Imiennik: Agata

Pochodzi od greckiego agathe (dobra, szlachetna, wspaniała) lub agathos (dobrze urodzony, szlachetny). W Rzymie imienia tego używano w formie Agatha, w Polsce znane od XII w., zniekształcone na Jagata, skąd wywodzi się Agata. ZDROBNIENIA: Jaga. Na kresach imię to brzmiało Agafija, Hafija, Ohafija, Oafija. Być może stanowi również skrót imion: Agatodoros, Agaton. ZDROBNIENIA: Aga, Agunia, Agusia, Aguś, Jaga, Jaszka. INNE FORMY: Agafija, Agatonika, Agna, Hafija, Jagata, Jagna, Ofija, Ohafija. OBCE FORMY: Agatha (łac.), Agatha (ang.), Agata (chorw.), Agáta, Háta (czes.), Agathe (fr.), Agueda (hiszp.), Agata (mac.), Agatha, Agathe (niem.), Agata, Agafa, Agaf’ja (ros.), Gata, Gaèa (serb.), Agata (chorw., słoweń.), Agata (wł.), Agda, Agga (duń.), Aagata, Aaet (est.), Agaata, Agda, Akaata (fiń.), Agaath (hol.), Agota, Agaté, Agè (litew), Agathi (gr.). Forma męska: Agaton.
NAZWISKA:
Agaciak, Agacik, Agaciński, Agacki, Agas, Agat, Agatowski, Jagaciak, Jagaciński, Jagacki, Jagaczewski, Jagaczyński, Jagat, Jagata, Jagociak.
PATRON:
Św. Agata, męczenniczka z Katanii (Sycylia). Torturowana i zamordowana przez Rzymian prawdopodobnie w 250 roku, w okresie prześladowania chrześcijan za panowania ces. Decjusza. Według legendy była arystokratką, która odrzuciła zaloty rzymskiego prefekta. Została skazana na spalenie żywcem, ale gdy podpalono stos, nastąpiło trzęsienie ziemi. Podczas wybuchu wulkanu Etna, rok po jej męcz. śmierci, lawa przeszła obok miasta Katania, co odczytano jako cudowne dzieło Św. Agaty. Patronka pielęgniarek i kominiarzy. Ma chronić przed pożarem i chorobami piersi. Uważano ją również za patronkę chroniącą przed burzą i wybuchem wulkanu. Św. Agatę artyści przedstawiali z atrybutami mającymi związek z jej męczeństwem, np. płonącą świecą, domem w płomieniach i chlebem. (Wspomnienie 5 lutego).
ZNANE POSTACIE:
Maria Agata Szymanowska, pol. pianistka i kompozytorka (1789–1831). Agatha Mary Clarissa Christie, ang. pisarka, autorka powieści kryminalnych (15 IX 1891–12 I 1978). Agata, żona Konrada I, księcia mazowieckiego. Agata, córka Ziemowita III, żona Władysława Opolczyka. Agata Konarska, prezenterka telewizyjna. Agata Młynarska, pol. dziennikarka.
BOHATEROWIE SZTUKI:
Agata z Chłopów W. Reymonta (1902–09) i Pestki A. Kowalskiej. Agata z książki R. Musila Człowiek bez właściwości. Agafia Przenicyna z powieści I. Gonczarowa Obłomow (1859).
NA EKRANIE:
Ekranizacja Obłomowa w reż. N. Michałkowa (1979).
AFORYZM:
Ubogo żyje dość Agata,Za to jej przeszłość jest bogata!Włodzimierz ŚcisłowskiPotrafi Agata@Opis Next:Figle w łóżku płatać.Bogusław Chmielarczyk
PRZYSLOWIA:
Lepsza Jagata, niźli jej tata.Święta Agata w zimie bogata.Chleb świętej Agaty od ognia strzeże chaty.Święta Agata wyrzuca jaskółkę z błota.Gdzie święta Jagata, bezpieczna tam chata.Po świętej Agacie widzimy muchy w chacie.
W dzień Agaty,jeśli słonko przez okienko zajrzy do chaty,to wiosenka na świat poglądazza zimowej kraty.
W POEZJI:
Rumiana Zorza od Tytona wstajeI świetną barwę brudnym cieniom daje,W dzień się opalisz, ale nocy chłodnejNie kryj mi, Jago, twarzy grzechu godnej. Jan Andrzej Morsztyn, „Serenada”