Nowalijki: Na co zwrócić uwagę? Kiedy mogą okazać się groźne?

Nowalijki to wiosenne warzywa, które ukazują się na początku sezonu, zazwyczaj w okolicy marca. Zalicza się do nich sałatę, pomidory, marchewkę, ogórki, rzodkiewkę, cebulkę dymkę, nać pietruszki, szczypiorek i rzeżuchę. Są one uprawiane w szklarniach, co pozwala na przyspieszenie ich wzrostu i skrócenie okresu wegetacyjnego.

W wielkich oszklonych halach można zadbać o odpowiednią temperaturę, oświetlenie i wilgotność, dzięki czemu rośliny mają dobre warunki do rozwoju. Nowalijki uprawiane są nie na klasycznym podłożu, lecz na mieszaninie torfu, ziemi liściowej, nawozów i mikroelementów. Często stosuje się także uprawy hydroponiczne, czyli korzenie roślin zanurzone są nie w podłożu, a w płynnym roztworze ze składnikami mineralnymi. Przy uprawie warzyw szklarniowych nie ma problemu z czynnikami atmosferycznymi np. gradem czy przymrozkiem oraz szkodnikami, które trzeba zwalczać za pomocą pestycydów. Nowalijki ze szklarni są dostępne od marca do maja, a warzywa rosnące na polach można zakupić dopiero w czerwcu.

Nowalijki to bogate źródło cennych składników odżywczych, na które jest bardzo duże zapotrzebowanie, zwłaszcza po okresie zimowym. Wartości odżywcze nowalijek nie różnią się znacząco od tych obecnych w warzywach uprawianych na polu. W młodej marchwi znajduje się dużo beta-karotenu, rzodkiewki obfitują w błonnik i minerały, pomidory są skarbnicą likopenu, a ogórki zawierają kukurbitacynę o właściwościach antynowotworowych. Nowalijki mogą jedynie mieć mniej witaminy C i bioflawonoidów z powodu braku światła słonecznego. Nie są to jednak duże różnice.

Na niekorzyść nowalijek może za to przemawiać ich jałowy smak. Ze względu na znikomą ilość słońca w młodych warzywach nie wytwarza się zbyt dużo cukrów i substancji zapachowych. Niektóre warzywa zrywa się też, gdy nie do końca dojrzeją i umieszcza w komorze wypełnionej etylenem przyspieszającym dojrzewanie. Przez to warzywa bardzo szybko łapią kolor, ale nie są w stanie wykształcić substancji odpowiedzialnych za smak i zapach.

Wprawdzie nowalijki nie są pozbawione wartości odżywczych, ale niestety mogą nie być zbyt korzystne dla naszego zdrowia. Aby przyspieszyć ich wzrost, konieczne jest ich nawożenie. Z reguły stosowane są do tego nawozy sztuczne zawierające azot. Jest to związek potrzebny roślinom do prawidłowego rozwoju, ale gdy nawozy stosowane są w nadmiarze, rośliny nie są w stanie wykorzystać go w całości. Azot odkłada się więc w postaci azotanów w korzeniach i zewnętrznych liściach warzyw. Wraz ze spożyciem nowalijek wchłaniamy azotany, które w układzie krwionośnym przekształcają się w azotyny - substancje, które sprzyjają dolegliwościom żołądkowym, zaburzają rytm serca i wykazują działanie rakotwórcze. Najwięcej azotanów odkłada się w sałacie, marchewkach i rzodkiewkach.

Choć nowalijki mogą być przenawożone i zawierać szkodliwe substancje, nie trzeba z nich rezygnować. Spożycie raz na jakiś czas kanapki z młodymi warzywami szklarniowymi lub dodanie ich do sałatki nie powinno zaszkodzić zdrowiu. Mogą być więc uzupełnieniem diety, a nie głównym źródłem błonnika i witamin (obecnych w produktach zbożowych, nasionach i orzechach). Na nowalijki powinny uważać osoby z alergiami, wrzodami żołądka i chorujące na zespół jelita wrażliwego. Nadmierne spożycie nowalijek może wywoływać bóle brzucha, wysypki skórne i zaburzenia pracy tarczycy. Niektóre nowalijki mogą być też skażone metalami ciężkimi.

Aby ograniczyć zawartość azotyn i innych szkodliwych substancji w warzywach, należy pamiętać o dokładnym myciu nowalijek przed jedzeniem. Sałata, która kumuluje sporo azotynów, powinna być moczona nawet przez pół godziny. Warzywa nie mogą być też przechowywane w szczelnych opakowaniach, gdyż brak dostępu do tlenu sprzyja przemianie azotanów w azotyny. Aby utrzymać świeżość nowalijek, można je owinąć wilgotną ścierką.

Niestety ciężko jest ustalić, czy nowalijki, które chcemy kupić, są przenawożone czy nie. Jedynym sposobem jest więc kupowanie od sprawdzonych dostawców i rolników lub znajomych. W supermarkecie warto sprawdzić kraj pochodzenia warzyw. Te z odległych państw są zrywane niedojrzałe, a na miejscu pryskane gazami przyspieszającymi wzrost roślin. Nie są więc to nowalijki. Jeśli kupujemy warzywa u lokalnych dostawców, dobrze jest zapytać ich o pochodzenie warzyw i metody stosowane przy uprawie.

Zdrowe nowalijki mogą też pochodzić z upraw ekologicznych, gdzie stosuje się naturalne komposty zamiast sztucznych nawozów. Dzięki temu roślina pobiera tyle azotu, ile potrzebuje. Takie nowalijki dostępne są jednak tylko w niewielkich ilościach w sklepach z ekologiczną żywnością i do tego mają dość wysoką cenę.

Przekaż 1% na pomoc dzieciom - darmowy program TUTAJ>>>