Sygnały, że powinnaś zbadać jajniki

Jajniki zaczynają być aktywne już w okresie dojrzewania i pracują nieustannie aż do menopauzy, czyli niemal przez czterdzieści lat twojego życia. Produkują żeńskie hormony płciowe, które mają wpływ na cały organizm: stan skóry, kości, serca i naczyń krwionośnych, a także na samopoczucie. Są też miejscem dojrzewania komórek jajowych, więc to od nich zależy, czy zostaniesz mamą. Trzeba je regularnie kontrolować także po menopauzie, gdy zakończą już swoją pracę. Po 50. roku życia może rozwijać się w nich trudny do wykrycia, a szybko rosnący guzek.

Do diagnostyki jajników służy USG przezpochwowe (czyli transwaginalne). Bez tego badania lekarzowi trudno byłoby ocenić ich pracę. Pozwala ono śledzić zmiany, jakie zachodzą w narządzie rodnym podczas całego cyklu, sprawdzić, czy podczas owulacji następuje uwolnienie z jajnika dojrzałego jajeczka. Łatwiej też w ten sposób wykryć istnienie różnych zmian, np. guzków czy torbieli.

Po trzydziestce walczysz z trądzikiem

Niepokoi cię i coraz bardziej krępuje cera, jak u nastolatki, z trądzikiem oraz nadmiarem włosków tam, gdzie być ich nie powinno. Pojawiają się w nietypowych dla kobiety miejscach np. na brodzie, piersiach, udach. Jeśli towarzyszy temu jednocześnie przerzedzanie się włosów na głowie, trądzik i nieregularne miesiączki, winna może być zła praca jajników, które produkują zbyt dużo męskich hormonów płciowych (androgenów). Zachwianiu ulega wówczas cały układ hormonalny.

Innym częstym schorzeniem jajników u młodych kobiet są tzw. torbiele czynnościowe. Powstają z niepękniętych pęcherzyków Graafa lub jeśli z powodu zaburzeń hormonalnych pęcherzyk przestaje rosnąć. W jego wnętrzu gromadzi się płyn. Jeśli będzie go dużo, torbiel może pęknąć.

LECZENIE: Aby obniżyć poziom androgenów i przywrócić prawidłową pracę jajników, lekarz po zrobieniu badań przepisze ci pigułki hormonalne. Trzeba je przyjmować przynajmniej przez 3 miesiące. Także w przypadku, gdy USG wykaże torbiel na jajniku, czeka cię leczenie hormonalne, choć zdarza się również, że zniknie ona samoistnie. Niektóre kobiety mają rodzinne predyspozycje do tworzenia się torbieli i dlatego muszą być pod stałą kontrolą ginekologa.

Nie udaje ci się zostać mamą

Tyjesz, mimo że jesz to co zwykle, miesiączki spóźniają się nawet o kilka tygodni. Mimo starań nie możesz doczekać się dziecka. Nie zwlekaj, wybierz się do ginekologa. Zdarza się, że w jajnikach zalega większa ilość drobnych pęcherzyków Graafa, ale żaden z nich nie dojrzewa, uwalniając gotowe do zapłodnienia jajeczko. Nie dochodzi do owulacji, dlatego nie zachodzisz w ciążę. Pęcherzyki gromadzące się w jajnikach zamieniają się w tzw. cysty. Jeśli powtarza się to w każdym cyklu, jajniki pełne są takich drobnych cyst. Stąd też pochodzi nazwa tej choroby - zespół policystycznych jajników (skrót z ang. PCOS).

LECZENIE: Jeśli starasz się o dziecko, najważniejszym celem leczenia jest uregulowanie miesiączek i przywrócenie owulacji. Dlatego lekarz zastosuje antykoncepcję hormonalną, która spowoduje, że miesiączki będą znowu pojawiały się regularnie. Pigułki trzeba przyjmować przynajmniej przez 3 miesiące. Konieczne będzie też branie leków hormonalnych, które mają za zadanie pobudzać owulację. Jeżeli jednak leczenie farmakologiczne nie pomoże, lekarz zaproponuje ci zabieg laparoskopowy. Polega on na nacięciu osłonki jajnika i usunięciu powstałych pod nią torbieli. Taki zabieg przywraca owulację, a więc umożliwia też zajście w ciążę.

Miesiączki są bolesne

Częstą przyczyną silnego bólu, który towarzyszy miesiączce, jest endometrioza. Chorują na nią najczęściej 30-40-latki. Endometrioza niewielkiego stopnia nie musi dawać pełnych objawów, dlatego mogą one ujść twojej uwadze. Choroba rozwija się, gdy podczas cyklu nie dojdzie do zapłodnienia, a fragmenty błony śluzowej macicy (endometrium) przenikną przez jajowody do jamy brzusznej i wszczepią się. Najczęściej - w jajniki. Podczas cyklu, pod wpływem hormonów "obcy" fragment śluzówki krwawi w tym samym czasie, gdy masz okres. Krew, która nie ma się jak wydostać, gromadzi się, tworząc torbiele tzw. czekoladowe. Powiększają się one przy każdej miesiączce i mogą zrobić wiele szkody w układzie rodnym. Dlatego wczesne ich wykrycie i leczenie jest ważne, jeśli planujesz mieć dzieci.

LECZENIE: Lekarz zleci zrobienie USG przezpochwowego. W wielu wypadkach wystarczy leczenie hormonalne, które zahamuje na kilka miesięcy wytwarzanie przez organizm estrogenów. Czasem pomogą pigułki antykoncepcyjne, które przyjmuje się przynajmniej przez 3 miesiące, nie robiąc przerwy. Na skutek tego ogniska endometriozy nie krwawią, zmniejszają się i po pewnym czasie znikają. Czasem, by usunąć torbiele, konieczna bywa laparoskopia.

Przeszłaś menopauzę

Jeśli przestałaś już miesiączkować, oznacza to, że przeszłaś menopauzę, ale wizyty kontrolne u ginekologa nadal są ważne. Szczególnie, jeśli twoja mama lub babcia chorowały na raka jajnika, piersi czy jelita grubego i jesteś w grupie ryzyka. Nie oznacza to, że zachorujesz, ale skłonność do nowotworów jest dziedziczna. Na raka jajnika najczęściej chorują kobiety po 50. roku życia, a bez badania lekarskiego łatwo przeoczyć rosnący w jajniku guzek, który długo nie daje odczuwalnych objawów.

Warto też w takim wypadku zrobić testy genetyczne w poradni onkologicznej - są refundowane przez NFZ. Pozwolą one ocenić stopień ryzyka. Nie każdy guzek jajnika jest groźny. Ponieważ jednak podczas zwykłego badania lekarzowi trudno wykryć mały guzek, którego średnica nie przekracza nawet 1 cm, trzeba regularnie zgłaszać się na kontrolne badanie, czyli USG przezpochwowe.

LECZENIE: Jeśli lekarz będzie podejrzewał zmiany w jajniku, skieruje cię na USG jamy brzusznej. Należy też oznaczyć markery nowotworowe - CA-125, HE4. Wzrost stężenia markerów może, ale nie musi, świadczyć o toczącej się chorobie. Potrzebny będzie też RTG klatki piersiowej i tomografia komputerowa. Jednak tak naprawdę dopiero laparoskopia może ją potwierdzić lub wykluczyć. Podczas laparoskopii zostanie zrobione badanie histopatologiczne i to jego wynik przesądzi o dalszym zakresie zabiegu.

Anna Gumowska, konsultacje: Dr n. med. Grzegorz Południewski, ginekolog