Imiennik: Jan

Pochodzenia hebrajskiego, od słów Jehu (Jahwe) i channah (łaska). Oznacza: cieszący się boską łaską. Jedno z najstarszych i najpopularniejszych imion europejskich, także polskich. W Polsce od XIII wieku używane w formach Han, Hanek, Hanisz, Hanko, Hanus, Hanusz, Hanys, Iwan, Iwasz, Jan, Janek, Janiec, Janicek, Janik, Janisław, Janko, Jano, Janosik, Janusz, Jasz, Jaszko, Jaś, Jaśko, Jen, Joan, Johan, Johans, Jon, Joan. ZDROBNIENIA: Janek, Janosik, Jasiek, Jasio, Jaś, Jaśko. INNE FORMY: Janusz, Jasz. OBCE FORMY: Joannes, Ioannes, Johannes (łac.), Joannis (gr.), John (ang.), Johann, Johannes, Jahn, Hans, Hannes (niem.), Jean (fr.), Juan (hiszp.), Giovanni, Giovan, Gianni, Giano (wł.), Ivan (ros.), Jan, Johan, Hanuš (czes.), Jan, Ivan, Hanuš (słowac.), Jovan (serb.), Ivo, Ivan (chorw.), Ivan, Janez, Jan (słoweń.), Jonas, Jasius (litew.), János. Iván (węg.), Jukka, Juhani, Jussi (fiń.). Forma żeÅ„ska: Anita, Janina, Joanna, Nina, Żanna.
NAZWISKA:
Ifkiewicz, Ifkowicz, Iwacha, Iwachowski, Iwaczko, Iwak, Iwakowicz, Iwan, Iwancewicz, Iwanczewski, Iwanczyk, Iwandowicz, Iwanecki, Iwaneczko, Iwanek, Iwaniek, Iwaniewicz, Iwanik, Iwankiewicz, Iwanko, Iwankowicz, Iwanow, Iwanowicz, Iwańczyk, Iwańko, Iwański, Iwasz, Iwaszek, Iwaszkiewicz, Iwaszkowicz, Iwaśko, Iwek, Iwenisz, Iwkowicz, Iwon, Iwonowicz, Iwosiewicz, Janac, Janach, Janachowski, Janacz, Janaczak, Janaczyński, Janać, Janak, Janakiewicz, Janalewicz, Janas, Janasiewicz, Janasiński, Janasz, Janaszek, Janaszewski, Janaszkiewicz, Janc, Jancelewicz, Jancerz, Jancewicz, Janciak, Janckiewicz, Janclewicz, Jancyszyn, Janczak, Janczewski, Janczkowski, Janczowicz, Janczur, Janczyk, Janda, Jandowic, Janduła, Jandus, Janecki, Janeczek, Janeczko, Janeczkowicz, Janega, Janek, Janel, Janer, Janerowicz, Janesz, Jania, Janiak, Janiakowski, Janic, Janica, Janich, Janicki, Janicz, Janiczak, Janiczewski, Janiec, Janiek, Janier, Janiesz, Janiewicz, Janiewski, Janik, Janikowicz, Janikowski, Janikuła, Janiowicz, Janisiewicz, Janisz, Janiszczak, Janiszczyn, Janiszek, Janiszewski, Janisławski, Janiszkiewicz, Janiszowski, Janiszyk, Janiszyn, Janiuk, Jankiewicz, Janko, Jankosz, Jankoszewski, Jankowiak, Jankowiec, Jankowski, Jankula, Jankulowski, Jannosz, Janocha, Janocin, Janoczek, Janolowicz, Janosiak, Janosiewicz, Janosik, Janosz, Janoszak, Janoszczyk, Janoszek, Janoszkiewicz, Janoszyk, Janota, Janowczyn, Janowicz, Janowiec, Janowski, Janszo, Janta, Januch, Januchowicz, Janul, Janulewicz, Janulewski, Janulowicz, Janurek, Janus, Janusik, Januszak, Januszek, Januszewicz, Januszkiewicz, Januszkowicz, Januszowicz, Januszyk, Januś, Januśkiewicz, Janyszek, Jań, Jańczek, Jańczura, Jańczyk, Jańda, Jańko, Jańkowicz, Jański, Jańczyński, Jachowicz, Jachowski, Jaszewski, Jaszkowski, Jasiak, Jasiek, Jasieński, Jasiewicz, Jasik, Jasiński, Jasiątko, Jasiątkiewicz, Jaśkiewicz, Jaśko, Jaśkowiak, Jaśkowski, Jawan, Jen, Jenchin, Jencza, Jenek, Jenicz, Jeniek, Jenkowicz, Jenosz, Jenoszewicz, Jenszyn, Jeń, Jonczek, Joneczek, Jonek, Jonkiewicz, Jonosz, Jowanowicz, Jowanowski, Han, Hanak, Hanas, Hanasz, Hanke, Hankiewicz, Hanus, Hanusz, Hanuszkiewicz, Hanysek, Wanek, Waniczek, Waniek, Waniewicz, Waniuk, Wankiewicz, Wankowicz, Wańczuch, Wańkiewicz, Wańkowicz.
PATRON:
Martyrologium rzymskie wymienia 57 świętych i błogosławionych tego imienia, a Bibiliotheca Santcorum zgromadziła ich aż 220. Św. Jan Chrzciciel, znany z Ewangelii prorok zapowiadający przyjście Jezusa. Urodził się w Ain-Karim niedaleko Jerozolimy. Życie zakończył tragicznie — został ścięty, gdyż ośmielił się upomnieć króla Heroda z powodu jego niemoralnego postępowania. Patron kowali. Uważano go również za patrona chroniącego przed gradobiciem. (Wspomnienie 24 czerwca i 29 sierpnia; rocznica poświęcenia Bazyliki św. Jana na Lateranie, 9 listopada).Św. Jan Apostoł, Jan Ewangelista, uczeń Jezusa, rybak z Kafarnaum. Był bratem św. Jakuba Apostoła. Jak podaje legenda, wrzucony w Rzymie do kotła z wrzącym olejem, cudem ocalał. Przebywał w Efezie i tam zmarł pod koniec I wieku, chociaż istnieją również legendy mówiące, że zginął śmiercią męczeńską. Wg tradycji chrześc. autor Ewangelii Jana, Listów i Apokalipsy św. Jana. (Wspomnienie 27 grudnia).Św. Jan, brat św. Pawła (ok. 310–362), wymieniani razem w martyrologiach. Zostali senatorami. Za panowania cesarza Juliana Apostaty obaj zamordowani w ich własnym domu. (Wspomnienie 26 czerwca).Św. Jan Chryzostom, biskup, doktor Kościoła. Urodził się w Antiochii ok. 349 roku. Patriarcha Konstantynopola, wybitny kaznodzieja. Wygnany przez cesarzową Eudoksję na Kaukaz, zmarł w drodze z wyczerpania w 407 roku. Pozostawił wybitne dzieła, traktaty, kazania. Patron kaznodziejów. (Wspomnienie 13 września).Św. Jan Egipski, „ojciec pustyni” (IV w.). Posiadał dary proroctwa, uzdrawiania i czynienia cudów. (Wspomnienie 27 marca).Św. Jan I, papież, rządził Kościołem w latach 523–26. (Wspomnienie 18 maja).Św. Jan Milczący, biskup Kolony (VI w.). Złożył ślub milczenia — stąd przydomek. (Wspomnienie 13 maja).Św. Jan Jałmużnik, patriarcha Aleksandrii (ok. 550–619). Wybudował wiele świątyń, pomagał ubogim i chorym. (Wspomnienie 23 stycznia).Św. Jan Klimak, pustelnik na Synaju. Napisał traktat Drabina raju. Zmarł ok. 650 roku. (Wspomnienie 30 marca).Św. Jan z Beverley, mnich angielski (ok. 650–721). Był biskupem w Yorku, lecz w roku 717 zrzekł się godności i do końca życia pozostał zwykłym mnichem. (Wspomnienie 7 maja).Św. Jan Damasceński, doktor Kościoła (ok. 650–750). Święcenia kapłańskie przyjął z rąk patriarchy Jerozolimy Jana V. Pozostawił sporo dzieł teologicznych. (Wspomnienie 27 marca).Św. Jan Igumen, kapłan z Konstantynopola (IX w.). Gorliwie bronił czci oddawanej świętym przedstawionym na obrazach. (Wspomnienie 27 kwietnia).Św. Jan z Riły, mnich bułgarski (ok 880). Grób świętego słynął z mocy czynienia cudów, o których można przeczytać w dawnych kronikach bułgarskich. (Wspomninie 31 sierpnia).Św. Jan Męczennik Polski. Jeden z założycieli eremu benedyktyńskiego pod Międzyrzeczem. Zamordowany wraz z towarzyszami przez rabusiów w 1003 roku. (Wspomnienie 13 listopada).Św. Jan Hagioryta, mnich z góry Atos. Zmarł w 1065 roku. (Wspomnienie 30 czerwca).Św. Jan Gwalbert, benedyktyn włoski (ok. 990–1073). (Wspomnienie 12 lipca).Św. Jan Sordi, biskup Vicenze (XII w.). Męczennik. (Wspomnienie 16 marca).Św. Jan z Matery, pustelnik (1070–1139). Założona przez niego gałąź benedyktyńska dziś już nie istnieje. (Wspomnienie 20 czerwca).Św. Jan Za Kratą, uczeń św. Bernarda z Clairvaux (XII w.). Był biskupem Aleth, z czasem przeniósł swą stolicę do Saint Malo (Wspomnienie 1 lutego).Św. Jan z Matha, doktor nauk (1154–1213). Założyciel zgromadzenia Trójcy Świętej. (Wspomnienie 17 grudnia).Św. Jan z Brindlington, zakonnik angielski (ok.1310–79). Wg legend u jego grobu dokonało się wiele cudów. (Wspomnienie 11 października).Św. Jan Nepomucen, kapłan czeski. W 1393 roku król Wacław kazał wrzucić go do Wełtawy, gdyż podobno nie chciał wyjawić tajemnicy spowiedzi. Jest opiekunem mostów i orędownikiem w czasie powodzi. (Wspomnienie 21 maja).Św. Jan Kapistran, włoski kaznodzieja. Żył w latach 1386–1456. Wstąpił do zakonu bernardynów. W swych kaznodziejskich podróżach odwiedził także Kraków. Jest patronem prawników. (Wspomnienie 23 października).Św. Jan Kanty, kapłan. Urodził się w Kętach w 1390 roku. Przepisał wiele manuskryptów, których objętość oblicza się na 18.000 stronic. Zmarł w 1473 roku. Jest patronem profesorów. (Wspomnienie 20 października).Św. Jan Boży z Portugalii. Żył w latach 1495–1550. Służył chorym i ubogim. Zakładał szpitale i domy opieki. Założył Zgromadzenie Braci Miłosierdzia (bonifratrów). Patron księgarzy oraz chorych. (Wspomnienie 8 marca).Święty Jan z Ávila, kapłan hiszpański. Zasłynął jako misjonarz ludowy i kaznodzieja. Zmarł w 1569 roku. Patron Andaluzji. (Wspomnienie 10 maja).Św. Jan od Krzyża, właśc. Juan de Yepes y Alvarez, doktor Kościoła. Żył w latach 1542–91. Pochodził z Hiszpanii. Wstąpił do zakonu karmelitów. Pozostawił po sobie liczne dzieła religijne. (Wspomnienie 14 grudnia).Św. Jan z Dukli, czeski kapłan. W roku 1440 wstąpił do zakonu franciszkanów konwentualnych, jako kapłan przeszedł do zakonu obserwantów, gdzie działał przez 21 lat. Kanonizowany przez Jana Pawła II w czerwcu 1997 roku. (Wspomnienie 3 października).Św. Jan Fisher, kardynał. Żył w latach 1469–1535. Zginął śmiercią męczennika, nie chcąc uznać króla Henryka VIII za głowę Kościoła katolickiego w Anglii. (Wspomnienie 22 czerwca).Św. Jan, kapłan francuski. Zajmował się wychowywaniem biednych dzieci oraz organizowaniem seminariów nauczycielskich. W tym celu założył Korporację Braci Szkolnych. Jest patronem wychowawców. (Wspomnienie 7 kwietnia).Św. Jan Sarkander, kapłan pol. Urodził się w 1576 roku w Skoczowie. Kształcił się u jezuitów w Ołomuńcu, a następnie w Pradze. Pracował w parafiach czeskich i chorwackich, przebywał w Krakowie, Częstochowie i Rybniku. Okrutnie torturowany, zginął z rąk innowierców w 1620 roku w Ołomuńcu, nie zdradzając tajemnicy spowiedzi jednego z wiernych. (Wspomnienie 30 maja).Św. Jan, patron studentów. Był synem flamandzkiego garbarza i klerykem w zakonie jezuitów. Żył w latach 1599–1621. Zmarł w Rzymie. Jest patronem młodzieży studiującej oraz ministrantów. (Wspomnienie 13 sierpnia).Św. Jan Eudes, kapłan normandzki. Żył w latach 1601–80. Założyciel Kongregacji pod wezwaniem Jezusa i Maryi oraz Kongregacji Sióstr Nôtre Dame de Charité. (Wspomnienie 19 sierpnia).Św. Jan Maria Vianney, proboszcz francuski. Urodzony w 1786 roku. Swoimi kazaniami przyciągał do Ars pielgrzymów z całej Francji. Jest patronem proboszczów. (Wspomnienie 4 sierpnia).Św. Jan Bosco, opiekun młodzieży (1815–88). Założyciel Pobożnego Towarzystwa św. Franciszka Salezego.
ZNANE POSTACIE:
Jan van Eyck, wielki malarz niderl. (ok. 1395–22 lub 23 VI 1441). Jan Gutenberg, właśc. Johannes Gensfleisch zum Gutenberg, niem. wynalazca druku (ok. 1400–3 II 1468). Jan Długosz, pol. historyk, dyplomata, autor dzieła Historia Polonica (1415–19 V 1480). Jan z Głogowa, pol. matematyk, astronom, teolog (ok. 1445–11 II 1507). Jan, imię wielu prymasów polskich, jak: Jan ze Sprowy, 1453–66 (? –14 IV 1464). Jan Gruszczyński (1405–8 X 1473), Jan Łaski (III 1456–19 V 1531), Jan Latalski (1463–29 VIII 1540), Jan Przerębski (ok. 1510–12 I 1562), Jan Tarnowski (ok. 1550–14 IX 1605), Jan Wężyk (1575–27 V 1638), Jan Lipski (1589–13 V 1641) oraz Jan Stefan Wydżga (ok. 1610–6 IX 1685).). Hans Dürer, malarz niem. (21 II 1490–1534). Jan Zamoyski, kanclerz koronny, hetman (19 III 1542–3 VI 1605). Giovanni Pierluigi Palestrina, kompozytor wł. (po II 1525–2 II 1594). Jan Kochanowski, poeta pol. (1530–22 VIII 1584). Jan Dymitr Solikowski, pol. pisarz, biskup (1539–1603). Jan Brożek, pol. matematyk i astronom (1 XI 1585–21 XI 1652). Jan II Kazimierz, król Polski (22 III 1609–16 XII 1672). Jan Heweliusz, astronom pol. (28 I 1611–28 I 1687). Jan Cedrowski, pamiętnikarz pol. (13 III 1617–29 I 1688). Jean Baptiste Molière, właśc. Jean-Baptiste Poquelin, komediopisarz fr. (15 I 1622–17 II 1673). Giovanni Domenico Cassini, wł. astronom (8 VI 1625–14 IX 1712). Jan III Sobieski, król pol. (17 VIII 1629–17 VI 1696). Jan Johannes van Delft Vermeer, malarz hol. (31 X 1632–15 XII 1675). Jan van der Heyden, malarz niderl. (5 III 1637–28 III 1712). Jan Swammerdam, hol. przyrodnik (odkr. erytrocyty) (12 II 1637–15 II 1680). Johann Sebastian Bach, kompozytor niem. (21 III 1685–28 VII 1750). Johann Balthasar Neumann, architekt niem. (30 I 1687–19 VIII 1753). Giovanni Battista Tiepolo, malarz wł. (5 III 1696–27 III 1770). Jean Baptiste Simeon Chardin, malarz fr. (2 XI 1699–6 XII 1779). John Wesley, założ. kościoła metodystycznego (17 VI 1703–2 III 1791). Giovanni Battista Pergolesi, właśc. Giovanni Battista Draghi, kompozytor wł. (4 I 1710–16 III 1736). Jean Jacques Rousseau, filozof fr. (28 VI 1712–2 VII 1778). Jan Bielski, dramaturg pol. (8 III 1714–10 XII 1768). Jan le Rond d’Alembert, fr. matematyk, encyklopedysta, fizyk (16 XI 1717–29 X 1783). Giovanni Giacomo Casanova di Seingalt, wł. pisarz (zasłynął licznymi przygodami miłosnymi) (2 IV 1725–4 VI 1798). John Adams, drugi prezydent USA (30 X 1735–4 VII 1826). Johann Christian Bach, kompozytor niem. (5 IX 1735–1 I 1782). Jean Paul Marat, polityk fr. (24 V 1744–13 VII 1793). Johann Wolfgang von Goethe, niem. poeta (28 VIII 1749–22 III 1832). Jan Onufry Gorczyczewski, poeta i tłumacz pol. (9 VI 1751–8 X 1823). Jan Henryk Dąbrowski, generał, twórca Legionów Polskich we Włoszech (2 VIII 1755–6 VI 1818). Jan Kiliński, szewc, przywódca warsz. mieszczan w Powstaniu Kościuszkowskim w 1794 r. (1760–28 I 1819). Jan Paweł Woronicz, arcybiskup warsz., prymas (1753 lub 1757–1829). Johann Gottlieb Fichte, filozof niem. (19 V 1762–27 I 1814). John Quincy Adams, szósty prezydent USA (11 VII 1767–23 II 1848). Johann Christian Friedrich Hölderlin, poeta niem. (20 III 1770–7 VI 1843). John Constable, ang. malarz, prekursor impresjonizmu (11 VI 1776–31 III 1837). Jean Baptiste Camille Corot, malarz fr. (17 VII 1796–22 II 1875). Hans Christian Andersen, duński pisarz baśni (2 IV 1805–4 VIII 1875). Jean Louis Rodolphe Agassiz, amer. paleontolog i geolog (28 V 1807–14 XII 1873). Gregor Johann Mendel, czes. przyrodnik, ojciec współczesnej genetyki (22 VII 1822–6 I 1884). Johann Strauss syn, kompozytor austr. (25 X 1825–3 VI 1899). Hans Guido von Bölow, muzyk niem. (ur. 1830). Johannes Brahms, kompozytor niem. (7 V 1833–3 IV 1897). John Emerich Edward Acton, bryt. historyk i polityk (10 I 1834–19 VI 1902). Jan Matejko, malarz pol. (24 VI 1838–1 XI 1893). Jan Ciągliński, malarz pol. (8 II 1858–6 I 1913). Jan Gadomski, pol. pisarz i wydawca (16 V 1859–10 X 1906). Jean Sibelius, właśc. Johann Julius Christian Sibelius, kompozytor fiń. (8 XII 1865–20 IX 1957). John Galsworthy, pisarz ang. (14 VIII 1867–31 I 1933). Jan Szczepkowski, rzeźbiarz pol. (1878–1964). Jan Antoni Biernacki, rzeźbiarz pol. (ur. 1879). John Barrymore, właśc. John Blythe, aktor ang. (15 II 1882–28 V 1942). Jean Hans Arp, fr. rzeźbiarz, malarz i poeta (16 IX 1887–7 VI 1966). Juan Gris, właśc. José Victoriano Gonzales, malarz hiszp. (23 III 1887–11 V 1927). John Read, amer. dziennikarz i pisarz (ur. 1887). John Logie Baird, elektrotechnik szkocki, pionier telewizji (13 VIII 1888–14 VI 1946). Jean Cocteau, poeta fr. i reżyser (15 VII 1889–11 X 1963). John Aloysius Costello, założ. Republ. Irlandzkiej (20 VI 1891–5 I 1976). Jan Parandowski, pisarz pol. (11 V 1895–26 IX 1978). John Ford, właśc. Sean Aloysius O’Feeney, amer. reżyser filmowy (1 II 1895–31 VIII 1973). John Roderigo Dos Passos, pisarz amer. (14 I 1896–28 IX 1970). Jan Cybis, malarz pol. (16 II 1897–13 XII 1927). Jan Żabiński, pol. zoolog, pierw. dyrektor warsz. ZOO (1897–1974). Jan Lechoń, właśc. Leszek Serafinowicz, poeta pol. (13 III 1899–8 VI 1956). Jan Brzechwa, pierwotnie Jan Lesman, poeta pol. (15 VIII 1900–2 VII 1966). Frederic Jean Joliot-Curie, fr. fizyk, laureat Nagrody Nobla (19 III 1900–14 VIII 1958). Hans Frank, hitler. zbrodniarz, szef Generalnego Gubernatorstwa w okupow. Polsce (23 V 1900–16 X 1946). Jan Zamoyski, malarz pol. (ur. 1901). John Steinbeck, pisarz amer. (27 II 1902–20 XII 1968). Jan Wyka, pisarz pol. (1902–1992). Jean Gabin, właśc. Jean Alexis Moncorgé, aktor fr. (17 V 1904–15 XI 1976). Arthur John Gielgud, aktor bryt. (14 IV 1904–22 V 2000). Jan Seweryn Sokołowski, malarz pol. (1904–1953). Jan Świderski, aktor pol. (1916–1988). John Henry O’Hara, amer. pisarz i satyryk (31 I 1905–11 IV 1970). Jean Paul Sartre, pisarz fr. (21 VI 1905–15 IV 1980). Jan Baranowicz, właśc. Jan Baran, pisarz pol. (15 V 1906–30 VI 1983). John Wayne, właśc. Marion Michael Morrison, amer. aktor filmowy (26 V 1907–11 VI 1979). Ian Lancester Fleming, pisarz ang., twórca postaci Jamesa Bonda (28 V 1908–12 VIII 1964). Jean Effel, właśc. François Lejeune, fr. rysownik (12 I 1908–1982). Jan Kreczmar, aktor pol., reżyser teatralny (6 V 1908–29 VIII 1972). Jan Śpiewak, pisarz pol. (18 VII 1908–22 XII 1967). Jan Jacoby, reżyser pol. (ur. 1909). Jean Anouilh, dramaturg fr. (23 VI 1910–3 X 1987). Jean Louis Barrault, aktor fr., mim i reżyser teatr. (8 IX 1910–22 I 1994). Jan Rybkowski, pol. reżyser i scenarzysta filmowy (4 IV 1912–29 XII 1987). Jan Paweł I, właśc. Albino Luciani, papież (17 X 1912–28 IX 1978). Jan Ekier, pol. kompozytor i pianista (ur. 29 VIII 1913). Jean Marais, właśc. Jean Villain-Marais, aktor fr. (11 XII 1913–9 XI 1998). Jan Szczepański, socjolog pol. (ur. 1913). Jan Świderski, malarz pol. (ur. 1913). Jan Kott, pol. eseista, teatrolog (27 X 1914–22 XII 2001). Jan Maria Gisges, pisarz pol. (15 I 1914–17 XII 1983). John Fitzgerald Kennedy, prezyd. USA 1960–63 (29 V 1917–22 XI 1963). Jan Koprowski, pisarz pol. (ur. 1918). Jan Lipiński, ekonomista pol. (ur. 1918). Jan Józef Szczepański, pisarz pol. (12 I 1919–20 II 2003). Ian Douglas Smith, rodez. polityk (ur. 8 IV 1919). Jan Paweł II, Karol Wojtyła, papież (ur. 18 V 1920). Juan Antonio Samaranch, wielolet. prezes Międzynar. Komitetu Olimpijskiego (ur. 1920). Jan Batory, pol. reżyser film. (23 VII 1921–1 VIII 1991). John Schlesinger, ang. aktor i reżyser filmowy (16 II 1927–25 VII 2003). John Coltrane, amer. saksofonista jazzowy (23 IX 1926–17 VII 1967). Jan Krenz, pol. dyrygent i kompozytor (ur. 14 VII 1926). Jan Józef Lipski, pisarz pol. (25 V 1926–10 IX 1991). John Lawrence Ashbery, pisarz amer. (ur. 28 VII 1927). Hans-Dietrich Genscher, polityk niem. (ur. 21 III 1927). Jan Lenica, pol. grafik i reż. filmów animowanych (4 I 1928–5 X 2001). Jan Machulski, aktor pol. (ur. 3 VII 1928). Jan Meisner, pol. artysta plastyk (ur. 1928). John Cassavetes, amer. aktor i reżyser film. (9 XII 1929–4 II 1989). Jan Łomnicki, pol. reżyser filmowy (30 VI 1929–18 XII 2002). John Arden, dramaturg ang. (ur. 26 X 1930). Jan Bratkowski, reżyser pol. (ur. 1931). Jan Strelau, psycholog pol. (ur. 1931). John Drew Barrymore, aktor amer. (ur. 1932). Jan Berner, onkolog pol. (ur. 1932). Johnny Cash, amer. piosenkarz country (ur. 26 II 1932). John Updike, pisarz amer. (ur. 18 III 1932). Jean Paul Belmondo, aktor fr. (ur. 9 IV 1933). John Boorman, ang. reżyser film. (ur. 18 I 1933). Gian Maria Volonte, aktor wł. (9 IV 1933–6 XII 1994). Jan Budkiewicz, pol. reżyser filmowy i tetralny (ur. 1934). Jean Sorel, aktor fr. (ur. 1934). Jan Švankmajer, czes. reżyser filmowy (ur. 1934). Jan Szarek, biskup-senior Kościoła Ewangelicko-Augsburgskiego w EP (ur. 1936). Jan Kociniak, aktor pol. (ur. 1937). Jan Pietrzak, satyryk pol. (ur. 1937). Juan Carlos I, król Hiszpanii (ur. 5 I 1938). John Harwood Cleese, aktor ang. (ur. 1939). Jan Bernard Szlaga, biskup (ur. 1840). Jan Nowicki, aktor pol. (ur. 5 XI 1939). Jan Śrutwa, biskup ordynar. diecezji zamojsko-lubaczowskiej (ur. 1940). Jan Bokiewicz, grafik pol. (ur. 1941). John McLaughlin, bryt. muzyk rockowy (ur. 1942). Jan Englert, pol. aktor, reżyser, pedagog (ur. 11 V 1943). John Major, bryt. premier (ur. 29 III 1943). Jan Rulewski, pol. polityk (ur. 18 IV 1944). Jan Miodek, językoznawca pol. (ur. 1946). Jan Sawka, pol. malarz, grafik, satyryk (ur. 10 XII 1946). Jan Stefan Szkodoń, biskup (ur. 1946). Jan Buchwald, reżyser pol. (ur. 1950). Jan Krzysztof Bielecki, pol. polityk, premier, IV–XII 1991 (ur. 3 V 1951). Johny Thunders, amer muzyk rockowy (ur. 1952). John Malkovich, aktor amer. (ur. 9 XII 1953). John Travolta, amer. piosenkarz i aktor (ur. 18 II 1954). Jan Juliusz Machulski, pol. reżyser, scenarzysta (ur. 10 III 1955). Jan Kułaj, przywódca rolniczej „Solidarności” w 1981 r. (ur. 1959). Jan Maria Rokita, pol. polityk (ur. 18 IX 1959). Johnny Depp, aktor amer. (ur. 1963). Jan Hszebejk, czes. reżyser film. (ur. 1967).
BOHATEROWIE SZTUKI:
Don Juan, bohater wielu utworów, inspirowanych dramatem T. de Moliny Uwodziciel z Sewilli i kamienny gość (wyd. w roku 1630), m.in. dzieł Moliera, G. Byrona, A. Puszkina i in. Janosik, zbójnik, bohater ludowych opowiadań i wielu utworów literackich. Jan Mazepa Kołodyński (1644–1709), dworzanin Jana Kazimierza, hetman kozacki, bohater wielu dzieł — J. Paska, Woltera, G. Byrona, V. Hugo, J. Słowackiego i in. Gian Batttista Fidanza z powieści Nostromo J. Conrada. Jean Macquart z powieści Ziemia i Klęska E. Zoli. Johann (lub Georg) Faust, bohater legendy o odzyskaniu młodości inspirującej wielu autorów (J.W. Goethe, Ch. Gounod, F. Liszt, Th. Mann). Jan Machnicki z powieści S. Goszczyńskiego Król zamczyska (1842). Jan Łomignat z powieści Gargantua i Pantagruel F. Rabelais’go. Jan Skrzetuski i Jan Zagłoba z Ogniem i mieczem H. Sienkiewicza (1884). Jan Onufry Zagłoba z pow. Potop H. Sienkiewicza (1886). Życie i śmierć króla Jana, tragedia W. Shakespeare’a. John Falstaff ze sztuk Henryk IV (1598–1600) oraz Wesołe kumoszki z Windsoru W. Shakespeare’a. Jan z dramatu J. Słowackiego Fantazy. John Silver z powieści R.L. Stevensona Wyspa skarbów (1883). Jan Rosmer z dramatu H. Ibsena Rosmersholm (1886). Jan Obieżyświat (Jean Passepartout) z powieści W 80 dni dookoła świata J. Verne’a (1873). Jasiek z dramatu Wesele S. Wyspiańskiego (1901). Jan Bohatyrowicz z Nad Niemnem E. Orzeszkowej (1888). Jan Gabriel Borkman, dramat H. Ibsena. Jan van Gobseck z powieści Gobseck H. Balzaca. The History of John Bull, satyra polityczna J. Arbuthnota. John Dolittle z powieści dla dzieci Doktor Dolittle i jego zwierzęta H. Loftinga. Hans Castorp z powieści Czarodziejska góra T. Manna (1924). Janko Muzykant H. Sienkiewicza (1880). Jan i Johann (Hanno) z powieści T. Manna Buddenbrookowie. Jean Valjean z powieści Nędznicy V. Hugo (1862). John Proctor ze sztuki A. Millera Czarownice z Salem (1953). Janek z komedii W. Perzyńskiego Lekkomyślna siostra (1904). Jan Gintult z powieści Popioły S. Żeromskiego (1904). Jan Czarowic (Towarzysz Lech) z dramatu Róża S. Żeromskiego. Jan Krzysztof, powieść R. Rollanda (1903–12). Janek Hansen z opowiadania T. Manna Tonio Kröger. Jan Maciej Karol Wścieklica, sztuka S.I. Witkiewicza (1922). Jahn Ludwik z powieści Żart M. Kundery (1967). Jean z dramatu Panna Julia A. Strindberga (1888). Jean Tarrou z powieści Dżuma A. Camusa (1947). Jan Viebik z powieści G. Zapolskiej Kaśka Kariatyda (1887). Heinz Hendrik Hopfgen z powieści K. Manna Mefisto (1936). Jan Kunicki z powieści W. Berenta Próchno (1903). Jan Kreisler z powieści Kota Mruczysława pogłądy na życie... E.T.A. Hoffmanna. Jan Piszczyk z powieści J.S. Stawińskiego: Sześć wcieleń Jana Piszczyka (1959), Smutnych losów Jana Piszczyka ciąg dalszy (1986) i Niekłamane oblicze Jana Piszczyka (1990). Janek Pradera z powieści E. Stachury Siekierezada (1971). Jan z powieści A. Szczypiorskiego Msza za miasto Arras (1971). Janek Kos z powieści Czterej pancerni i pies J. Przymanowskiego. Jan Broński z powieści G. Grassa Blaszany bębenek (1959). Jon z cyklu powieści J. Galsworthy’ego Saga rodu Forsytów (1906-21)
NA EKRANIE:
Film wg pow. Potop H. Sienkiewicza w reż. J. Hoffmana (1974), rolę Jana Zagłoby odtwarzał Kazimierz Wichniarz. Ekranizacja pow. Pan Wołodyjowski H. Sienkiewicza w reż. J. Hoffmana (1969), rolę Jana Onufrego Zagłoby odtwarzał Mieczysław Pawlikowski. Film wg pow. Ogniem i mieczem H. Sienkiewicza w reż. J. Hoffmana (1998), rolę Jana Onufrego Zagłoby odtwarzał Krzysztof Kowalewski, a Jana Skrzetuskiego Michał Żebrowski; wg ekranizacji włoskiej w reż. F. Cerchio (1960) rolę Skrzetuskiego grał Pierre Brice. Ekranizacja Mazepy J. Słowackiego w reż. G. Holoubka (1975), w roli Jana Mazepy wystąpił Jerzy Bończak. Film Falstaff wg utworów W. Shakespeare’a Henryk IV i Wesołe kumoszki z Windsoru w reż. O. Wellesa (1966), rolę Johna Falstafa grał Orson Welles. Film wg powieści W 80 dni dookoła świata Jules’a Verne’a w reż. M. Andersona (1956), rolę Jeana Passepartout grał Cantinflas. Film Faust wg powieści I.W. Goethe’go w reż. F.W. Murnau’a (1926), rolę Fausta odtwarzał Gösta Ekman. Ekranizacje pow. Nędznicy w reż. R. Bernarda (1934), R. Bolesławskiego (1935), LeChanoisa (1957), R. Hosseina (1982) i A. Bille’a (1998). Film wg dramatu Wesele S. Wyspiańskiego w reż. A. Wajdy (1972), rolę Jaśka grał Marek Perepeczko. Ekranizacje sztuki Arthura Millera Czarownice z Salem: rolę Johna Proctora w reż. R. Rouleau (1956) odtwarzał Yves Montand, a w reż. N. Hytnera (1996) — Daniel Day-Lewis. Film wg dramatu Panna Julia Strindberga w reż. A. Sjôberga (1951), w roli Jeana wystąpił Ulf Palme. Film wg pow. Popioły Żeromskiego w reż. A. Wajdy (1965), rolę Jana Gintułta odtwarzał Piotr Wysocki. Serial telewizyjny Czterej pancerni i pies w reż. K. Nałęckiego (1965–68). Film wg dramatu Róża S. Żeromskiego w reż. J. Lejtesa (1932), rolę Jana Czarowica grał Witold Zacharewicz. Film wg powieści dla dzieci Doktor Dolittle i jego zwierzęta H. Loftinga w reż. R. Fleischera (1967), w rolę Johna Dolittle’a wcielił się Rex Harrison. Ekranizacja Mefista K. Manna w reż. I. Szabó (1980), rolę Hendrika grał Klaus Maria Brandauer. Film wg pow. Nad Niemnem E. Orzeszkowej w reż. Z. Kuźmińskiego (1986), w postać Jana Bohatyrowicza wcielił się Adam Marjański. Ekranizacja pow. Czarodziejska góra T. Manna w reż. H.W. Geissendoerfera (1981), rolę Hansa Castorpa grał Hans-Christoph Eichhorn. Filmy o losach Janosika: rolę hetmana zbójnickiego w ekranizacji w reż. M. Frièa (1935) grał Palo Bielik, w reż. P. Bielika (1963) — František Kuchta, a w serialu TV w reż. J. Passendorfera (1974) — Marek Perepeczko. Film wg powieści Edwarda Stachury Siekierezada w reż. W. Leszczyńskiego (1985), rolę Janka grał Edward Żentara. Ekranizacja pow. Blaszany bębenek w reż. V. Schlöndorffa (1979). Ekranizacje opowiadań J.S. Stawińskiego: Zezowate szczęście w reż. Andrzeja Munka, rolę Jana Piszczyka grał Bogumił Kobiela, oraz Obywatel Piszczyk w reż. A. Kotkowskiego, rolę Jana odtwarzał Jerzy Stuhr.
PRZYSLOWIA:
Od Cypriana aż do Jana gdy pogoda zakichana,to od Jana do Jerzego ciągle jeszcze nic nowego,a gdy Jerzy się rozśmieje, to za kilka dni znów leje.Patrzaj, jak wiele imion masz z jednego Jana:Janusza i Hanusa, Iwana, Isztwana, Jonka,Jaśka, Jasinka, Jacha i Jasątko;jeden ród: wołek, ciołek, krówka i cielątko.
Jaka na Jana od Krzyża pogoda się głosi,taką, jak starzy mówią, Nowy Rok przynosi.(związane ze świętem 24 listopada)Bywał Jan u dworu, wie, jako w piecu palą.
Czego się Jaś nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał.Jan Apostoł ośnieżony, święty Józef już zielony.Jak święty Jan się obwieści, takich będzie dni trzydzieści.Chrzest Jana w deszczowej wodzie trzyma zbiory na przeszkodzie.Jutro święty Janek, puśćmy na wodę wianek.Już świętego Jana, ruszajmy do siana.Na Jana Nepomucena wiadoma już zboża cena (na święto 16 maja).Przed poczęciem Jana noc ze dniem zrównana.(związane ze świętem 24 marca)
AFORYZM:
Kto oszczędny,Ten krótkie imiona popiera.Zajmują bowiem mniej miejscaW urzędowych papierach.Jan — na przykład,Trzy litery zupełnie mu wystarczają,Jakie to korzyści w skali całego kraju!(...)Ludwik Jerzy KernKto ma w domu Jana słucha pieśni już od rana.Janek był mały i nie lubił pracy, a teraz z niego wieczny przedszkolaczek.
W POEZJI:
Cierpi na przerost uczucia, z czym się kryje starannie,jakby nosił haniebne znamię,i jeśli ciężar nieszczęścia na tym słabym oprze sięsercu, to życie Janowi łamie.Dlatego unika uczuć instynktownie, powierza się przypadkowilub mądrze wprzód uknutej kombinacji;ucieka od miłości, żeni się z rozsądku i może dobrzeczyni, a może nie ma racji.Kazimiera Iłłakowiczówna, „Jan”Wstał zza stołu Janosik w czerwieni,@Opis Next:bo miał serdak czerwieniućki nowyi na portkach sztof karmazynowy,i wystąpił poprzodku do sieni,a poza nim towarzysze jegozbrojni, strojni, a oczyma żegą.(...)
I zdjął kołpak z głowy dziany złotem,w dyjamenty kołpak naszywany,złotem śmignął po ziemi, jak błotem,brylantami rafnął ziem, jak piargiem –hej! cesarko! proszę z sobą w tany,niech się dziwią aż za Nowym Targiem!Kazimier Przerwa-Tetmajer, „Jak Janosik tańczył z cesarzową”Gonili Janicka po zielonyk bukak,Ale się obronił–mioł ciupaczke w rukak.
Zabili Janicka, między turnickami,Ej, lała się tyz krewka trzoma potockami.
Na orawskiej grani sieci zastawili,Uwazuj, Janicku, bi cie nie złapili.
Janosicka imię nigdy nie zaginie,Ani na wirsycku, ni w ciasnyj dolinie.Poezja ludowaByło sobie niegdyś w szkolePiękne dziecię, zwał się Janek.Czuł zawczasu Bożą wolę,Ze starymi suszył dzbanek.Juliusz Słowacki, „O Janku co psom szył buty”A gdy jesienią w skrzynię zielonąPod czarny krzyżyk Jasia złożono,Biedna kalina znać go kochała,Bo wszystkie swoje liście rozwiała,Żywe korale rzuciła w wodę.Z żalu straciła swoją urodę.Teofil Lenartowicz, „Kalina”Janie! Muzy się wadzą o blask twych przymiotów;Nie chciały mnie dopomóc, ja sam śpiewać gotów.Czy myśl do grodu cisnę, czy zwrócę do domu,Kochałżeś kogo bardziej, byłżeś milszy komu?Adam Mickiewicz, „Jamby”Gdy Jantek piosenkę zaśpiewa w ochocie,Weselej wnet czyni się serce — sierocie.Gdy Jantek na skrzypcach pociągne od ucha,W spokoju usiedzieć nie może dziewucha.Ferdynand Kuraś, „O Jantkowej pieśni”