8 metod na wykrycie raka

Nowotwory wykrywa się w różnych fazach rozwoju. Od zadziałania czynnika rakotwórczego do wystąpienia objawów mija zwykle kilka, a nawet kilkadziesiąt lat. Wykrycie nowotworu o jedno tzw. stadium kliniczne wcześniej podnosi o 25 proc. szanse na wyleczenie. Regularne wykonywanie powszechnie dostępnych badań (ze skierowaniem są refundowane przez NFZ) może ocalić życie.

1. Badanie krwi

Morfologia i OB pozwalają ocenić ogólny stan zdrowia, wykryć zapalenia, zatrucia. I zmiany sugerujące rozwój raka. Kiedy je robić? Ogólne badanie krwi raz w roku. I wtedy, gdy pojawia się nieuzasadnione zmęczenie, osłabienie, bladość, utrzymująca się przez cały dzień senność, brak apetytu. Przy podejrzeniu nowotworu bada się poziom markerów nowotworowych w krwi.

2. Prześwietlenie płuc (RTG)

To podstawowa metoda wykrywania nowotworów płuc, śródpiersia, chłoniaków. Kiedy je robić? Palacze (czynni i bierni) powinni wykonywać je raz w roku. Pozostałe osoby raz na 2-3 lata. Powodem do badania jest też długo utrzymujący się kaszel, szybkie chudnięcie, częste stany podgorączkowe, utrzymujące się kilka tygodni objawy przypominające przeziębienie. Jeżeli lekarz podejrzewa nowotwór, kieruje pacjenta na dalsze badania, np. tomografię komputerową.

3. Mammografia

To prześwietlenie piersi umożliwia wykrycie 2-milimetrowych zmian nowotworowych, nawet tych, które nie dają się wyczuć w badaniu palcami. Kiedy je robić? Zazwyczaj nie wcześniej niż po 35. roku życia. Po 50. roku życia powinno być wykonywane raz w roku przez każdą zdrową kobietę. Szczególną czujność muszą zachować panie, których matki, siostry czy babki chorowały lub chorują na raka. Powinny być pod szczególną opieką lekarską i częściej wykonywać badania kontrolne. W grupie podwyższonego ryzyka są też kobiety chorujące na inne nowotwory, otyłe, stosujące przez długi czas dietę wysokotłuszczową, ubogą w jarzyny i owoce, nadużywające alkoholu, żyjące w przewlekłym stresie, przyjmujące terapię hormonalną.

4. Ultrasonografia

Jest przydatna w diagnostyce nowotworów jamy brzusznej i miednicy, zwłaszcza narządów moczowo-płciowych. To badanie wstępne, uzupełniane w miarę potrzeby specjalistycznymi badaniami, np. tomografią komputerową, endoskopią. Jest używane do oceny zmian w tarczycy, prostacie, jądrach. Szczególnym badaniem jest USG przezpochwowe. Pozwala na ocenę stanu narządów rodnych. USG piersi zalicza się do badań przesiewowych i uzupełniających mammografię. Nie zawsze jednak daje ono w pełni miarodajny wynik. Kiedy je robić? USG piersi, prostaty, jąder, jamy brzusznej należy wykonywać co 2 lata lub częściej, jeśli zaleci to specjalista. Do badania powinny też skłonić częste bóle brzucha, zaburzenia jelitowe (zaparcia, biegunki), nieprawidłowości w miesiączkowaniu. USG przezpochwowe należy robić raz w roku.

5. Cytologia

To podstawowe badanie wykrywające raka szyjki macicy. Kiedy je robić? Każda kobieta aktywna seksualnie powinna je wykonać raz na rok (lekarz może zalecić krótsze terminy). Badanie należy zrobić, gdy pojawiają się bóle w podbrzuszu, nietypowe krwawienia z dróg rodnych, obfite upławy, ból i krwawienie podczas stosunku.

6. Ocena znamion

Czerniak złośliwy zwykle rozwija się w skórze, ale może powstawać także w obrębie błon śluzowych przewodu pokarmowego i w gałce ocznej. Kiedy pójść na badanie? Konsultacji u lekarza (onkologa, chirurga onkologa czy dermatologa) wymagają wszystkie zgrubienia i zaczerwienienia wokół znamion, ich swędzenie, krwawienie, powiększanie się, zmiana zabarwienia i kształtu.

7. Kolonoskopia

Badanie to umożliwia obejrzenie śluzówki jelita grubego. W jego trakcie lekarz może usunąć polipy, z których najczęściej rozwija się rak jelita grubego. Kiedy je robić? Na to badanie powinna się zgłaszać raz na 10 lat każda osoba po 50. roku życia. Powodem badania może być zmiana rytmu wypróżnień, polegająca np. na nagłym wystąpieniu biegunek z jednoczesnym oddawaniem gazów, bóle brzucha lub dolnych partii pleców, poczucie niepełnego wypróżnienia oraz mdłości, zaparcia, bóle brzucha, silne wzdęcia, obecność krwi w stolcu lub nieuzasadniona utrata masy ciała.

8. Oznaczenie PSA (dla mężczyzn)

Przy raku stercza (inaczej prostaty, gruczołu krokowego) poziom tego specyficznego dla męskiego nasienia białka w surowicy krwi znacznie się podnosi. Kiedy je robić? Wszyscy mężczyźni powyżej 50. roku życia raz w roku. Sygnałem niedomagania gruczołu krokowego są: osłabienie, zmienność i przerywanie strumienia moczu, wydłużenie czasu siusiania, wykapywanie moczu z cewki, uczucie zalegania, nietrzymanie moczu w pęcherzu, częste oddawanie moczu w nocy (1-4 i więcej razy), gwałtowne parcie na mocz i niemożność jego powstrzymania.

Konsultacja: dr Gzegorz Borstern, specjalista chorób wewnętrznych