Imiennik: Elżbieta

Pochodzenia starohebrajskiego, od słowa elzeba lub eliszeba (Bóg jest moją przysięgą lub moją doskonałością). Imię to nazywane jest „królewskim”, nosiło je bowiem ok. 50 władczyń. Najsławniejszą z nich była królowa Anglii Elżbieta I (XVI w.). Jej energiczne rządy w porównaniu z nieudolnym następcą Jakubem I przyczyniły się do powstania powiedzenia: „Królem była Elżbieta, teraz królową jest Jakub”. Imię niezwykle popularne już w średniowiecznej Polsce. ZDROBNIENIA: Ela, Eliza, Elka, Elunia, Elza, Elżbietka, Elunia, Beta, Betka, Bieta, Bietka, Halszka, Ilza, Liza. INNE FORMY: Eliza, Elza, Halszka, Halżbieta, Ilza, Izabela, Izabella, Liza, Luiza. OBCE FORMY: Elizabeth, Lisbeth, Lizabeth, Betsy (ang.), Elisabeth, Elsbeth, Lisabeth (niem.), Elisabeth, Isabelle (fr.), Isabel (hiszp.), Elisabetta, Isabetta, Betta (wł.), Elizaveta, Al’žbeta (ros.), Alžbeta (czes., słowac.), Elisaveta, Elizabeta, Elizaveta, Jelisaveta, Liza, Jelena, Jela, Saveta (serb.), Elžbieta, Elizbieta, Alžbieta (litew.), Erzsébet (węg.).
NAZWISKA:
Elza, Elżakowski, Elżanowski, Elżbieciak, Biata, Biatkowski, Biatoń, Bieta, Bietczyk, Bietczyc, Bietkowski, Zbiejcik, Zbietka.
PATRONKA:
Elżbieta, biblijna córka Aarona, matka Jana Chrzciciela, która urodziła syna mimo podeszłego wieku i uprzedniej bezpłodności. Była kuzynką Marii, matki Jezusa, która odwiedziła ją krótko po Zwiastowaniu. Podczas tej wizyty (Nawiedzenie Matki Boskiej), Maria wygłosiła hymn pochwalny, znany później pod nazwą Magnificat. (Wspomnienie 5 listopada).Św. Elżbieta, niemiecka benedyktynka z Schönau. Zachowały się listy, które pisała do biskupów w sprawie reformy Kościoła. Zmarła w 1164 roku. (Wspomnienie 18 czerwca).Św. Elżbieta Węgierska córka króla Węgier i żona landgrafa Turyngii Ludwika, który padł ofiarą zarazy. Żyła w latach 1207–31. Zasłynęła jako fundatorka świątyń i szpitali, a także jako ascetka i tercjarka franciszkańska. Pod koniec życia złożyła ślub wyrzeczenia się świata. Jest patronką Trzeciego Zakonu. (Wspomnienie 17 listopada).Św. Elżbieta Portugalska, żona Dionizjusza, króla Portugalii. Żyła w latach 1271–1336. Nazywano ją aniołem pokoju. Po śmierci męża wstąpiła do III Zakonu św. Franciszka i zamieszkała w klasztorze klarysek. Jest patronką III Zakonu świętego Franciszka. (Wspomnienie 4 lipca).Św. Elżbieta Anna Seton z Nowego Jorku (1774–1821). Była protestantką, w Italii przystąpiła do Kościoła katolickiego. Pierwsza w historii święta obywatelstwa amerykańskiego. (Wspomnienie 4 stycznia).
ZNANE POSTACIE:
Elżbieta Ryksa, królowa czeska i pol. (1 IX 1288–12 X 1335). Elżbieta Łokietkówna, królowa węg. (1305–29 XII 1380). Elżbieta Bośniaczka, królowa węgierska i pol. (ok. 1340– I 1387). Elżbieta Granowska z Pilicy, królowa pol. (ok. 1372–12 V 1420). Elżbieta Rakuszanka, pol. królowa (1436–30 VIII 1505). Elżbieta Habsburżanka, pol. królowa (9 VII 1526–15 VI 1545). Elżbieta I, królowa Anglii, córka Henryka VIII i Anny Boleyn (7 IX 1533–24 III 1603). Elżbieta Drużbacka, poetka pol. (ok. 1698–14 III 1765). Elżbieta, ros. cesarzowa, córka Piotra Wielkiego (29 XII 1709–5 I 1762). Isabelle Agnés Elizabeth van Zuylen de Charriére, pisarka hol. (20 X 1740–27 XII 1805). Elżbieta Jaraczewska, pisarka pol. (9 I 1791–28 IX 1832). Elizabeth Browning-Barrett, poetka ang. (6 III 1806–29 VI 1861). Elizabeth Gaskell, pisarka ang. (29 IX 1810–12 XI 1865). Elisaweta Bagriana, poetka bułg. (29 IV 1893–23 III 1991). Bessie (Elizabeth) Smith, amer. wokalistka jazzowa (15 IV 1894–26 IX 1937). Elżbieta, królowa matka, żona Jerzego VI, króla Anglii (ur. 4 VIII 1900). Dame Elizabeth Maconchi, kompozytorka bryt. (ur. 1907). Bette Davis (Ruth Elizabeth Davis), aktorka amer. (5 IV 1908–7 X 1989). Elżbieta Barszczewska, aktorka pol. (29 XI 1913–14 X 1987). Elisabeth Schwarzkopf, niem. śpiewaczka operowa (ur. 9 XII 1915). Ella Fitzgerald, amer. wokalistka jazzowa (25 IV 1918–15 VI 1996). Elżbieta Wiktoria Fonberg, neurofizjolog pol. (ur. 1920). Elżbieta II, królowa Wiel. Brytanii (ur. 21 IV 1926). Elizabeth Taylor, amer. aktorka filmowa (ur. 27 II 1932). Elizabeth Shepherd, aktorka ang. (ur. 1936). Elżbieta Dzikowska, pol. reżyserka filmów dok., podróżnik (ur. 1937). Elżbieta Wolicka-Wolszleger, pol. teoretyk sztuki (ur. 1937). Elżbieta Czyżewska, aktorka pol. (ur. 14 IV 1941). Elżbieta Murawska, pol. artysta plastyk (ur. 1939). Elżbieta Starostecka, aktorka pol. (ur. 1943). Elżbieta Alina Hałas, socjolog pol. (ur. 1954). Elżbieta Iwona Arsso-Cwalińska, śpiewaczka operowa (ur. 1955).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Elżbieta, matka Jana Chrzciciela, jest często przedstawiana w malarstwie rel. i zaliczana do tajemnic różańca. Elizabeth Bennet z powieści Duma i uprzedzenie J. Austen. Elżbieta Fischer z powieści Kuzynka Bietka H. Balzaca. Lizaweta (Liza) Iwanowa Hermann z opowiadania A. Puszkina Dama pikowa (1833). Lizzie ze sztuki Ladacznica z zasadami J.-P. Sartre’a (1946). Królowa Elżbieta z poematu dramatycznego F. Schillera Don Carlos (1787). Elżbieta z powieści grozy Frankenstein czyli Nowoczesny Prometeusz M. Wollstonecraft Shelley. Elżbieta z kwitnącej Sieniawszczyzny, powieść H. Muszyńskiej-Hoffmanowej (1978). Elżbieta Rousset z opowiadania G. de Maupassanta Baryłeczka (1880). Lizawieta Iwanowna z opowiadania T. Manna Tonio Kröger (1903). Elizabeth Lieschen z powieści A. Kuśniewicza Król obojga Sycylii (1970). Św. Elżbieta z powieści J. Dobraczyńskiego Przyszedłem rozłączyć. Elżbieta Gintułtówna z powieści Popioły S. Żeromskiego (1904). Elisabeth Proctor ze sztuki A. Millera Czarownice z Salem (1953). Elżbieta Grabowska w Pamiętnikach Natalii Kicki (1972). Elżbieta Komierowska z powieści S. Brzozowskiego Sam wśród ludzi (1911).
NA EKRANIE:
Film wg pow. Popioły S. Żeromskiego w reż. A. Wajdy (1965), rolę Elżbiety Gintułtówny odtwarzała Beata Tyszkiewicz. Ekranizacje sztuki A. Millera Czarownice z Salem: rolę Elisabeth w reż. R. Rouleau (1956) odtwarzała Simone Signoret, a w reż. N. Hytnera (1996) – Joan Allen.
AFORYZM:
Inteligentna Elżbietato co dzień inna,ciekawa kobieta.Chciałbym mieć tę Elę,bo ma zalet wiele.Lecz czy się ośmielę?Bogusław ChmielarczykZauważcie, że ElżbietySwoje imię noszą jak balowe toalety.Wszystko to, co cenne jest w tkaninie,W jakim sensie teżReprezentujeOwo imię.Ludwik Jerzy KernTaka szalona jest Elka, że z nią zabawa szalona i wielka.
W POEZJI:
Prócz brzydkiej królowej angielskiej o twarzy ostrej,nadto płaskim biuście,wszystkie były sercom miłe, podobne białej puszystejjedwabnej chuście;podobne różowym jabłoniom, podobne kwitnącymmigdałom;niepojętne wobec szeptu pychy, obce rozpustnymszałom (...)Kazimiera Iłłakowiczówna, „Elżbieta”
PRZYSLOWIA:
Na świętą Elżbietę bywa śniegu nad piętę.(związane ze świętem 19 listopada)
LISTY:
„Nie ma już dla mnie przyszłości; będzie ona istnieć tylko o tyle, o ile łączyć się będzie z przeszłością i ją urzeczywistniać... Jakżeż ona teraz wygląda – jak jest doskonale piękna.”Robert Browning w liście napisanym przy łożu śmierci żony Elżbiety Barret