Być może do tej pory nie miałaś większych problemów ze zdrowiem, odżywiasz się racjonalnie, masz wystarczającą aktywność fizyczną i twój organizm jest gotowy na przyjęcie maleństwa.
Pamiętaj, że ciąża jest szczególnym okresem i wiele czynników może niekorzystnie oddziaływać na rozwijający się organizm twojego dziecka. Lista szkodliwych czynników jest bardzo długa. Wiele leków jest przeciwwskazanych w ciąży, dlatego jeśli chorujesz na jakąś chorobę przewlekłą, zgłoś to lekarzowi wcześniej.
Czy chorowałaś na różyczkę?
Około 4 miesiące przed planowaną ciążą warto oznaczyć miano przeciwciał przeciwróżyczkowych w surowicy krwi. Mimo obowiązkowych szczepień, ich poziom może być zbyt niski i w razie narażenia na kontakt z chorym na różyczkę, szczególnie w pierwszym trymestrze ciąży istnieje bardzo duże ryzyko, że u dziecka rozwiną się wady wrodzone. Infekcja wirusem różyczki u matki przed ukończeniem 20. tygodnia ciąży może spowodować u płodu zaćmę, głuchotę i wady serca. Dlatego, by ochronić swoje maleństwo, sprawdź poziom przeciwciał. Jeśli ich miano jest odpowiednio wysokie, nie musisz się niczego obawiać, jeśli poziom przeciwciał jest zbyt niski - powinnaś się zaszczepić. Szczepienie trzeba wykonać minimum 3 miesiące przed zajściem ciążę.
Czy wiesz, jak groźna może być toksoplazmoza i infekcja wirusem cytomegalii?
Z pozostałych badań serologicznych można wykonać badanie na obecność swoistych przeciwciał przeciw toksoplazmozie oraz przeciwciał przeciw wirusowi cytomegalii (patogeny te są bardzo niebezpieczne dla rozwijającego się płodu; infekcja, szczególnie we wczesnej ciąży, może prowadzić do powstania wad wrodzonych). Toksoplazmozę wywołuje pasożyt Toxoplasma gondii, którym można zarazić się spożywając surowe lub niedogotowane mięso, nieumyte warzywa i owoce lub przez kontakt z kocimi odchodami (rzadziej).
Część kobiet zetknęła się z pasożytem jeszcze przed ciążą i ma we krwi swoiste przeciwciała. Najgorsza jest sytuacja, gdy kobieta zachoruje po raz pierwszy w czasie ciąży. Istnieje wtedy duże ryzyko, że infekcja rozwinie się również u płodu. Może ona spowodować poronienie lub uszkodzenie mózgu rozwijającego się płodu, co później ujawni się jako opóźnienie rozwoju psychoruchowego u dziecka. Wykrycie u kobiety przeciwciał w klasie IgG świadczy o tym, że zetknęła się już z pasożytem i jest odporna. Brak przeciwciał zarówno w klasie IgM jak i IgG świadczy o tym, że kobieta nie chorowała i nie jest odporna - istnieje u niej ryzyko zakażenia pierwotnego, dlatego w szczególny sposób powinna unikać kontaktu z patogenem (spożywać tylko dokładnie umyte warzywa i owoce, oraz dobrze ugotowane i upieczone mięso). Jeśli badanie wykryje przeciwciała klasy IgM, świadczy to o trwającej właśnie infekcji, którą należy leczyć antybiotykami.
Do zakażenia wirusem cytomegalii dochodzi zwykle we wczesnym dzieciństwie, wiele kobiet miało kontakt z tym wirusem jeszcze przed zajściem w ciążę i są na niego odporne. Świadczą o tym wykrywane w badaniu swoiste przeciwciała w klasie IgG. W przypadku, gdy kobieta nie miała kontaktu z wirusem i po raz pierwszy zachoruje w ciąży, istnieje ryzyko, że dojdzie również do zakażenia płodu. Zapobieganie chorobie jest trudne, ze względu na znaczne rozpowszechnienie wirusa. Aby uchronić się przed zakażeniem, ciężarna powinna często myć ręce i unikać kontaktu ze śliną i moczem małych dzieci, które często chorują na cytomegalię.
Ospa wietrzna
Większość osób w dzieciństwie przechodziła ospę wietrzną i ta infekcja rzadko zdarza się u ciężarnych. Jeśli jednak zdarzy się tak, że kobieta nie chorowała wcześniej i zachoruje właśnie w ciąży, jest to również ryzyko dla płodu. Jeśli nie pamiętasz, czy chorowałaś w dzieciństwie na ospę, możesz wykonać badanie - oznaczyć poziom przeciwciał IgG przeciw ospie. Jeśli badanie nie wykryje przeciwciał, możesz się zaszczepić (podobnie jak w przypadku różyczki, szczepienie należy zakończyć na 3 miesiące przed zajściem w ciążę).
Czy grypa w ciąży może być groźna?
Kolejnym wirusem, który może zagrozić dziecku i tobie w ciąży jest wirus grypy. Kobiety w ciąży znajdują się w grupie ryzyka ciężkiego przebiegu choroby. Warto zaszczepić się przed planowaną ciążą, by zapewnić ochronę sobie i dziecku jeszcze przed rozpoczęciem sezonu epidemicznego (jesień/zima).
O czym porozmawiać ze swoim lekarzem?
Możesz poprosić lekarza rodzinnego o zlecenie panelu badań podstawowych - oznaczenie morfologii, poziomu glukozy we krwi i badanie ogólne moczu. W razie wykrycia nieprawidłowości będzie czas na wyleczenie ewentualnych infekcji w drogach moczowych lub niedokrwistości. Dodatkowo można oznaczyć hormony tarczycy (ich niedobór wpływa na obniżenie płodności, są też niezbędne do prawidłowego rozwoju układu nerwowego twojego dziecka).
Na miesiąc przed planowaną ciążą powinnaś zacząć zażywać kwas foliowy. U większości wystarcza dawka 0,4 mg dziennie. Jeśli jesteś w grupie zwiększonego ryzyka/urodziłaś dziecko z wadą cewy nerwowej lub wady takie wystąpiły w rodzinie - powinnaś przyjmować 4 mg dziennie. Kwas foliowy zapewnia prawidłowy rozwój układu nerwowego. Chroni on przed wystąpieniem otwartych wad cewy nerwowej - jak np. przepuklina oponowo-rdzeniowa.
Jeśli leczysz się z powodu padaczki, już przed planowaną ciążą możesz porozmawiać z lekarzem o konieczności zmiany leków. Większość leków przeciwpadaczkowych jest szkodliwa dla płodu, dlatego lekarz zdecyduje, które będą najlepsze na czas ciąży.
Podobnie w innych chorobach przewlekłych - nadciśnieniu, astmie, cukrzycy, a także u chorych przyjmujących leki przewlekle - np. po wszczepieniu sztucznej zastawki, konieczna będzie zmiana terapii.
Jeśli jeszcze nie miałaś do tej pory wykonywanej - warto również zrobić cytologię. Będzie ona przydatna do różnicowania przyczyn, w przypadku wystąpienia ewentualnych krwawień w ciąży. Ponadto przed planowaną ciążą warto też wybrać się wcześniej do dentysty, wyleczyć ewentualne ubytki.
Podsumowując - przed planowaną ciążą warto wykonać następujące badania:
• badanie ogólne moczu;
• morfologię krwi;
• poziom glukozy w surowicy;
• badanie na obecność przeciwciał przeciw wirusowi różyczki (ich poziom w surowicy);
• badanie na obecność przeciwciał przeciw wirusowi ospy wietrznej (opcjonalnie);
• badanie na obecność przeciwciał przeciw Toxoplasma gondii (opcjonalnie);
• badanie na obecność przeciwciał przeciw wirusowi cytomegalii (opcjonalnie);
• badanie poziomu hormonów tarczycy;
• cytologię i badanie czystości pochwy.
O wyborze badań koniecznych porozmawiaj wcześniej z lekarzem prowadzącym. Z pewnością doradzi Ci w wyborze tych niezbędnych badań i ewentualnie poleci, które badania warto wykonać dodatkowo.
