Różnice płciowe. Czy naprawdę istnieje "damski mózg"?

Pomiędzy mężczyznami a kobietami występują różnice fizyczne na tyle wyraźne, że dotyczą nawet rozmiarów określonych ośrodków w mózgu. A jakiego rodzaju różnice występują w zachowaniu obu płci? Czy mają one podłoże biologiczne, czy są wynikiem socjalizacji, a może stanowią kombinację tych dwóch czynników?

Różnice poznawcze

Naukowcy długo utrzymywali, że kobiety uzyskują lepsze wyniki w testach zdolności werbalnych, mężczyźni natomiast radzą sobie lepiej w testach zdolności matematycznych i orientacji przestrzennej.

W innym badaniu z użyciem rezonansu magnetycznego odkryto, że mężczyźni słuchają wyłącznie za pomocą lewej półkuli, natomiast u kobiet w procesie słuchania uczestniczą obydwie półkule, co wskazywałoby, że kobiety zwracają uwagę nie tylko na treść, lecz także ton oraz emocje zawarte w przekazie. Pierwotne wyjaśnienia tych różnic w funkcjach poznawczych opierały się na fizycznych różnicach w sposobie, w jakim obie płcie wykorzystują obie półkule mózgu, jak również na różnicach hormonalnych.

Inne badania dostarczyły jednak niebudzących większych wątpliwości dowodów, że za różnice te mogą w coraz większym stopniu odpowiadać czynniki psychiczne i społeczne - w miarę jak różnic tych jest coraz mniej i stają się mniej oczywiste.

W szczególności domniemane różnice w dziedzinie umiejętności matematycznych pomiędzy chłopcami a dziewczętami okazują się dziś głównie skutkiem braku pewności siebie tych ostatnich, nie zaś rzeczywistych różnic w funkcjonowaniu mózgu. Zanikanie tych nierówności w momencie, gdy społeczeństwo zaczęło dostrzegać podobieństwo uzdolnień u obu płci, można odbierać jako sygnał, że zostały one ograniczone przez równe traktowanie społeczne.

Kolejne dowody na zanikanie nierówności płciowych pomiędzy mężczyznami a kobietami w określonych obszarach poznawczych pochodzą z badania, które wykazało, że poziom zdolności do przedmiotów ścisłych u dziewczynek rozpoczynających naukę szkolną jest identyczny jak u chłopców z grupy rówieśniczej, w momencie ukończenia liceum jest jednak niższy. Przeprowadzone sześć lat później badanie kontrolne pokazało, że różnice te niemal całkowicie zanikły, ponieważ dziewczęta poprawiły swoje umiejętności.

Różnice społeczne i osobowościowe

Przytaczane zazwyczaj różnice pomiędzy mężczyznami a kobietami odnoszące się do ich wzajemnych kontaktów oraz cech osobowościowych często są skutkiem stereotypowego spostrzegania płci. Trudno wskazać różnice, które nie byłyby spowodowane socjalizacją dorastających chłopców i dziewcząt. Chłopców uczy się, by powściągali swoje emocje, nie płakali, byli "silni" i zachowywali się "jak mężczyźni". Dziewczynki zachęca się do nawiązywania relacji na płaszczyźnie emocjonalnej, okazywania emocji i otwartego dzielenia się uczuciami z innymi.

Jeśli chodzi o porozumiewanie się, wykazano, że mężczyźni we wspólnych rozmowach najczęściej omawiają bieżące wydarzenia, mówią o sporcie i innych zdarzeniach. Styl ten nosi nazwę porozumiewania się "raportującego" i opiera się na częstej zmianie tematów, z próbami zdominowania konwersacji podejmowanymi przez określonych członków grupy. Dla odmiany kobiety między sobą porozumiewają się w stylu "relacyjnym", który opiera się na ujawnianiu wielu informacji na temat życia osobistego, okazywaniu zainteresowania i współczucia. Kobiety rzadziej wchodzą sobie wzajemnie w słowo i umożliwiają wszystkim uczestnictwo w konwersacji.

Tekst pochodzi z książki "Psychologia" aut. J. Noland White i Saundra K. Ciccarelli, która ukazała się nakładem wyd. Rebis.