Zespół policystycznych jajników - objawy i leczenie
Mocne kości, dobra pamięć, ochota na seks - to zasługa męskich hormonów androgenów. Niestety, u kobiet ich nadmiar bywa przyczyną poważnych kłopotów. Otyłość, nieregularne cykle miesiączkowe, nadmierne owłosienie, trądzik - to tylko kilka przykładów do czego może doprowadzić ich nadmiar w organizmie. Tego typu zaburzenia hormonalne noszą nazwę zespołu policystycznych jajników (PCOS). Więcej na ten temat dowiesz się z dalszej lektury.
Najczęściej pacjentki skarżą się na nieregularne miesiączki, otyłość (dotyczy ona nawet osiemdziesięciu procent chorych, przy czym tłuszcz gromadzi się głównie na brzuchu) i nadmierne owłosienie na twarzy, piersiach (w tym wokół brodawek), brzuchu czy udach, podczas gdy włosy na głowie przerzedzają się, stają się cieńsze i może się pojawiać łysienie typu męskiego.
Częstą przypadłością jest też nadmiernie tłusta skóra i uporczywy trądzik, obecny nie tylko na twarzy, ale też na plecach i dekolcie, który nie znika po okresie pokwitania i nie reaguje na standardowe leczenie. Charakterystyczne są ponadto drobne "wypustki" na skórze i "łatki" pogrubiałej, ciemniejszej skóry zwane acanthosis nigricans, występujące głównie w fałdach skórnych, pod pachami i w pachwinach.
Miesiączki mogą być bardzo obfite, rzadkie (mniej niż dziewięć w roku). W obrazie USG jajniki są powiększone i jakby wypchane niewielkimi pęcherzykami – cystami, w których tkwią komórki jajowe. Kobiety cierpiące na PCOS (tak w skrócie określa się tę chorobę) często mają problemy z zajściem w ciążę i jej donoszeniem.
Specjaliści wiążą tę chorobę z nadmiarem androgenów, który utrudnia dojrzewanie pęcherzyków jajowych i uwalnianie dojrzałych z jajników podczas owulacji, a poza tym przyczynia się do pojawienia się "męskiego" typu owłosienia i zaostrzenia trądziku. Uważa się też, że drugim czynnikiem jest nadmiar insuliny, który prowadzi do wytwarzania androgenów ponad przyjętą normę.
PCOS wiąże się z innymi nieprawidłowościami hormonalnymi, takimi jak oporność na insulinę (prowadzi do cukrzycy), zespół metaboliczny (zbyt wysoki cholesterol LDL i triglicerydy we krwi), przerost śluzówki macicy (może prowadzić do raka). Choroba zwiększa też ryzyko nadciśnienia i chorób serca oraz zespołu bezdechu śródsennego. Jeśli kobieta z PCOS zajdzie w ciążę, musi liczyć się ze zwiększonym ryzykiem nadciśnienia i cukrzycy ciężarnych.
Lekarz może przepisać tabletki antykoncepcyjne, zawierające antyandrogeny. Regulują one cykle miesiączkowe i zmniejszają ryzyko raka endometrium, a ponadto łagodzą objawy trądziku i zmniejszają niepożądane owłosienie. Można też przyjmować leki uwrażliwiające ciało na insulinę, które u kobiet z PCOS obniżają poziom androgenów i przywracają owulację.
Jeśli kobieta pragnie zajść w ciążę, lekarz może zastosować medykamenty wywołujące owulację. Nadmierne owłosienie da się trwale usuwać przy użyciu lasera, preparatów do depilacji i leków. Zmiany skórne mogą zareagować na przykład na żel z tretinoiną, czy kwas salicylowy. Ważna jest też normalizacja masy ciała. Nie tylko przyczynia się ona do regulacji cyklu miesiączkowego, ale też stabilizuje stężenie cholesterolu i insuliny we krwi. Wystarczy "zgubić" pięć, dziesięć procent masy ciała.
W rozpoznaniu PCOS pomagają lekarzowi badania poziomu hormonów pacjentki (estrogenów, FSH, LH, testosteronu i 17-ketosterydów, HCG, prolaktyny i hormonów tarczycy), określenie stężenia glukozy i lipidów w surowicy, a także USG jamy brzusznej oceniające zmiany w jajnikach. Niekiedy przydatna jest laparoskopia.
PCOS często występuje rodzinnie. Jeśli masz siostrę, która cierpi z tego powodu, twoje ryzyko rośnie do 50. procent.
