Imiennik: Jadwiga

Pochodzenia starogermańskiego, od słów hadu (walka) i wig (bój). Oznacza: waleczna kobieta, zwyciężająca w boju. Jest to pol. forma niemieckiego imienia Hedviga. Do popularności tego imienia w dawnych czasach przyczyniły się dwie sławne postacie: królowa Jadwiga (XIV w.) i księżna śląska, św. Jadwiga (XII w.). ZDROBNIENIA: Iga, Jadwinia, Jadwisia, Jadwiśka, Jadwiżka, Jadzia, Jadźka, Jaga, Jagienka, Jagna, Jagoda, Jagusia, Wiga, Wisia, Hetka. INNE FORMY: Adwiga, Adwigis, Hadwiga, Hadwigis, Hedwiga, Hedwigis, Jedwiga. OBCE FORMY: Hedwigis (łac.), Hedviga, Avis, Edviga (ang.), Hadvig, Hedvig, Hedda (niem.), Hedvige, Edvige (fr.), Edviga, Eduvigis (hiszp.), Edvige (wł.), Jadviga (ros.), Hedvika, Jadviga (czes.), Hedviga (słowac.), Jadviga, Hedviga (połud.-słow.), Jadvyga, Gedvyga (litew.), Edvigis, Evijis (gr.), Hedvig, Hedda (węg.), Helvi, Heta, Hedda (fiń.).
NAZWISKA:
Jadacki, Jadczak, Jadeczek, Jadeszk, Jadka, Jadwid, Jadwidz, Jadwidziec, Jadwidzyk, Jadwyk, Jadwicki, Jadwiczyn, Jadwiński, Jadwisiak, Jadwisińczak, Jadwiszak, Jadwiszczak, Jadwiszczyk, Jadwiżak, Jadźwiński, Jagała, jagiewicz.
PATRONKA:
Św. Jadwiga, księżna śląska. Z woli rodziców poślubiła księcia wrocławskiego z rodu Piastów, Henryka Brodatego. Miała pięcioro dzieci. Złożyła z mężem ślub czystości. Zasłynęła z wielkiej dobroci dla biednych i chorych. Ostatnie lata życia spędziła w surowej ascezie u cysterek w klasztorze trzebnickim, który ufundowała. Zmarła w 1234 roku. Patronka Wrocławia i Śląska, pojednania i pokoju. (Wspomnienie 16 października).Św. Jadwiga, królowa Polski, córka króla Ludwika i Elżbiety Bośniackiej. Jako kilkuletnia dziewczynka została obiecana za żonę Wilhelmowi Habsburgowi. Zgodziła się jednak na małżeństwo z Władysławem Jagiełłą, które doprowadziło do Unii Polski z Litwą. Brała czynny udział w chrystianizacji Litwy. Wykształcona, skupiła wokół siebie elitę umysłową Polski. Przyczyniła się do odnowienia Akademii Krakowskiej. Uznana po śmierci za świątobliwą (kult potwierdzony w 1979 r.). Zmarła w Krakowie 17 lipca 1399 roku. Papież Jan Paweł II kanonizował ją 8 czerwca 1997 roku. (Wspomnienie 8 czerwca).
ZNANE POSTACIE:
Jadwiga Łuszczewska (Deotyma), poetka pol. (1 VIII 1834–23 IX 1908). Jadwiga Wołoszyńska, botanik i hydrobiolog pol. (1882–1951). Jadwiga Szajer (Ada Sari), pol. śpiewaczka operowa (29 VI 1886–12 VII 1968). Hedda Hopper, amer. aktorka i reporterka (ur. 1890). Jadwiga Marszewska-Ziemięcka, mikrobiolog pol. (30 VI 1891–13 VIII 1968). Jadwiga Filipina Smosarska, aktorka pol. (23 IX 1898–1 XI 1971). Janina Karaś (pseud. Jadwiga Berg), major pol. (3 V 1903–25 X 1948). Jadwiga Szajna-Lewandowska, pol. kompozytorka i pedagog (1912–1994). Jadwiga Andrzejewska, aktorka pol. (30 III 1915–4 X 1977). Jadwiga Grabowska-Hawrylak, architekt pol. (ur. 1920). Jadwiga Dackiewicz, pisarka pol., tłumaczka (ur. 1923). Jadwiga Romańska-Gabryś, pol. sopranistka (ur. 23 VII 1928). Jadwiga Pożakowska, pol. scenograf (ur. 13 XI 1928). Jadwiga Przybylak, pol. artysta fotografik (ur. 1929). Jadwiga Żul-Żukowska, reżyserka filmowa. Jadwiga Żylińska, pisarka pol. Jadwiga Barańska, aktorka pol. (ur. 1937). Jadwiga Kazimiera Gałęska-Tritt, pol. śpiewaczka i dyrygentka (ur. 1943). Maria Jadwiga Bigoszewska, pisarka pol. (ur. 1951). Jadwiga Jankowska-Cieślak, aktorka pol. (ur. 15 II 1951). Teresa Jadwiga Kaban-Błażej, pianistka pol. (ur. 1952). Jadwiga Kotnowska, pol. artysta muzyk (ur. 1957).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Jagna Borynowa z powieści Chłopi W.S. Reymonta (1902–09). Jagienka z powieści Krzyżacy H. Sienkiewicza (1900). Jadwinia Ekdal z dramatu H. Ibsena Dzika kaczka. Jadwiga Kosecka z powieści S. Brzozowskiego Sam wśród ludzi (1911).
NA EKRANIE:
Ekranizacje pow. Chłopi W.S. Reymonta: rolę Jagny w reż. E. Modzelewskiego (1922) grała Maria Merita, a w reż. J. Rybkowskiego (1973) — Emilia Krakowska. Ekranizacje pow. Dzikia kaczka H. Ibsena: rolę Jadwini w reż. H.W. Geissendorfera (1976) grała Anne Bennent, a w reż. H. Safrana (1983) — Lucinda Jones (imię i nazwisko bohaterki tej ekranizacji zostało zmienione na Henrieta Ackland).
AFORYZM:
Chciałbym przy pani Jadziuchnie,Być takim małym amantem,Co się go puszcza przez kuchnię,Zanim się puści go kantem.Tadeusz Boy-ŻeleńskiDla miłosnych graczy ponętna Jadwiga@Opis Next:To już ekstraklasa czyli pierwsza liga!Włodzimierz Ścisłowski
W POEZJI:
Ostrożnie z tym imieniem. Prawie na pewno zaszkodzi,chyba że z nim przyjdzie potęga, co ujarzmia albo uwodzi;(...)Jadwidze posłuch dla władzy z niezmiernym przychodzi wstrętem,za to naucza chętnie, ale nie zawsze z talentem.Kocha, lecz wybitnie dla siebie. Źle czuje się, gdykochana,bo choć posłuszeństwu nierada, w tym jednym pożądaPANA.Kazimiera Iłłakowiczówna, „Jadwiga”Patrz-że, Jagusiu, i miej oko na toA luboś świeża i kwitniesz jak lato,Czekaj swej zimy: i na cię mróz siwyI śnieg na warkocz spadnie urodziwy;Nie czekaj raczej, a jeśli siać a żyćW czas zawsze lepiej, umiej czasu zażyćJan Andrzej Morsztyn, „Zima”Ty dla tej Polski będziesz perłą,z dna wód świecącą jasno,śnieżną liliją skwitnie twe berłow snop iskier, co nie zgasną.(...) Będziesz dla Polski złotą różą,gwiazdą w szafirów skłonie,łzy, co dziewczęce szczęście burzą,w skarb zawreją w łonie.Stanisław Wyspiański, „Hedwigis una dies”Tam przed chwilą ów Wilhelm wraz z nią wychowanyOstatnie z jej ust pięknych przyjął pożegnanie;Z nią wraz przy matce pędząc wiek swój młodocianyStarał się zasługiwać na jej przywiązanie;Choć mógł mniemać, że od niej był wzajem kochany,Zniosła jednak Jadwiga mężnie to rozstanie,Kiedy już wpółmartwego czci, co przy nim stali,Na swych rękach wynieśli z obrzędowej sali.Dyzma Bończa Tomaszewski, „Jagielloniada”U mojej JadwisiWarkocz jeden — drugi,A jasny a długiZa głowieńką wisiI ciążą głowisiTe dwie złote strugi.Lucjan RydelI uklęknął przy grobowcu, i modlił się tak:Jadwisieńko moja miła, nieszczęsnyż ja ptak!Ptak nieszczęsny, co przyleciał od wysokich gór,na dolinę spadł, na spiską, jak powietrzny mór.K. Przerwa-Tetmajer, „Ballada o Janosiku i Szalamonównie Jadwidze”Kiedy po prostu okręci o głowęSwoje warkocze długie, ciemnopłoweI spojrzy spod nich łagodnie jak trusia,Rzekłbyś: ot, swojska, poczciwa Jagusia.Lecz nie dowierzaj zbytnio tej prostocie!Bo oto chwila nie minęła jeszcze,Jak w tych źrenicach jakieś błyski kocieCzają się, dziwne niecąc wkoło dreszcze.Tadeusz Boy-Żeleński, wiersz poświęcony aktorce Jadwidze MrozowskiejZa to, że jesteś taka kochana i naszaI tak pięknie ekranom polskim zasłużona,Znają ciebie salony i biedne poddaszaI w hołdzie ci królewska przypadła korona...Stanisław Janicki, wiersz poświęcony aktorce Jadwidze Smosarskiej
LISTY:
„Zbłądziłam i skrzywdziłam nie tylko Ciebie, ale i dzieci... Pomyśl, ile nocy przy nich nie przespałam, ile sił i zdrowia straciłam, a teraz ich nawet widzieć mi nie wolno.Więc to wszystko, te dziewięć lat — to nic wobec jednego błędu szaleństwa? Pomyśl, Ty, co tak ból całego świata i jego nędzę odczuwasz i tak genialnie to odtwarzasz, pomyśl, czy to ludzkie i sprawiedliwe? Nie myśl według kodeksów prawnych, ale sercem człowieka. Pomyśl, ile razy Ty i każdy mężczyzna by dzieci tracił, gdyby mu je za jedną chwilę szaleństwa i słabości odbierano?”List Jadwigi Kasprowiczowej (zakochanej w poecie Stanisławie Przybyszewskim) do męża, pisarza Jana Kasprowicza, który odebrał jej dwie córeczki, nie pozwalając matce na widywanie się z nimi.
PRZYSLOWIA:
Mała Jadwiga, a zboże dźwiga.Do świętej Jadwigi pozbieraj jabłka, orzechy, figi.Kto sieje na świętą Jadwigę, ten zbiera figę.(związane ze świętem 15 października)