Imiennik: Adam
Pochodzenia można szukać u wielu źródeł. Wywodzić się może od hebrajskiego adam (ludzie) lub adhamah (ziemia), sumeryjskiego ada-mu (mój ojciec), akadyjskiego ad-mu (stworzony, zrodzony, dziecko) lub arabskiego adama (łączyć się). W Biblii oznacza człowieka – jako jednostkę i zbiorowość (tylko pięciokrotnie użyty jest jako imię własne). Najczęściej przyjęte jest tłumaczenie, że chodzi o pierwszego człowieka stworzonego przez Boga. W Polsce imię to używane jest od końca XII wieku w formach Adam, Adem, Jadam, Jedem. ZDROBNIENIA: Adamek, Adasiek, Adaś. INNE FORMY: Adem, Jadem, Jedem. OBCE FORMY: Adam (ogólnie przyj. forma), Adam, Hadam (niem.), Aadam (est.), Aatami (fiń.), Adan (hiszp.), Adamus, Oadam (hol.), Adomas (litew.), Adams (łotew.), Adamos, Damos (gr.), Adăo (portug.), Adám (węg.). Forma żeńska: Adama, Adamieta, Adamina.
NAZWISKA:
Adam, Adamas, Adamaszek, Adamcewicz, Adamczak, Adamczek, Adamczewski, Adamczowski, Adamczuk, Adamczyk, Adamczykowski, Adamecki, Adamek, Adamiak, Adamiczek, Adamiec, Adamiecki, Adamik, Adamiszyn, Adamiuk, Adamkiewicz, Adamkow, Adamkowicz, Adamkowski, Adamow, Adamów, Adamowicz, Adamowski, Adamski, Adamus, Adamusiak, Adamusik, Adamuszek, Adasiak, Adasiewicz, Adaszkiewicz, Adaś, Adaśko, Hadam, Hadamczak, Hadmczyk, Hadamek, Hadamiak, Hadamiec, Hadamski, Hadańczyk, Hadomik, Jadam, Jadamczak, Jadamczek, Jadamczyk, Jadamek, Jadamiec, Jadamik, Jadamko, Jadamow, Jadamski, Jadanowski, Jedamski.
PATRON:
Adam, biblijny praojciec rodzaju ludzkiego. W Kościele łacińskim pierwszym rodzicom publicznej czci nie oddawano. Pojawienie się imion Adama i Ewy w kalendarzu, w dniu Wigilii Bożego Narodzenia, zawdzięcza się kościołom wschodnim, które pielęgnują kult pierwszych rodziców. (Wspomnienie 24 grudnia). Istnieje ośmiu świętych i błogosławionych, noszących to imię. Brak wśród nich postaci, która by posiadała większe znaczenie historyczne.
ZNANE POSTACIE:
Adam de la Halle, poeta fr. (1240). Adam Polak (Adam z Łowicza, Adam z Bochenia), lekarz, myśliciel, profesor Akademii Krakowskiej (?–1514). Adam Elsheimer, niem. malarz i grafik (przed 18 III 1578–przed 11 XII 1610). Adam Jarzębski, kompozytor pol. (ok 1590–1649). Adam Kisiel, wojewoda bracławski (ur. 1600). Adam Pynaker, hol. pejzażysta (1622). Adam Smith, ang. ekonomista (5 VI 1723–17 VII 1790). Adam Ferguson, szkoc. filozof (20 VI 1723–22 II 1816). Adam Naruszewicz, pol. poeta i historyk (20 X 1733–8 VII 1796). Adam Kazimierz Czartoryski, pol. generał, teoretyk literatury (1 XII 1734–19 III 1823). Adam Ignacy Komorowski, prymas pol. (1699–2 III 1759). Adam Jerzy Czartoryski, pol. polityk i pisarz (14 I 1770–15 VII 1861). Adam Bernard Mickiewicz (24 XII 1798–26 XI 1855), wielki poeta polskiego romantyzmu. Adam Idźkowski, pol. architekt (24 XII 1798–3 V 1879). Adam Sapieha, polityk pol. (4 XII 1828–21 VII 1903). Adam Opel, niem. przemysłowiec (1837–1895). Adam Asnyk, pol. poeta, uczestnik powstania styczniowego (11 IX 1838–2 VII 1897). Adam Józef Feliks Boniecki, genealog, autor „Herbarza polskiego” (19 XI 1842–24 VI 1909). Adam Antoni Kryński, współtwórca „Słownika języka polskiego” (19 V 1844–10 XII 1932). Adam Chmielowski, brat Albert, pol. zakonnik, malarz (20 VIII 1845–25 XII 1915). Adam Stefan Sapieha, kardynał, metropolita krakowski (14 V 1867–23 VII 1951). Adam Grzymała-Siedlecki, pol. dramatopisrz (29 I 1876–19 I 1967). Adam Czartkowski, pol. botanik i literat (17 VIII 1881–29 V 1958). Adam Bełczykowski, pol. dramaturg. Adam Ważyk, poeta pol. (1905–1982). Adam Rapacki, pol. polityk i ekonomista (24 XII 1909–10 X 1970). Adam Schaff, filozof pol. (ur. 1913). Adam Bahdaj, pisarz pol. (2 I 1918–7 V 1985). Adam Harasiewicz, pol. pianista (ur. 1 XII 1932). Adam Bruno Ulam, politolog amer. pochodzenia pol. (8 IV 1922–28 III 2000). Adam Jerzy Kilian, pol. artysta plastyk (ur. 13 II 1923). Adam Hanuszkiewicz, pol. aktor i reż. teatralny (ur. 16 VI 1924). Adam Pawlikowski, aktor pol. (ur. 1925). Adam Strzembosz, prawnik pol. (ur. 11 IX 1930). Adam Dyczkowski, biskup ordynar. diecezji zielonogórsko-gorzowskiej (ur. 11 IX 1930). Adam Czerniawski, poeta pol. (ur. 20 XII 1934). Adam Bujak, pol. artysta fotografik (ur. 12 V 1942). Adam Zagajewski, pisarz pol. (ur. 1945). Adam Michnik, pol. historyk i publicysta (ur. 27 X 1946). Adam Myjak, pol. rzeźbiarz (ur. 3 I 1947). Adam Bieła, pol. psycholog i polityk (ur. 1947). Adam Ferency, aktor pol. (ur. 5 X 1951). Adam Małysz, skoczek narciarski (ur. 3 XII 1977).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Adam Nowowiejski z powieści H. Sienkiewicza Pan Wołodyjowski (1888). Adam z powieści Na wschód od Edenu J. Steinbecka (1952). Pan Adam z powieści Chata za wsią J.I. Kraszewskiego (1854–55). Adaś Bielecki z powieści Płomienie S. Brzozowskiego (1908). Adam Ochocki z Lalki B. Prusa (1890). Adam z powieści Cudzoziemka M. Kuncewiczowej (1936). Adam Mannon z trylogii dramatycznej E. O’Neilla Żałoba przystoi Elektrze (1931). Adam (Adaś) Cisowski z powieści K. Makuszyńskiego Szatan z siódmej klasy (1937). Adam Korda z powieści Początek A. Szczypiorskiego (1986).
NA EKRANIE:
Film wg pow. Chata za wsią J.I. Kraszewskiego w reż. A. Twardyjewicza (1926). Ekranizacja powieści H. Sienkiewicza Pan Wołodyjowski w reż. J. Hoffmana (1968), rolę Adama odtwarzał Marek Perepeczko. Film wg pow. Szatan z siódmej klasy Cisowskiego w reż. M. Kanieskiej (1960), rolę Adasia grał Józef Skwark.
PRZYSLOWIA:
Adam na Ewę, a Ewa na węża.Począwszy od Adama, to kożdy człowiek kłama.Adam zjadł jabłko, a nam skomę uczynił.Fora, Adame, fora! z tak rozkosznego dwora.Krewny po Adamie.Drze jak Adam.Każdy Adam, jak zechce, znajdzie swoją Ewę.Od czasów Adama (i Ewy).Na Adama i Ewy czas przyszyć cholewy.Adam i Ewa pokazują, jaki styczeń i luty po nich następują.Gdy w dzień Adama i Ewy mróz i pięknie, zima wcześnie pęknie.Adam zwala na Ewę, na Adama Ewa – a oboje jedli z drzewa.Nowina – Adama z raju wypędzono!Żebro Adamowe nie przynosi tak wiele pożytku jak szkody.W Adamowym stroju.
W POEZJI:
Prostota, spokój, rozwaga, sztywność, trochę lekkiej nudy,jeśli to człowiek zwykły. Wiele twórczości, za mało obłudy,jeśli mąż stanu. Ogrom wiary – gdy ksiądz, cóż rzec – gdy poeta!Lecz czegokolwiek by dokonał, każdy rzecze: „To już siła nie ta!”Kazimiera Iłłakowiczówna, „Adam”Gdy Ewa kądziel przędła,Adam ziemię kopał,Kto tam był szlachcic wtenczasi kto komu chłopał?Wespazjan Kochowski, „Pares ab Adam”Niechaj mnie sądzą,niechaj mnie karzą!tak, mnie, Adama, com na barki swojezabrał z Ogrodu to nadludzkie brzemięprzygniatającej winyi wieki wieków pnę się z tym ciężaremku wiekuistej wyży,
i zbladłą nie śmiem odwrócić się twarzątam, ku tym zmrokom, co zaległy ziemię,tam, ku piekielnej przełęczy,na której siadła jasnowłosa Ewaz padalcem grzechu u swych białych stóp...Jan Kasprowicz, „Dies Irae”Adam i Ewa nie na to zostali stworzeni,Żeby się kłaniać księciu i władcy tej ziemi.
Inna, słoneczna ziemia poza czasem trwała.Im obojgu na wieczną szczęśliwość oddana.Czesław Miłosz, „Ogrodnik”
