Niskie Podatki zabezpieczą dochody samorządów

Materiały informacyjne Ministerstwa Finansów i Krajowej Administracji Skarbowej

W 2021 roku wyraźnie poprawiła się kondycja finansowa krajowych samorządów. Dochody jednostek samorządu terytorialnego (JST) wzrosły o 28,5 miliardów złotych w stosunku do roku 2020 i wyniosły ponad 333 miliardy złotych. Co ważne, o ponad 12 miliardów złotych wzrosły dochody własne samorządów - ujmowane łącznie z udziałami w PIT i CIT. Subwencje i dotacje z budżetu państwa także popłynęły szerszym strumieniem. W 2021 roku było ich o ponad 16 miliardów złotych więcej niż w roku poprzednim.

Wszystko to spowodowało, że JST zamknęły zeszły rok nadwyżką budżetową w wysokości 17,4 mld zł. Na poziomie operacyjnym samorządy odnotowały nadwyżkę w kwocie 36,6 mld zł.

To historycznie najlepsze wyniki budżetów samorządowych!

Pozytywne wyniki budżetów samorządowych są przede wszystkim efektem dobrej - pomimo pandemii - sytuacji gospodarczej kraju, a także wprowadzonych rozwiązań uszczelniających system podatkowy oraz wzmacniających i stabilizujących finanse samorządowe. Co istotne, nadwyżki budżetowe wystąpiły na poziomie wszystkich rodzajów JST. Zanotowały je zarówno gminy, miasta na prawach powiatu, powiaty i województwa.

Dzięki dobremu wykonaniu budżetów w roku 2021 samorządom zostało też ponad 50 miliardów złotych do wykorzystania na realizację zadań w 2022 roku i w kolejnych latach. To 2,5-krotnie więcej niż pozostało po wykonaniu budżetu w 2019 roku i ponad 4-krotnie więcej niż po 2015 roku. Takie nadwyżki finansowe stanowią solidny bufor, który zapewnia samorządom bezpieczeństwo finansowe w najbliższej przyszłości.

Tegoroczna reforma podatków - przede wszystkim obniżka PIT z 17 proc. do 12 proc. - wpłynie na przyszłe dochody samorządów, ale dzięki ich dobrej sytuacji finansowej to dobry moment, aby przeprowadzić konieczne zmiany w systemie. Ustawodawca nie zostawia jednak samorządowców samych z nowymi wyzwaniami. Pakiet Niskie Podatki zapewni wsparcie dla JST, aby uzupełnić ewentualne straty w ich budżetach.

Ministerstwo Finansów podkreśla, że w 2022 roku, samorządy nie odczują skutków reformy. Zadzieje się tak dzięki systemowi rat wypłacanych w kwotach zgodnych z prognozą, określoną przed rozpoczęciem roku budżetowego. Samorządy otrzymają więc w tym roku dochody z podatku PIT w zaplanowanej wysokości.

Z kolei w 2023 roku samorządy otrzymają rekompensatę z tytułu mniejszych dochodów podatkowych. Reforma zakłada zwiększenie części rozwojowej subwencji ogólnej (czyli tzw. subwencji rozwojowej), ponad kwotę obligatoryjną ustaloną na 3 miliardy złotych. Ta część subwencji będzie rozdzielana między samorządy, proporcjonalnie do dochodów JST planowanych na rok 2023 z tytułu udziału w podatku dochodowym od osób fizycznych. Regulacja ta pozwoli na sprawiedliwe kompensowania ubytków w PIT dla samorządów. Wszystkie gminy, powiaty i województwa - adekwatnie do tych ubytków - będą partycypowały w kompensacie.

To efekt reguły stabilizującej dochody samorządów, dzięki której przychody JST są mniej podatne na wahania koniunktury oraz bardziej odporne na skutki zmian prawnych. Jeśli dochody z PIT i CIT w danym roku spadną poniżej ustalonego referencyjnego poziomu, samorządy otrzymują kompensatę w formie dodatkowo zwiększonej subwencji rozwojowej.

Samorządy nie będą musiały wnioskować o przyznanie dodatkowych środków z subwencji. Kompensaty finansowe będą naliczane automatycznie według ściśle określonych reguł finansowych.

Dodatkowe zwiększenie subwencji rozwojowej, następuje z mocy ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego i na podstawie mechanizmów określonych w ustawie z dnia 12 maja 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wprowadzone zostały również rozwiązania uelastyczniające zarządzanie budżetami JST poprzez modyfikację reguł fiskalnych obowiązujących samorządy. Chodzi o wprowadzenie czasowych preferencji w zakresie zasady zrównoważenia części bieżącej budżetu JST oraz indywidualnego limitu spłaty zobowiązań.

Wprowadzane zmiany niosą ze sobą jeszcze jeden ważny mechanizm. Chodzi o wsparcie mniej zamożnych jednostek samorządowych przed spadkiem dochodów płynących z podatku PIT poprzez mechanizm korekcyjno-wyrównawczy.

Plany na przyszłość

W nadchodzących latach ustawodawca planuje również dwie ważne inicjatywy z punktu widzenia finansowania samorządów.

Pierwszą są zmiany w systemie subwencyjnym JST. Działania w tym obszarze zakładają m.in.:

• określenie jednolitych kryteriów identyfikacji najbogatszych i najbiedniejszych samorządów
• zmniejszenie różnic między samorządami, bez zmiany ich kolejności, w poziomie dochodów
• wydzielanie miast na prawach powiatu jako szczególnej kategorii samorządów, na użytek systemu subwencyjnego
• uproszczenie i odbiurokratyzowanie systemu subwencyjnego

Drugą kwestią jest udział samorządów we wpływach z PIT. Rozważana jest możliwość uzupełnienia środków finansowych JST udziałem we wpływach ze zryczałtowanego podatku PIT od 2024 roku.

Ewentualna decyzja o dodatkowym wsparciu będzie poprzedzona przeprowadzeniem stosownych analiz w roku 2022 i 2023, szczególnie po uzyskaniu danych o rozkładzie ryczałtu między samorządami.

Sytuacja samorządów jest stale monitorowana

W zależności od bieżącej kondycji finansowej JST analizowane są także kolejne inicjatywy mające na celu wsparcie samorządów. Jedną z nich jest ograniczenie negatywnych skutków zjawisk inflacyjnych.

Ministerstwo Finansów stale monitoruje wpływ lipcowej reformy podatkowej na budżety samorządów. Po I kwartale 2022 roku, krajowe samorządy mogą się pochwalić:

• nadwyżką budżetową w wysokości niemal 16 miliardów złotych (o 1 mld zł większą niż w analogicznym okresie roku poprzedniego),
• nadwyżką bieżącą w wysokości ponad 16 miliardów złotych (o 2 mld zł większą niż w analogicznym okresie roku poprzedniego),
• kwotą długu mniejszą o ponad 2 miliardy złotych (w porównaniu do IV kwartału 2021 roku).

Ministerstwo Finansów podkreśla, że dzięki dobrej sytuacji finansowej JST w ostatnich latach potencjał rozwojowy samorządów na przestrzeni lat wzrastał. Czym jest potencjał rozwojowy?

To środki publiczne, które pozostają w budżecie samorządów po sfinansowaniu wydatków bieżących. Mogą być one przeznaczane na działania prorozwojowe, na przykład na inwestycje lub na spłatę wcześniej zaciągniętego zadłużenia - bez konieczności zaciągania nowego długu.

Szczegółowe informacje dotyczące pakietu Niskie Podatki znajdują się na dedykowanej stronie internetowej Ministerstwa Finansów (https://www.podatki.gov.pl/niskiepodatki/).

Materiały informacyjne Ministerstwa Finansów i Krajowej Administracji Skarbowej