Sód, przyjaciel czy wróg?

Co to jest sód?

Sód to jeden z podstawowych pierwiastków życia. W układzie okresowym pierwiastków chemicznych zajmuje pozycję pośród metali alkalicznych, o ciele stałym. Miejscami jego występowania w stanie naturalnym określa się górne powłoki skorupy ziemskiej, oceany oraz minerały. To tyle z definicji.

A czym, na co dzień jest dla nas sód? Kojarzymy go najczęściej ze zwykłą solą kuchenną, chociaż sól kuchenna to nie sód, a chlorek sodu. Jednak w praktyce to i tak informacja, która nie ma większego znaczenia, bo jeśli mówimy o szkodliwości i zastosowaniu sodu to nie myślimy o jego związkach i analizach chemicznych, a o tym, jaki wpływ ma on na nasze codzienne życie i na nasze zdrowie.

Najważniejsze funkcje

Skoro już wiemy, że sód jest nieodzowny dla naszego prawidłowego funkcjonowania, to, w czym w takim razie przejawia się to zapotrzebowanie?

• Sód jest kationem płynu pozakomórkowego, bez którego nie byłaby możliwa także prawidłowa praca błon komórkowych. Sprawne i właściwe funkcjonowanie organizmu, zależne jest od pracy i kondycji pojedynczych komórek.
• Jest niezastąpiony w utrzymaniu prawidłowej gospodarki wodnej oraz gospodarki kwasowo zasadowej w organizmie człowieka
• Sód pobudza pracę wielu enzymów
• Sód ma wpływ na przewodzenie impulsów przez neurony (komórki nerwowe), stąd jego bezpośrednie działanie na stopień, kurczliwości mięśniowej (wspomaga prawidłową pracę nerwów i mięśni)
• Sód jest także jednym z istotnych składników kości i stawów

Oczywiście nie można nie wspomnieć o jego zaletach smakowych, które doceniane są zwłaszcza w kuchni. W postaci soli, przyprawy stosowanej do sporządzania wielu potraw, w stosownych ilościach znacznie poprawia walory smakowe. 

Gdzie go szukać?

Sód odnajdziemy prawie we wszystkich produktach spożywczych. Oprócz najprostszej postaci soli kuchennej, którą samodzielnie można dawkować w czasie gotowania, sód znajdziemy głównie w gotowych i przetworzonych daniach. Stosowany, jako naturalny środek konserwujący w największych ilościach znajduje się właśnie w żywności wysoko przetworzonej. Przykładowe produkty z zawartością sodu to, pieczywo, sery żółte, warzywa konserwowe (groszek, kukurydza, kiełki, buraczki, pomidory, itp.), przekąski (paluszki, chipsy, orzeszki ziemne solone), przyprawy gotowe (kostki, maggi, Vegeta, majonezy, sosy, musztarda, ketchup) gotowe dania ze słoiczków i zupy, wędliny i wyroby mięsne. Ale sód jest też składnikiem świeżych produktów, jak mięso drobiowe, mięso wieprzowe, mleko, warzywa strączkowe suszone, warzywa zielone, ziemniaki.

Dzienne spożycie sodu

W praktycznym stosowaniu zaleceń dotyczących dziennej dawki przyjmowanego w pożywieniu sodu wiele osób ma poważny problem z utrzymaniem dopuszczalnych norm. Jest to nie lada kłopot, trudny do opanowania. Jego sedno tkwi w tym, iż trudno jest określić dokładną zawartość sodu w poszczególnych produktach spożywczych, a skoro sód jest stosowany w przemyśle spożywczym do naturalnego konserwowania, występuje bardzo często w dużej ilości produktów.

I jak tu dokładnie zbadać, jaka jest zawartość w każdym z nich? Jest to prawie niemożliwe. W dodatku panujące przyzwyczajenie do solenia, dosalania dla zachowania "lepszego smaku" utrudniają utrzymanie norm spożycia sodu. Wedle zaleceń dzienna dawka sodu dla dorosłego człowieka powinna wynosić od 0, 5 g do 3 g na dzień. Warto zaznaczyć, że zwykła, mała łyżeczka do herbaty z solą zawiera 2 g sodu. Niestety nawet mimo takiej informacji, dzienne spożycie sodu jest wielokrotnie przekraczane nawet o kilkanaście dawek dziennych!

Szkodliwy nadmiar

Przy takich nawykach żywieniowych sód staje się bardzo niebezpieczny dla zdrowia człowieka. Jego zbyt wysokie stężenie w organizmie przyczynia się do zaburzeń jego pracy, a przeprowadzane badania naukowe nie potwierdziły, do tej pory konieczności zwiększania dziennych dawek sodu. Natomiast wyraźnie określają negatywne skutki jego nadmiaru.

• Zatrzymywanie w nadmiarze wody w organizmie, powstawanie opuchlizny ciała
• Ingerencja w prawidłową pracę układu wydalniczego. Duże stężenie w organizmie zakłóca pracę nerek, w efekcie końcowym powoduje uszkodzenie.
• Negatywnie wpływa na osoby cierpiące na cukrzycę
• Wywołuje dolegliwości ze strony wątroby
• Wywołuje uczucie znużenia, zmęczenia i ospałości
• Przyczynia się do podwyższenia poziomu szkodliwego cholesterolu w organizmie
• Podwyższenie ciśnienia tętniczego
• Przy długotrwałym, zbyt wysokim poziomie sodu, rozwija się nadciśnienie tętnicze, które wymaga w wielu przypadkach stałego leczenia farmakologicznego i zastosowania właściwej diety

Skutki niedoboru w organizmie

Wysoki poziom sodu w organizmie jest bardzo groźny i bardzo łatwo jest się przyczynić do jego podwyższenia. Jednak równie niebezpieczny dla człowieka, jest niedobór sodu. I chociaż przypadki takiego stanu są bardzo rzadkie, występują. Niedobór sodu pojawia się:

·         U osób głodzących się, nieodżywiających prawidłowo, które mają problemy z prawidłowym przyswajaniem składników pokarmowych z pożywienia

·         W sytuacji nadmiernego wydzielania potu

·         W infekcjach jelitowo żołądkowych, jak ostre biegunki i częste wymioty

·         W innych sytuacjach, kiedy występują wymioty (ciąża, zatrucie pokarmowe)

W każdym z powyższych przypadków nie uzupełnienie braków sodu w organizmie na czas może powodować bardzo niebezpieczne zaburzenia w pracy organicznych komórek i odwodnienie organizmu.

Taki nasilający się stan grozi nawet zgonem. Dlatego wymaga natychmiastowej reakcji i uzupełnienia sodu w organizmie. Możliwe jest to przez podanie środków dożylnych lub do przyjmowania z płynami, doustnie (roztwory wodno - elektrolitowe).

Cienka granica w ograniczaniu sodu

Skoro sód jest tak bardzo istotny dla zachowania dobrego zdrowia, winniśmy dbać o jego codzienne spożycie. Dbałość ta nie będzie raczej utrudniona i nie będzie wymagała wielu starań, jeśli wasze odżywianie będzie się mieściło w granicach uznawanych za "normalne". Trudniej może być natomiast zapanować nad sodem i możliwym jego wysokim poziomem.

Dlatego dla własnego dobra, lepiej, jest przyjąć zasadę, że zdrowsze i bardziej korzystne jest ograniczanie sodu w codziennym odżywianiu niż jego nadmierne spożycie. Pamiętajcie, więc o tym, gdy po raz kolejny będziecie sięgać po solniczkę ...