Kiedy się powiększają, są zwykle sygnałem zakażenia i zwalczają szkodliwe drobnoustroje.
Stanowią ważne elementy układu odpornościowego i przypominają małe ziarenka fasoli. Gdy są tuż pod skórą (np. na szyi, pod brodą, pod pachami, w pachwinach), możemy je wyczuć palcami. Te głębiej położone znajdują przy narządach wewnętrznych i dużych naczyniach krwionośnych.
Walczące komórki
Występują pojedynczo albo w skupiskach i są połączone siecią tzw. naczyń limfatycznych, którymi jest transportowana płynna substancja zwana limfą, czyli chłonką. To w niej znajdują się komórki walczące z infekcjami (limfocyty), które produkują przeciwciała niezbędne do walki z chorobami. Węzły te jak filtry przechwytują szkodliwe zarazki, a potem je niszczą.
Odparcie ataku
Węzły mogą zwalczać infekcje bakteryjne, wirusowe, pierwotniakowe, grzybicze i komórki nowotworowe. Gdy toczy się walka z uwięzionymi tu drobnoustrojami, wezeł powiększa się, staje się bolesny, a skóra nad nim - zaczerwieniona. Objawy zwykle mijają mniej więcej po 2 tygodniach i obrzęk samoistnie się zmniejsza.
Zakaźne infekcje
Przyczyną zmian wielkości węzłów mogą być ogólne choroby zakaźne, takie jak ospa, odra. A także mononukleoza, stosunkowo częsta choroba zakaźna, która zwłaszcza u młodych ludzi przypomina oporne na leczenie zapalenie gardła. Powodują one pogrubienie węzłów pod pachami, w pachwinach, czasami na karku. Z infekcją wirusową można pomylić toksoplazmozę - zakażenie pierwotniakiem Toxoplasma gondii, która ma podobne objawy (bóle mięśni, gorączkę). Zarażamy się nią od kotów i leczymy za pomocą antybiotyku.
Choroby intymne
Jeśli w obrębie narządów rodnych dochodzi do infekcji lub stanów zapalnych, wyczuwamy zmiany w węzłach w pachwinach (rosną nawet do rozmiaru oliwki!). Są bolesne przy ucisku i ruchome (dadzą się przesuwać pod skórą). Powiększenie w tym obszarze powodują również niekiedy choroby weneryczne, np. kiła. Gdy pojawiają się obrzęki w pachwinie na skutek stanu zapalnego gruczołów potowych, leczy się je miejscowo, np. maścią z antybiotykiem.
A może to zęby...
Wyczuwalne zgrubienia w okolicy podbródka i żuchwy są też objawem zapalenia śluzówki, paradontozy, próchnicy, zgorzeli, czyli stanu zapalnego zębów i dziąseł spowodowanego przez beztlenowe bakterie gnilne. Zauważamy wtedy zmiany z jednej lub obydwu stron, zależnie od miejsca infekcji.
... lub nowotwór?
Chociaż powiększenie węzłów zazwyczaj jest skutkiem niegroźnych schorzeń, ale niekiedy może być sygnałem nowotworu, m.in. układu chłonnego (chłoniaka). Oprócz zgrubień na szyi, nad obojczykiem, pojawia się wtedy gorączka (rosnąca wieczorem), zlewne poty, chudnięcie, zmęczenie i świąd. Nieruchome i ruchome duże grudki pod pachą mogą świadczyć o raku piersi (zob. ramka). Tak więc obrzęk, nawet niebolesny, węzłów chłonnych powinnien skłonić nas do wizyty lekarza.
