Darowizna, testament, umowa o dożywocie

Zanim się zdecydujemy, czy sporządzić testament, umowę o dożywocie, czy umowę darowizny, powinniśmy wiedzieć, jakie są konsekwencje prawne każdego z tych dokumentów. Przykładowo: jeżeli obawiamy się, żeby po przekazaniu majątku nie pozostać bez niczego, rozwiązaniem może być umowa o dożywocie. Jeśli zaś chcemy obdarować kogoś bez żadnych zobowiązań - możemy wybierać umowę darowizny. A gdy chcemy, by krewni lub ktoś spoza rodziny dostał coś po naszej śmierci, możemy spisać testament.

Na czym polega taka umowa? Na tym, że właściciel nieruchomości - np. domu, mieszkania - przekazuje ją w zamian za dożywotnią opiekę i utrzymanie. Zazwyczaj takie umowy są zawierane między bliskimi osobami, np. rodzicami i córką, dziadkami i wnukiem itp. Jednak umowę o dożywocie możemy podpisać też z osobą niespokrewnioną, np. z przyjacielem.

Czego możemy żądać? Przekazując swoje mieszkanie na podstawie umowy o dożywocie, możemy żądać różnych świadczeń. Osoba, która otrzyma nasze mieszkanie, powinna nam zapewnić: - dożywotnie przebywanie w tym mieszkaniu; - dożywotnie utrzymanie, opłacanie czynszu, rachunków z- pomoc medyczną oraz pielęgnowanie w chorobie.

Ale uwaga! Obie strony umowy mogą dowolnie umówić się, na czym będzie polegało takie utrzymanie. Mogą np. postanowić, że osoba, która otrzyma mieszkanie, będzie wypłacała co miesiąc określoną kwotę osobie, która mieszkanie przekazuje. Ważne jest tylko, żeby wszystkie ustalone warunki zostały zapisane w umowie.

Gdzie sporządzić umowę? Koniecznie u notariusza! Umowa o dożywocie jest umową dotyczącą nieruchomości, więc musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Umowa ustna lub zwykła pisemna będzie nieważna!

Czy można rozwiązać umowę o dożywocie? Tak, jest to możliwe, jeśli z takim żądaniem wystąpi do sądu osoba, która przekazała nieruchomość w zamian za opiekę. Sąd jednak rozwiązuje takie umowy w wyjątkach sytuacjach (np. gdy osoba, która otrzymała mieszkanie, jest agresywna wobec tej, którą miała się opiekować, poniża ją, źle traktuje, każe opuścić jej mieszkanie itp.). Podst. prawna: art. 908-916 k.c.

Opłaty za umowę o dożywocie:

Koszty aktu notarialnego: zależą od wartości nieruchomości. Jednak są stawki maksymalne, których notariusz nie może przekroczyć.

Podatek od czynności cywilnoprawnych: pobiera go notariusz (2 proc. wartości nieruchomości). Wszystkie koszty ponosi przejmujący nieruchomość.

Na czym polega taka umowa? Darowizna to przekazanie wybranej osobie (z rodziny lub obcej) jakiejś części majątku, np.: mieszkania, domu, pieniędzy, samochodu, wartościowych przedmiotów.

Kiedy i gdzie spisać umowę? To zależy, co chcemy przekazać w darowiźnie. Jeśli mieszkanie, dom lub inną nieruchomość, to umowa darowizny musi być zawarta w formie aktu notarialnego. A jeśli chcemy darować rzeczy, możemy je przekazać nawet bez umowy (ale oczywiście można ją spisać). Wystarczy, by darowana rzecz była przekazana osobie obdarowanej. Ta sama zasada dotyczy podarowania gotówki. Gdy pieniądze zostaną przelane na konto obdarowanego lub przekazane mu do ręki, darowizna jest ważna.

Czy można odwołać darowiznę? Tak, jeśli obdarowany okaże się rażąco niewdzięczny wobec darczyńcy. Chodzi o wrogie, nieprzyjazne zachowania obdarowanego wobec darczyńcy (groźby, pobicie, znieważanie). Darowiznę można odwołać w ciągu roku od zaistnienia rażącej niewdzięczności. Podst. prawna: art. 888-902 k.c.

Odręczny:

Każdy może sam, odręcznie spisać testament. Ale by był ważny, należy pamiętać o kilku zasadach.

Po pierwsze: musi być w całości napisany przez nas pismem ręcznym (nieważny będzie napisany przez kogoś innego lub na komputerze).

Po drugie: jeśli spadkobierców ma być kilku, należy napisać, jaką część ułamkową spadku przeznaczamy dla każdego z nich (np. córce 1/2 spadku, synowi 1/4, wnuczce 1/4).

Po trzecie: należy napisać datę na testamencie i czytelnie się podpisać na końcu (nie może to być parafa).

Po czwarte: poniżej podpisu nie należy już nic dopisywać, bo takie zapisy będą nieważne.

Notarialny:

Można go sporządzić w każdej kancelarii (lub wezwać notariusza do domu). Ma formę aktu notarialnego. Oryginał zostaje w kancelarii. U notariusza możemy sporządzić też testament z zapisem windykacyjnym. W takim testamencie podajemy dokładnie, co komu ma przypaść (np. córce dom, synowi pole).

Ważne wskazówki:

Jeżeli w testamencie pominiemy osobę, która jest naszym spadkobiercą ustawowym (np. syna, córkę), to będzie mogła w przyszłości żądać zachowku od osób uwzględnionych w testamencie. Jeśli chcemy wydziedziczyć np. córkę czy syna, musimy mieć ważne powody!

Katarzyna Węgorek, adwokat