Etapy rozwoju językowego dzieci
Kształtowanie się umiejętności językowych u dziecka jest procesem przebiegającym etapami. Składniowy system języka dziecka pojawia się dość wcześnie. Mówienie o sobie w trzeciej osobie (on, ona) zamiast w pierwszej (ja) jest zjawiskiem rozwojowym u dzieci w drugim roku życia.
Pod koniec trzeciego roku życia dzieci wychowywane w korzystnych warunkach mają już opanowane podstawy systemu językowego - tak od strony leksykalnej, jak i gramatycznej.
Mowa jest oparta na praktycznej znajomości języka, która przejawia się w rozumieniu skierowanych do dziecka komunikatów oraz w używaniu określonego zasobu słów zgodnie z zasadami gramatycznymi.
Zasób słów dziecka trzyletniego jest mały, więc i struktura zdania zbudowanego przez takiego trzylatka jest uboga oraz ma charakter sytuacyjny - dziecko poprzez procesy doświadczania gromadzi nowe pojęcia.
To my, dorośli, stwarzamy sytuacje, w których maluch zdobywa wiedzę i wzbogaca umiejętności komunikacyjne. Na początku dzieje się to na zasadzie powtórzeń dziecka za rodzicem - forma gramatyczna pozostanie taka sama jak we wzorze, należy więc utrwalać prawidłowy schemat tworzenia zdań.
Innymi słowy: wypowiedzi osób dorosłych z najbliższego otoczenia (rodziców, dziadków, opiekunów) są źródłem wzorów lingwistycznych; dziecko uczy się mówić na ich podstawie, więc wzór powinien być zawsze poprawny.
Pamiętajmy, by zwracać uwagę na to, jak mówimy i nie dawać okazji do korzystania z nieprawidłowych form gramatycznych. Wypowiedzi dziecka czteroletniego mogą być jeszcze agramatyczne, chociaż przejawia ono zaciekawienie w sferze językowej. Zaciekawienie objawia się dużą ilością rozmaitych pytań.
W wypowiedziach czterolatka zaobserwujemy neologizmy czyli nowe formy tworzone przez dziecko jako zlepek słów - my ich nie używamy, a dla dziecka to wyrazy mające znaczenie, np. "Mama to duży sprzątacz" czyli "Mama często sprząta".
Gdy dziecko ma pięć lat, jego wypowiedzi są już wielozdaniowe. Zachowana jest w nich kolejność zdarzeń i określane są związki przyczynowo-skutkowe. Pięciolatek chętnie opowiada np. o tym, co działo się w przedszkolu. Wypowiedzi dziecka są na tym etapie prawidłowe pod względem gramatycznym.
Jeśli jednak zaobserwujemy u dziecka trudność w używaniu form gramatycznych, należy mieć świadomość różnic indywidualnych i zindywidualizowanego tempa rozwoju mowy u różnych dzieci.
Zanim zaczniesz się niepokoić, sprawdź koniecznie, czy mowa twojego dziecka nie jest typowa dla jego wieku. Jeśli mimo tego dręczy cię niepokój, poszukaj logopedy w swojej okolicy.
Katarzyna Lamparska - logopeda, Terapeuta Si pracujący w poradni Psychologiczno-Pedagogicznej Pegaz w Słupsku.
