Kiedy macierzyństwo to problem

Młodej matce, która nie odczuwa radości po narodzeniu dziecka jest szczególnie ciężko, ze względu na oczekiwania społeczne i stereotyp szczęśliwego macierzyństwa.

- Życie pokazuje, że matka może nie cieszyć się z narodzin dziecka, nawet jeśli było wyczekane. To czas olbrzymich zmian ustrojowych - podkreśla dr Iwona Koszewska, psychiatra i autorka książki "O depresji w ciąży i po porodzie".

Otoczenie może wtedy matkę wesprzeć lub jej nie pomóc. Ekspertka przestrzega przed ocenami bliskich, podpowiadaniem, co kobieta powinna czuć.

- To nigdy nie pomoże. Gdyby mogła, to by się cieszyła - podkreśla.

Komunikaty, które młodej matce NIE pomogą

- Urodziłaś takie piękne dziecko, ciesz się!

- Powinnaś się cieszyć, jesteś młoda i masz zdrowe dziecko!

- Weź się w garść, bo powinnaś zajmować się dzieckiem.

- Tego rodzaju rady dadzą ten efekt, że wzmocnią osamotnienie, bezradność i poczucie winy matki.

Ciąża jest wielką rewolucją w organizmie kobiety, a po porodzie dochodzi do kolejnej. Stężenie estrogenów, progesteronu i kortyzolu znacznie się zmniejsza, a zwiększa wydzielanie oksytocyny oraz prolaktyny. Matka może być wycieńczona porodem, zaś urodzenie dziecka to jedna z największych zmian w życiu, która siłą rzeczy jest silnym bodźcem stresogennym. Nic dziwnego, że matka przeżywająca ogólne rozbicie, często zmęczona, pozostająca z małym dzieckiem sam na sam, może mieć poczucie, że nie sprosta wymaganiom. Potrzebuje czasu i wsparcia najbliższych, aby powrócić do równowagi.

Odczuwanie smutku, przygnębienia, problemy z koncentracją, które pojawiają się w pierwszych dniach po porodzie i mijają po 2-3 tygodniach przydarzają się bardzo wielu matkom i określane są matczynym smutkiem lub, z angielskiego, baby-bluesem. Badacze sądzą, że ten stan wynika z gwałtownych zmian hormonalnych po porodzie. Nie wymaga on leczenia, a jedynie wsparcia bliskich i pozwolenia sobie przez matkę na odczuwanie różnych emocji.

Czasem jednak u matki może rozwinąć się depresja poporodowa, która jest już groźną chorobą. Dlatego Ministerstwo Zdrowia w nowych standardach opieki okołoporodowej, które mają zacząć obowiązywać w przyszłym roku, zawarło również ocenę stanu kobiety w ciąży i młodej matki pod kątem depresji. Ocena ta ma być przeprowadzona trzy razy: w 11-14 tygodniu ciąży, w 33 -37 tygodniu ciąży oraz po porodzie w trakcie wizyty położnej u matki i dziecka.

O ile baby blues nie wymaga leczenia, a jedynie życzliwości i wsparcia otoczenia, w przypadku depresji konieczne jest dodanie opieki specjalistycznej.

Szacuje się, że depresja poporodowa dotyczy 10-20 proc. kobiet. Pojawia się zwykle dwa - trzy tygodnie po porodzie, ale nie jest niczym niezwykłym, jeśli choroba rozwinie się po trzecim, a nawet piątym miesiącu po porodzie. Zwykle trwa około 3 - 9 miesięcy.

Nie ma jednego zestawu objawów. Jednak dr Iwona Koszewska zwraca uwagę, by bliscy młodej matki zwracali baczną uwagę na symptomy:

- Gdy młoda matka po porodzie nie śpi.

- Gdy mówi słowa typu: "Jestem beznadziejną matką", "Nie radzę sobie", "Nie nadaję się na matkę".

- Gdy młoda matka boi się sama zostawać z dzieckiem.

Psychiatra podkreśla: matka nie powinna być w połogu pozostawiona sama sobie. Jak mało kiedy potrzebuje wtedy wsparcia: partnera, rodziców, innych kobiet. Dr Koszewska zwraca uwagę, że w obecnym stylu życia często kobieta nie jest sama przez kilka dni po porodzie, potem jednak wszyscy z otoczenia często wracają do swoich zajęć. Połóg tymczasem trwa około sześciu tygodni.

- To szczególny czas - podkreśla dr Koszewska. - Kiedyś w tym czasie kobieta była otoczona najczęściej innymi kobietami.

Objawy depresji poporodowej to także:

- wysoki poziom lęku,

- lęk z napadami paniki, agorafobią,

- nadmierna i nieadekwatna troska o zdrowie własne i dziecka,

- natrętne myśli (także treści związane ze zrobieniem krzywdy dziecku),

- myśli samobójcze,

- trudności z koncentracją.

Nie jest poznana przyczyna depresji poporodowej, ale udało się wyróżnić czynniki sprzyjające jej wystąpieniu. To z tego względu w proponowanych przez Ministerstwo Zdrowia nowych standardach ryzyko oceniane będzie jeszcze na etapie ciąży: objawy depresji w ciąży są czynnikiem ryzyka dla rozwoju depresji poporodowej.

Inne czynniki ryzyka:

- brak zatrudnienia,

- wiek poniżej 25 lat,

- niski poziom wykształcenia,

- zajście w nieplanowaną ciążę,

- złe relacje z matką,

- nieprawidłowe relacje z partnerem,

- brak partnera i samotność kobiety,

- co najmniej dwa niekorzystne wydarzenia życiowe w ciągu roku poprzedzającego ciążę,

- problemy z utrzymaniem ciąży, hospitalizacja w trakcie ciąży,

- wysoki poziom neurotyczności,

- zaburzenia psychiczne w przeszłości (np. depresja, próby samobójcze),

- depresja poporodowa po poprzedniej ciąży.

Po pierwsze dlatego, że matka z powodu depresji poporodowej odczuwa olbrzymie cierpienie. Warto też wiedzieć, że depresyjne zaburzenia w okresie poporodowym są brzemienne w skutkach nie tylko dla samej kobiety - wpływają na relacje w całej rodzinie. Nadto depresyjna matka jest - jak wskazują badania naukowe - mniej wrażliwa na sygnały wysyłane przez dziecko, reaguje na nie z opóźnieniem lub nie reaguje wcale, co sprawia, że dziecko nie otrzymuje tego, co jest mu potrzebne do prawidłowego rozwoju.

Justyna Wojteczek