Zdrowie pod kontrolą

Badania kliniczne wykazują, że utrzymywanie stężenia glukozy we krwi w pobliżu prawidłowych stężeń może zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycy nawet o 60 proc.

Nawyk samokontroli

Na początek trzeba być świadomym, że glukometry i paski nie służą rozpoznaniu cukrzycy. Do jej rozpoznania i okresowej kontroli leczenia jest niezbędne badanie glukozy we krwi metodą laboratoryjną.
Zestawy monitorujące służą do samokontroli leczenia cukrzycy, po wcześniejszym rozpoznaniu i ustaleniu sposobu leczenia.
Samokontrola to szereg zachowań umożliwiających kontrolowanie swojego stanu zdrowia i odpowiednie reakcje na zaobserwowane zmiany. Wydawać by się mogło, że powinna to być czynność naturalna i odruchowa, tymczasem ponad 50 proc. diabetyków nie przeprowadza jej, narażając się w ten sposób na zwiększone ryzyko powstania nie wykrytych w porę powikłań cukrzycy czy też w skrajnych przypadkach zagrożenia życia.

Każdy chory z cukrzycą powinien nauczyć się obserwować objawy swojej choroby i rozpoznawać zmiany w jej codziennym przebiegu. Temu między innymi służy samodzielne określanie przez pacjenta stężenia glukozy we krwi za pomocą pasków testowych i glukometru. Za samokontrolą przemawia jej łatwa dostępność - można ją wykonywać w większości miejsc i codziennych sytuacji. Daje ona odpowiedź na pytania czy należy zmienić dawkę leku, zmodyfikować posiłki, zmniejszyć natężenie pracy fizycznej, aby uniknąć hipoglikemii. Dowiemy się także czy stopień wyrównania cukrzycy jest zadowalający, czy nie należy szybciej zgłosić się do lekarza. Zasadnicze znaczenie ma współpraca pacjenta z lekarzem, gdyż umożliwia poprawę wyników leczenia i zapobieganie powikłaniom.

Wybór glukometru

Być może diabetycy czują się zagubieni w gąszczu glukometrów będących na rynku. Co wybrać aby mieć pewność, że badanie jest wiarygodne? Na co zwracać uwagę przy wyborze glukometru, czy można dostosować glukometr do swoich potrzeb, trybu życia? Jakie będą koszty używania?

Te i wiele innych pytań pojawia się w głowie diabetyka przed podjęciem decyzji o wyborze glukometru. Jak nie dać się zwariować? Najważniejsze jest to, że zdecydowaliśmy się na samokontrolę, która ma tak ważne znaczenie w prawidłowym procesie leczenia.

Glukometr jest urządzeniem niewielkich rozmiarów służącym do pomiaru stężenia glukozy we krwi. Warto wybierać glukometry przedstawiające jako wynik badania stężenie glukozy w osoczu krwi (takie są zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego-PTD) - nie trzeba wtedy bowiem samodzielnie przeliczać wyniku.

Do badania konieczne jest nakłucie skóry, najczęściej bocznych części opuszek palców w celu uzyskania kropli krwi. Krew przenosi się na pole reaktywne suchego paska testowego, gdzie pod wpływem zawartej w niej glukozy dochodzi do reakcji chemicznej.

Rozróżnia się glukometry fotometryczne (kolorymetryczne) i biosensoryczne (elektrochemiczne). Te ostatnie zostały znacznie udoskonalone w porównaniu do glukometrów fotometrycznych. Mierzą przepływ prądu elektrycznego wywołanego przez reakcję między glukozą a odczynnikiem na pasku testowym.

Jak często robić badania?

Na świecie od wielu lat tworzone są rekomendacje, zalecenia, standardy w niemal wszystkich dziedzinach medycyny, w tym także w diabetologii. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne jako główny organizator życia naukowego i inicjator wdrażania nauki o cukrzycy oraz jako ogólnopolska niezależna organizacja medyczna wydaje podobne zalecenia jak towarzystwa w innych krajach.

Efektem prac PTD są "Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę". Diabetycy nie zawsze wiedzą, kiedy powinni kontrolować poziom cukru. Generalna zasada wskazuje, iż częstość i pory pomiarów są określane z lekarzem w oparciu o nasze potrzeby i cele do osiągnięcia. Zgodnie z wytycznymi PTD:

- chorzy na cukrzycę leczeni zgodnie z algorytmem wielokrotnych wstrzyknięć insuliny powinni dokonywać wielokrotnych pomiarów glikemii w ciągu doby wg zasad leczenia oraz potrzeb chorego;

- chorzy na cukrzycę typu 2 leczeni dietą powinni dokonywać 1 raz w miesiącu skrócony profil glikemii na czczo i po głównych posiłkach;

- chorzy na cukrzycę typu 2 stosujący doustne leki przeciwcukrzycowe oraz analogi GLP powinni dokonywać 1 raz w tygodniu skrócony profil glikemii na czczo i po głównych posiłkach;

- chorzy na cukrzycę typu 2 leczeni stałymi dawkami insuliny powinni dokonywać codziennie 1-2 pomiary glikemii, dodatkowo 1 raz w tygodniu skrócony profil glikemii na czczo i po głównych posiłkach oraz 1 raz w miesiącu pełny profil glikemii.

Pełny dobowy profil glikemii obejmuje oznaczenia:

- rano, na czczo;

- przed każdym głównym posiłkiem;

- 120 minut po każdym głównym posiłku;

- przed snem;

- o godzinie 24.;

- w godzinach 2 - 4.

Przeszkolona pielęgniarka

Oznaczanie glikemii w celu monitorowania leczenia i oceny wyrównania metabolicznego cukrzycy wykonuje się w pełnej krwi włośniczkowej. Badanie przeprowadzają samodzielnie pacjenci (samokontrola) lub pracownicy służby zdrowia.

Przeszkolona pielęgniarka jest osobą w pełni kompetentną do edukacji pacjenta w zakresie samokontroli cukrzycy przy użyciu glukometru, oceny sprawności glukometru używanego przez pacjenta, oceny techniki pomiaru glikemii wykonywanego samodzielnie przez pacjenta, porównania wyników uzyskanych przy użyciu kontrolowanego glukometru pacjenta oraz analizatora glukozy używanego w poradni, systematycznie porównywanego z metodą laboratoryjną, odnotowanie wyniku kontroli glukometru w dokumentacji chorego.

Aby pacjent mógł wykonywać samodzielnie oznaczenia w próbkach krwi w ramach samokontroli, powinien zostać przeszkolony w zakresie oznaczania glikemii i obsługi glukometru w placówce służby zdrowia, w której jest leczony.

Jakość oznaczeń przy użyciu glukometru powinno się systematycznie kontrolować co pół roku w placówce służby zdrowia, w której jest leczony.

Chorzy mogą też uzyskać pomoc (przeszkolenie i darmowy glukometr) w placówkach Caritasu.

Pamiętajmy zatem, że samokontrola wśród chorych na cukrzycę jest niezwykle ważna. Przerażający jest fakt, że aż 50 proc. diabetyków w ogóle z tego nie korzysta, a przecież dostęp do odpowiedniego sprzętu jak i do pasków testowych, które są refundowane przez NFZ, jest bardzo prosty i łatwy. Tylko współpraca pomiędzy pacjentem i lekarzem może przynieść wymierne efekty leczenia - dlaczego więc z tego nie skorzystać?