywołują: pyłki roślin, roztocza (mikroskopijne pajęczaki żyjące m.in. w kurzu domowym), zarodniki pleśni, sierść i naskórek zwierząt. Alergie na pyłki roślin dokuczają uczulonym osobom od marca do września. Ponieważ jednak uczuleniu na pyłki często towarzyszy uczulenie na roztocza i pleśnie, objawy alergii mogą się pojawiać także zimą.

Jak łagodzić objawy?

Najlepszym sposobem na to, by nie dopuścić do pojawienia reakcji alergicznych, jest unikanie czynników uczulających. O ile jednak można podejmować takie próby (patrz ramka poniżej), gdy mamy alergię na roztocza, to w przypadku alergii na pyłki roślin nie jest to możliwe.

• Objawy uczulenia na pyłki możemy złagodzić, jeśli odpowiednio wcześnie zażyjemy środki przeciwalergiczne (np.: Allertec, Zyrtec, Claritine). Należy to zrobić na tydzień przed pojawieniem się symptomów. Moment wystąpienia dolegliwości możemy przewidzieć, jeśli wiemy, na jakie pyłki jesteśmy uczuleni. Informacji o terminach pylenia można szukać m.in. na stronie http://www.twojapogoda. pl/tematyczne/dla-alergikow. 
• Jeśli alergia mimo stosowania leków jest bardzo dokuczliwa, warto poddać się odczulaniu, które zmniejsza wrażliwość na alergeny.

6 sposobów na walkę z alergizującymi roztoczami

• Z mieszkania należy się pozbyć obić z grubych tkanin (można je zastąpić np. ekoskórą), dywanów i ciężkich kotar.
  
• Domowe tkaniny, takie jak pościel, zasłony, obrusy, warto wyprać raz w tygodniu w temperaturze powyżej 60 st. C.
  
• Nie powinno się trzymać książek na otwartych półkach, tylko w oszklonych albo zamykanych szafkach.
  
• Wskazana jest rezygnacja z wszelkich gromadzących kurz ozdób - np. suchych bukiecików, wiklinowych koszyczków itp.
  
• Do sprzątania najlepiej jest używać odkurzacza ze specjalnym filtrem, który pochłania roztocza.
  
• Nie należy suszyć prania w pomieszczeniach mieszkalnych. Niewskazane jest też używanie nawilżacza.

Alergeny, które atakują skórę

Alergia kontaktowa (nazywana też skórną, egzemą lub wypryskiem kontaktowym) pojawia się zwykle po kontakcie skóry z alergizującą substancją.

Główne symptomy alergii kontaktowej to:  zaczerwienienie i/albo łuszczenie się skóry oraz swędząca wysypka. Zazwyczaj pojawiają się one po upływie ok. 24 godzin od kontaktu z alergenem w tym miejscu, które miało styczność z uczulającą substancją. Czasem jednak wysypka może się pojawić zupełnie gdzie indziej.

Substancjami, które wywołują ten typ alergii są: nikiel, chrom i środki chemiczne, ale bywa nią także np. ślina zwierząt. Chrom jest używany m.in. do garbowania skóry (alergię mogą wywołać zrobione z niej buty albo odzież), natomiast nikiel jest często składnikiem stopów używanych do produkcji biżuterii, klamerek, zamków błyskawicznych itp. Wiele osób jest uczulonych na środki zapachowe i konserwanty w chemii domowej (np. w proszkach do prania). Warto wiedzieć, że alergia kontaktowa może się pojawić nagle nawet po wieloletnim kontakcie z jakąś substancją.

Alergicznej wysypki nie należy drapać, bo efektem mogą być zakażenia. Jeśli pojawi się wyprysk, należy zastosować preparaty (maści, spraye) steroidowe przepisane przez lekarza. Czasem wskazane jest podanie doustnych środków przeciwalergicznych (Allertec, Zyrtec, Claritine).

Jak można wykryć alergię skórną?

Występowanie tej alergii potwierdza się, wykonując tzw. test płatkowy. Polega on na przyklejeniu na plecach (czasem w innym miejscu) badanej osoby plastra nasączonego alergenami. Z takim plastrem trzeba chodzić przez 24 godziny (nie można go moczyć). Podczas kontroli lekarz stwierdza, czy jesteśmy uczuleni na dane alergeny (np. nikiel w biżuterii) i w jakim stopniu.

Alergeny w składnikach pokarmów

Alergia na składniki żywności należy do najczęstszych. Mamy z nią do czynienia wtedy, gdy zjemy coś, na co jesteśmy uczuleni.

Główne symptomy alergii pokarmowej mogą dotyczyć układów: trawiennego, oddechowego, krwionośnego, a nawet nerwowego. Reakcją na alergen mogą być: wysypka i inne zmiany skórne, kaszel, biegunka, wymioty, migrena, duszności i obrzęk krtani. Ponieważ symptomy są niejednorodne i mogą się pojawiać zarówno natychmiast po spożyciu uczulającej żywności, jak i po wielu godzinach, a nawet dniach, część uczulonych osób nie łączy wcale nieprzyjemnych dolegliwości ze zjedzonymi pokarmami.

Najczęściej alergizujące pokarmy to: mleko, jajka, orzechy, ryby, owoce morza, soja i zboża. Jedynym skutecznym sposobem na uczulenie pokarmowe jest powstrzymanie się od jedzenia uczulających pokarmów. W przypadku dzieci takie postępowanie może nawet doprowadzić do tzw. wyrośnięcia z alergii po kilku latach (najczęściej dzieje się tak przy uczuleniu na jaja oraz mleko).

Silna alergia pokarmowa może być niebezpieczna dla życia

U niektórych osób reakcja immunologiczna organizmu na alergen bywa tak silna, że niezbędna jest natychmiastowa pomoc lekarza. Taką reakcją jest np. wstrząs anafilaktyczny objawiający się m.in. kłopotami z oddychaniem czy zaburzeniami rytmu serca. Jeśli pojawią się takie symptomy, należy jak najszybciej dzwonić po pogotowie, ponieważ w tym przypadku jedynym ratunkiem jest podanie adrenaliny.

Nietolerancja pokarmowa to nie alergia

Nietolerancja pokarmowa często jest mylona z alergią, ale jej przyczyny są zupełnie inne. Za objawy nietolerancji zwykle odpowiada trudność w przyswajaniu jakiegoś składnika przez organizm.

Objawy nietolerancji pokarmowej

Są one zwykle mniej gwałtowne od symptomów alergii. Na dodatek trudno jest je powiązać z konkretnym pokarmem, bo niemal nigdy nie pojawiają się zaraz po spożyciu nietolerowanego produktu. Zazwyczaj od zjedzenia go do wystąpienia symptomów upływa przynajmniej kilka godzin, czasem może to być nawet kilka dni. Nietolerancja pokarmowa objawia się: bólami głowy, wzdęciami, odbijaniem, uczuciem ciężkości w żołądku, bólami mięśni i stawów, czy po prostu ogólnym złym samopoczuciem. Objawem nietolerancji pokarmowej może być nawet skłonność do nadwagi.

Nietolerancja laktozy

To często występująca nietolerancja pokarmowa, która związana jest z niedoborem laktazy (enzymu trawiennego wytwarzanego w jelicie cienkim i odpowiedzialnego za przyswajanie laktozy - cukru znajdującego się w mleku). Objawia się wzdęciami, biegunkami i nudnościami pojawiającymi się po wypiciu mleka. Picie sfermentowanych napojów mlecznych, takich jak kefir czy jogurt, nie powoduje takich dolegliwości, bo zawartość laktozy w tych napojach jest dużo mniejsza niż w mleku. W trawieniu jogurtu i kefiru pomagają też obecne w nich bakterie. Żeby potwierdzić nietolerancję laktozy, należy zrobić tzw. wodorowy test oddechowy.

Osoba badana dostaje do wypicia roztwór laktozy, a w wydychanym przez nią powietrzu mierzone jest stężenie wodoru. Osoby ze zdiagnozowaną nietolerancją laktozy powinny unikać pokarmów zawierających mleko. Możliwe jest też stosowanie enzymu laktazy w tabletkach, by móc czasem sięgnąć po mleko. Osoby nietolerujące laktozy często mają problem z niedoborem wapnia. Jeśli nie pijemy mleka, warto włączyć do diety większą liczbę mlecznych napojów fermentowanych, żółtych serów i sardynek w puszce.

Tekst: Joanna Malinowska