Imiennik: Ewa

Pochodzenia hebrajskiego, od słów hajja (być) lub hawwa (wzięta od męża albo dająca życie). Według Biblii jest to imię pierwszej kobiety stworzonej z żebra Adama. Przypuszcza się również, że może ono pochodzić od imienia najwyższej bogini przedhebrajskich mieszkańców Kanaanu. W dawnych czasach imię to było źle widziane – ciążył na nim grzech pramatki Ewy, która złamała zakaz Boży. W Polsce notowane od XII w., popularność zyskało jednak w pierwszej poł. XIX wieku. ZDROBNIENIA: Ewcia, Ewka, Ewunia, Ewusia. INNE FORMY: Ewelina, Jawa, Jewa. OBCE FORMY: Eva (ogólnie przyj. forma), ève (fr.), Eve, Ewa, Ewe (niem.), Jeva (ukr.), Eeva, Eevi (fiń.), Ieva, Jieva (litew.). Forma męska: Ewaryst, Ewelin, Eweryst.
NAZWISKA:
Ewachiewicz, Ewaczyński, Ewak, Ewakowski, Ewandziak, Ewański, Ewasiak, Ewasiński, Ewczyński, Ewicz, Ewikowski, Ewkiewicz, Ewkowski, Ewski, Ewyn, Hew, Hewa, Hewakowski, Hewczuk, Hewek, Hewiak, Hewik, Hewiński, Hewka, Hewko, Hewosz, Jawdiński, Jawecki, Jewa, Jewańczyk, Jewasik, Jewasiński, Jewczak, Jeczenko, Jewczyk, Jeczyn, Jewczyński, Jewdoszuk, Jesiejew, Jewiak, Jewiarz, Jewiasz, Jewkiewicz, Jewoszewicz, Jewulski, Jewusiak, Jewuta.
PATRONKA:
Ewa, pramatka, pierwsza kobieta, która wg. Biblii dała życie rodzajowi ludzkiemu. (Wspomnienie 24 grudnia).
ZNANE POSTACIE:
Ewa Felińska, pisarka pol. (1793–1859). Ewa Ankwiczówna, wielka miłość A. Mickiewicza (ur. XIX w.). Ewa (Ewelina) Hańska, późniejsza żona H. Balzaca (6 I 1801–10 IV 1882). Ewa Kunina, aktorka pol. (4 VIII 1889–14 III 1963). Ewa Bandrowska-Turska, śpiewaczka pol. (20 V 1894–25 VI 1979). Ewa Szelburg Zarembina, pisarka pol. (10 IV 1899–28 IX 1986). Eva Braun, kochanka A. Hitlera (6 II 1912–30 IV 1945). Maria Eva Perón, legend. Evita, żona prezyd. Argentyny Perona (7 V 1919–26 VII 1952). Ewa Petelska, pol. reżys. film. (ur. 1920). Ewa Teresa Berberyusz, dziennikarka pol. (ur. 19 VIII 1929). Ewa Starowieyska, pol. scenograf (ur. 1930). Ewa Józefa Jezierska, urszulanka, biblista pol. (ur. 1935). Ewa Łętowska, pierwszy pol. rzecznik praw obywatelskich (ur. 22 III 1940). Ewa Olszewska-Borys, pol. rzeźbiarka (ur. 1939). Ewa Demarczyk, pol. piosenkarka (ur. 16 I 1941). Ewa Wiśniewska, aktorka pol. (ur. 1942). Ewa Braun, scenograf pol. (ur. 1944). Ewa Lach, pisarka pol. (ur. 1945). Ewa Lipska, poetka pol. (ur. 8 X 1945). Ewa Dałkowska, aktorka pol. (ur. 10 IV 1947). Ewa Kot, pol. scenarzystka i reżyserka (ur. 1947). Ewa Śnieżanka, pol. piosenkarka (ur. 1947). Ewa Szykulska, aktorka pol. (ur. 1949). Ewa Maria Bartnik, genetyk pol. (ur. 1949). Ewa Wycichowska, tancerka pol. (ur. 1949). Ewa Latkowska-Żychska, pol. artysta plastyk (ur. 1950). Ewa Domagała, piosenkarka pol. (ur. 1952). Ewa Maria Ferenc-Szydełko, pisarka pol. (ur. 1953). Ewa Iżykowska-Kłosiewicz, pol. śpiewaczka operowa (ur. 1955). Ewa Pobłocka, pol. pianistka (ur. 21 XI 1957). Ewa Maria Grabowicz (Eva Grabo), śpiewaczka pol. (ur. 1958).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Ewa z Dziadów A. Mickiewicza. Ewa Horeszkówna z Pana Tadeusza A. Mickiewicza (1834). Ewka Nowowiejska z powieści H. Sienkiewicza Pan Wołodyjowski (1888). Ewelina Janocka z Lalki B. Prusa. Ewelina Krzycka z noweli E. Orzeszkowej Dobra pani (1882). Ewa Pobratyńska z powieści S. Żeromskiego Dzieje grzechu (1908). Eva Evard z trylogii A. Struga Żółty krzyż. Ewa Tyszowska z powieści K. Makuszyńskiego Szaleństwa panny Ewy (1940/57).
NA EKRANIE:
Ekranizacja powieści H. Sienkiewicza Pan Wołodyjowski w reż. J. Hoffmana (1968), rolę Ewki odtwarzała Irena Karel. Ekranizacje pow. Dzieje grzechu S. Żeromskiego: postać Ewy Pobratyńskiej w reż. H. Szaro (1933) grała Karolina Lubieńska, a w reż. W. Borowczyka (1975) – Grażyna Długołęcka. Film Szaleństwa panny Ewy w reż. K. Tarnasa (1984), w roli głównej – Dorota Grzelak. Film Ewa chce spać (1958).
AFORYZM:
Do grzechu w raju skusić się dałaI po dziś dzień grzeszyć nie przestała.Wiesław BłachPierwsza zgrzeszyła pramatka Ewa,Odtąd się wszystkim tego zachciewa.Włodzimierz ŚcisłowskiEwa – to jest praimię.Praimię wszytskich kobiet.Ewa brzmi jak ozdoba,A kobiecie jest dobrze w ozdobie!To nic, że na Ewę padaCień aż z rajskiego drzewa,Niech pada, bo atrakcyjniejWygląda w tym cieniu Ewa.(...) Ludwik Jerzy KernPrzecież nasza już prababkaEwa, kiedy w raju żyła,To dla jednego tylko jabłkaAdama zdradziła.Chociaż jednego Adama kochałaI dobrze z nim żyła,A skusić się przecie dała,Bo kobietą była.Ksawery ZłomańskiTaka dziwna jest ta Ewa, bo w młodości spadła z drzewa.
W POEZJI:
Przez wzgląd na tamto złej pamięci, osławione drzewo,stara się być grzesznicą, skoro zwie się Ewą.Cnotliwa po prababce, po dziadku leniwa,chcąc nie chcąc owoc grzechu nieciekawy zrywa.Kazimiera Iłłakowiczówna, „Ewa”A Ewa jasnowłosa, matka gwiazd i ziemi,upaja się ich wonią, schylona nad niemi.Kyrje elejson!Przez ciebie w proch nicości wracają Twe światyo Boże miłosierny, zmiłuj się nad nami! Jan Kasprowicz, „Dies Irae”Wiesz ich początek? – Między edeńskimi drzewy,Kiedy nasz ojciec pierwszy raz westchnął do Ewy,Ziemia to pierworodne miłości westchnienieZłowiła i w kosztowne zawarła kamienie. Adam Mickiewicz, „Do doktora S.”Lecz co mówię? Ach! Ewo! Nie daj słowom wiary:Bo jeśli na mnie zwrócisz oczu twych wejrzenie,Wiem, że znowu upadnę, choćby sroższe karyMiały nieba na nasze zesłać pokolenie. Ignacy Tański, „Adam do Ewy”Nie patrz z trwogą na moje załamane ręce:jestem „Ewa” – „istnienie” – mogę wszystko przeżyć. Henryka Łazowertówna, „Dmuchawce”Od grzechu zaczął się świat.A że Pan Bóg ją stworzył, a szatan opętał,Jest więc odtąd na wieki: i grzeszna, i święta,Zdradliwa i wierna, i dobra, i zła,I gołąb, i żmija, i piołun, i miód,I anioł, i demon, i upiór, i cud,I szczyt nad chmurami, i przepaść bez dna,Początek i koniec – kobieta, acha! Julian Tuwim„Moi przeciwnicy mają mi za złe, że zadaję się z kobietami. To prawda, nie ukrywam, że tak jest. Czy chcą, abym zadawał się z mężczyznami?” Juan Perón w obronie swej kochanki Evy Duarte (tłum. Anna Kruczkowska)
PRZYSLOWIA:
Djabeł Ewę po włosku zwodził,Ewa Adama po czesku,Bóg ich po niemiecku gromił,anioł zaś po węgiersku z raju wygnał.
Bonuje sobie, jak Ewa w raju.Jewa jabłko zjadła, a Jadamowi wógrizkę dała.On nie służy Panu Bogu, tylko świętej Ewie, bo nie chodzi na podeszwie, tylko na cholewie.
Ewa zgrzeszyła, Adama skusiła.Grzej się, Ewka, kiedy się palą drewka.Nieodrodna córa Ewy.Wszystkim to Ewom idzie przyrodzeniem samem, że rzadko która z swoim zgadza się Adamem.