Wychowując dzieci często mniej lub bardziej świadomie sięgamy do metod, które znamy z własnego dzieciństwa. Robimy to, co podpowiada nam intuicja i doświadczenie. Zdając się jednak wyłącznie na własne wyczucie sporo ryzykujemy.
Brak refleksji i świadomego wyboru środków wychowawczych może prowadzić do błędów, których efektem będą problemowe zachowania naszego dziecka. Wychowanie dzieci nie jest rzeczą łatwą, wymaga od rodziców dużej wiedzy i odpowiedzialności.
Tym, co pomaga w prawidłowej realizacji tego procesu, jest bez wątpienia:
- znajomość metod wychowawczych,
- wiedza o psychice dziecięcej i warunkach jej rozwoju, potrzebach oraz możliwościach indywidualnych dziecka,
- pozytywny klimat i stosunek emocjonalny do dziecka.
Rodzice przyjmują wobec własnych dzieci określone postawy emocjonalne i jeśli są one pozytywne, sprzyjają prawidłowemu rozwojowi osobowości dziecka.
Wybór postawy akceptacji i uznania praw dziecka, dawanie mu rozumnej swobody zamiast postawy unikającej, zbyt wymagającej lub nadmiernie chroniącej wyznacza bardziej skuteczny styl wychowawczy.
Psychologia wyróżnia cztery główne style rodzicielskie, które w różny sposób wpływają na rozwój dziecka:
1. Styl autorytarny: rodzice są bardzo wymagający, silnie kontrolują zachowanie dziecka, egzekwują swoje wymagania groźbami i karami, nie liczą się z potrzebami dziecka.
2. Styl obojętny: rodzice nie wprowadzają zbyt wielu ograniczeń, dostarczają niewiele uwagi, zainteresowania i wsparcia emocjonalnego.
3. Styl permisywny: rodzice są kochający i wrażliwi emocjonalnie, dostarczają akceptację i zachętę, ale stawiają nieliczne ograniczenia, są pobłażliwi.
4. Styl autorytatywny: rodzice są opiekuńczy, wrażliwi, ale stawiają wyraźne ograniczenia i tworzą przewidywalne środowisko, mają duże wymagania wobec dziecka, ale też udzielają dużego wsparcia.
Większość dzieci źle reaguje na autorytarny styl wychowania - wykazują niezadowolenie, zmienność nastroju, agresję, bunt, nieposłuszeństwo, lękliwość, nieufność.
Styl obojętny również nie sprzyja zdrowemu rozwojowi, dzieci są często nadmiernie wymagające i nieposłuszne.
Dziecko wychowywane w stylu permisywnym staje się z kolei impulsywne, niedojrzałe, a nawet agresywne. Styl autorytatywny ma najlepsze skutki dla rozwoju społecznego - dziecko jest pewne siebie, niezależne, zdolne do przyjaźni i pomagania.
Postawy emocjonalne rodziców wyznaczają style wychowawcze, zaś style determinują dobór metod i technik dyscyplinarnych. I tak w stylu autorytarnym dominują metody negatywne (niewłaściwe) takie jak: manipulowanie miłością rodzicielską, okazywanie dezaprobaty, ośmieszanie, wycofywanie uczuć, kary fizyczne, rozkazywanie, groźby, krzyki.
W stylu autorytatywnym rodzice stosują wiele technik pozytywnych: poszukują wraz z dzieckiem wyjaśnień, tłumaczą i uzasadniają polecenia, chwalą, nagradzają.
Świadomość własnego stylu i związanych z nim metod wychowawczych pozwala zyskać rodzicom większą kontrolę nad prawidłowym rozwojem dziecka.
Małgorzata Kamińska
