Zaufasz?

Drugi, nie mniej ważnym obszarem decydującym o tym, czy w życiu kierujemy się otwartością i zaufaniem czy przeciwnie, są nasze doświadczenia z przeszłości. Tak, jak wyrastając w określonym kraju uczymy się języka, który później zawsze dominuje, nawet, gdy uczymy się innych, podobnie uczymy się swoistego "języka znaczeń", który przypisuje konkretnym zachowaniom innych, nasze konkretne tłumaczenia. Podczas, gdy język danego kraju ma ściśle określony system znaczeń i jest to system niezmieniany, tak "język rodziny" jest tworem indywidualnie stworzonym w ramach danej grupy i wcale nie musi być czytelny dla innych. Sami nie zdajemy sobie sprawy z tego subiektywnego systemu znaczeń, którym się kierujemy.

Samospełniające się proroctwa

Reagujemy natomiast szeregiem silnych emocji na naruszenie przez innych tych naszych niepisanych zasad. Najczęściej odbieramy to jako "niekochanie" przez drugiego i w myśl takiego przekonania zaczynamy się odpowiednio zachowywać, np. boczymy się bez słowa, wycofujemy z bliższego kontaktu, robimy drobne złośliwe uwagi w momentach, kiedy bliski nie reaguje tak jakbyśmy tego oczekiwali, popłakujemy po kątach, itp.

Z biegiem czasu mamy efekt w postaci "samospełniającego się proroctwa", tzn. inny człowiek - nie wiedząc, o co nam chodzi, zaczyna reagować na nasze zachowanie (boczenie, złośliwość) odsunięciem się od nas, nie okazywaniem ciepła i zaangażowania. Zyskujemy wówczas swoiste potwierdzenie, że nie warto nikomu ufać, bo - wcześniej, czy później i tak przestanie się o nas troszczyć, będzie zimny, itd. Skąd taki osąd? W sytuacjach zagrożenia naszych podstawowych potrzeb, np. potrzeby bezpieczeństwa, bliskości i miłości, używamy automatycznie dużych uogólnień. Jak łatwo się domyślić - katastrofa gotowa.

Wcale tak nie musi być!

Żeby sobie pomóc, musimy być bardziej świadomi tego, jak doświadczenia kształtowały zarówno naszą wizję tzw. "idealnego związku", jak i tego, co ten związek w naszym poczuciu burzy. Nie jest to prosta sprawa. Negatywne doświadczenia przekładają się automatycznie na nasze reakcje. Nie da się też tego "na sucho" przeanalizować. Można to natomiast zrobić, gdy zaczynamy mieć pretensje, bądź żal do partnera. Odłóżmy na bok cisnące się na myśl hasło "no przecież to oczywiste", tylko zastanówmy się, co w danym zachowaniu wywołuje nasz niepokój.

Najczęściej po takiej analizie dojdziemy do wniosku, że nasz ukochany zachowuje się bardzo podobnie jak ojciec lub matka w stosunku do współmałżonka. Jeśli takie zachowanie powodowało oddalanie się rodziców od siebie, to - jak tylko u naszego partnera dostrzeżemy nawet cień takiego zachowania - natychmiast włącza nam się "lampka alarmowa" w postaci napięcia, żalu złości i chęci ucieczki.

Jakie to mogą być zachowania, sytuacje? Np., gdy w momentach kłótni partner milknie, nie odpowiada w ogóle, nie chce rozmawiać, a co gorsza, wychodzi (nawet, jeśli powie: porozmawiamy, jak się uspokoimy), to - jeżeli w naszym domu takie wychodzenie ojca okazywało się z biegiem czasu wychodzeniem na piwo, które w konsekwencji spowodowało nałóg, to samo wyjście, a nawet milknięcie partnera wprowadza nas w tak silne emocje, że mamy mylne poczucie "pata". Takich dysfunkcyjnych wzorów jest oczywiście mnóstwo - tyle ile ludzi i ich historii.

Skąd problemy?

Szczególnie jednak trudne sytuacje mają osoby pochodzące z rodzin, gdzie nadużywano alkoholu. Życie w stanie ciągłego napięcia, powoduje zamęt w emocjach. W życiu dorosłym w bliskich relacjach takie osoby, mimo, że bardzo pragną ciepła i bliskości, nawet napotykając ciepłego, dobrego partnera, trzymają go na dystans, albo czują się opuszczone mimo jego obecności. Nieświadomie wszystkie swoje problemy chcą rozwiązywać same - tak, jak to musiały czynić w domu rodzinnym. Nie zauważają gotowości do pomocy przez partnera, a nawet, jeśli on sygnalizuje taką chęć, nie potrafią się dzielić przeżyciami, bo silny lęk, który się "wdrukował" przez lata negatywnych doświadczeń, pełni rolę niewidzialnego, nie pozwalającego na zmianę nawet wtedy, gdy zagrożenia już nie ma.

Inną grupą osób mających problemy z zaufaniem są osoby, których matka w pierwszych latach była nieobecna. Żeby móc budować stabilną, opartą na zaufaniu relację z drugim człowiekiem, potrzebujemy takiej emocjonalnej pozytywnej matrycy, którą jest dla każdego z nas relacja z matką. Jest to związek tak pierwotny, że odciska bardzo silne piętno na psychice każdego człowieka i dlatego też jest tak ważny w późniejszych relacjach. Osoby, które tę więź miały zachwianą, będą w przyszłości miały tendencję do "bycia stale w biegu", tj. budowania może i intensywnych związków, ale jakby przypadkiem, na odległość.

Będą nieświadomie wybierały partnerów, od których dzieliła ich będzie zawsze jakaś bariera - choćby terytorialna. Osoby takie nieświadomie odtwarzają matrycę pierwotnej relacji z matką, gdzie, być blisko oznaczało być w oddaleniu - jak mama, która zapewniała o swojej miłości, ale była w dystansie.

Jak sobie pomóc?

Podobnych sytuacji jest bardzo wiele. Jaki jest sposób na uniknięcie tego typu problemów? Należy uważnie przyjrzeć się momentom, w którym to napięcie szczególnie narasta i spróbować nawet przez jakiś czas zrobić sobie "test zdań niedokończonych". Polega on na wypisaniu sytuacji, które nam się z owym napięciem kojarzą, nawet, jeśli wydają nam się bardzo dziwne. Kolejnym krokiem jest nazwanie emocji, które temu towarzyszą. Gdy już natrafimy na tego typu trop, to warto podzielić się odczuciami z partnerem, posłuchać jego skojarzeń i wyjaśnień.

Przy takim nagłośnieniu niepokojów w życzliwej atmosferze doświadczamy ulgi a demony przeszłości znikną. Zobaczymy bowiem ich nierealność, zrozumiemy także siłę wynikającą ze wzorców z przeszłości. Podzielenie się swoimi trudnościami zbliży nas do partnera i zacznie budować zaufanie, z którego niedostatkiem borykaliśmy się.

Cierpliwości!

Oczywiście, nie należy wymagać od siebie zbyt wiele, bo takie zmiany nie dokonują się z dnia na dzień. Jest to niemożliwe, bo reagowanie nieufnością jest nawykiem emocjonalnym niemniej silnym jak nawyki związane np. z jedzeniem. Trzeba więc serii powtórzeń - wchodzenia w nowe sytuacje już ze zmienionymi interpretacjami. Powodzenia!