10 rzeczy o nowotworach, których nie wiedziałaś

Dzięki bardzo wielu kampaniom najgroźniejszy dla nas, kobiet, rak sutka przestał być tematem tabu. Mamy świadomość, że trzeba samodzielnie kontrolować piersi, robić mammografię i odwiedzać lekarza. Amazonki udowodniły, że po wyleczeniu z nowotworu można żyć aktywnie, a brak piersi wcale nie musi odbierać nam kobiecości.

Coraz więcej wiemy również na temat innego, typowo kobiecego nowotworu - raka szyjki macicy. XXI wiek przyniósł szczepionkę przeciwko wirusowi HPV, który wywołuje tę chorobę. A jeszcze 20 lat temu uważano, że wirusy nie mogą powodować raka! Dzisiaj coraz więcej Polek szczepi swoje córki przeciw HPV. Mamy też świadomość, że cytologia, proste badanie, które zrobimy w każdym gabinecie ginekologicznym, może w porę ostrzec nas przed rakiem szyjki macicy. Musimy tylko zgłosić się do lekarza.

Tak naprawdę w kwestii nowotworów bardzo wiele zależy od nas samych, naszej czujności i wiedzy. Wciąż jednak pokutuje mnóstwo mitów na temat nowotworów i sposobów ich leczenia. Dlatego zwykle czujemy spory niepokój przed badaniami i strach przed diagnozą. Jednak w ciągu ostatnich lat medycyna zrobiła znaczący postęp w rozpoznawaniu i leczeniu złośliwych nowotworów. Niektóre doniesienia mogą być dla nas bardzo zaskakujące.

Obecnie to nie rak piersi, ale nowotwór płuca jest głównym zabójcą kobiet. Za tą chorobą przede wszystkim kryje się niezdrowy tryb życia. Okazało się, że palimy więcej papierosów niż mężczyźni. A są dla nas jeszcze bardziej szkodliwe! Kobiecy organizm ma dwa razy więcej enzymu, który zwiększa rakotwórcze działanie dymu tytoniowego. W dodatku rzadko robimy sobie prześwietlenie płuc (kiedyś rentgen był obowiązkowy w ramach badań do pracy, ale dziś już nie). Dlatego choroba zbiera coraz większe żniwo. Rak płuca w 9 na 10 przypadków dotyka palaczy, więc rozstanie z nałogiem jest najlepszą decyzją, aby chronić zdrowie.

Nowotwory złośliwe mają różne fazy rozwoju. Jeżeli guzek jest jeszcze bardzo mały, mówi się o nim, że jest w stadium przedinwazyjnym, a więc całkowicie uleczalnym. Jest wiele metod wczesnego wykrywania raka. Dzięki nowoczesnym technikom, m.in. tomografii komputerowej, mammografii czy USG, można już wykryć guzek o wielkości 2 mm. Pomocne są również specjalistyczne badania krwi. Oznacza się w nich tzw. markery. Są to substancje, których poziom w organizmie może wzrastać, gdy rozwija się w nim nowotwór. Markery bada się przy podejrzeniu nowotworów jajnika, raka płuc lub raka prostaty u mężczyzn.

To, co jeszcze 10 lat temu było nierealne, dziś jest rzeczywistością. Bardzo rozwinęła się chirurgia rekonstrukcyjna. Jeśli z powodu zaawansowanej choroby konieczne jest usunięcie jakiegoś fragmentu ciała, dziś na ogół się go odtwarza. Pobiera się tkanki z innych miejsc, np. uda albo wstawia specjalną protezę. W przypadku raka piersi jest możliwe, aby w czasie jednego zabiegu, w miejsce odjętego gruczołu od razu był wstawiony silikonowy implant. Robione są niezwykle trudne zabiegi rekonstrukcyjne.

Dziś chirurdzy potrafią nawet odtworzyć język czy żuchwę. Trzeba jednak pamiętać, że operacje te są bardzo skomplikowane i wykonuje się je w wielu etapach. Na efekty trzeba poczekać i zawsze konieczna jest też rehabilitacja.

Dziś leczenie przygotowują specjaliści z wielu dziedzin. Nie tylko lekarze, ale też np. fizycy. Używają supernowoczesnego sprzętu. Terapie często się łączy, aby zwiększyć ich skuteczność (np. naświetlanie z chemioterapią i immunoterapią, czyli wzmacnianiem odporności). Radioterapia jest dziś bezpieczna i bezbolesna. Powoduje tylko dyskomfort, bo przez kilka, kilkanaście minut trzeba leżeć bez ruchu.

• Brachyterapia - to rodzaj radioterapii, gdzie stosuje się specjalne aplikatory, np. w kształcie igły. Umieszcza się je w pobliżu guzka, aby precyzyjnie i szybko zniszczyć raka. Po zabiegu można od razu iść do domu. Brachyterapię stosuje się przy niezaawansowanych nowotworach.

• Radiochirurgia - jest wykonywana w terapii przerzutów. Jednorazowo podaje się większą (ale bezpieczną) dawkę promieniowania, dzięki której guzek jest niszczony tak, jakby się go wycięło chirurgicznie.

• Mikroradiochirurgia - to bardzo precyzyjna radioterapia, która jest sterowana przez roboty. Stosuje się ją w leczeniu nowotworów mózgu lub kręgosłupa.

• Terapia celowana molekularnie - jest to rodzaj chemioterapii, w której wykorzystywane są leki działające bezpośrednio na nowotwór, ale nietoksyczne dla zdrowych tkanek. Leczenie to daje mniej skutków ubocznych niż typowa "chemia", ale nie działa na wszystkie typy raka.

• Leki genetyczne - to szczepionki genowe, dzięki którym organizm chorego zaczyna wytwarzać przeciwciała zwalczające nowotwór. Przykładem tego leku jest szczepionka przeciw wirusowi HPV.

Obecnie leki onkologiczne są skuteczniejsze niż kiedyś, a ich stosowanie mniej uciążliwe. Sposób i długość terapii zależy oczywiście od tego, jak bardzo choroba jest zaawansowana. Leki mają np. postać tabletek, kroplówek, zastrzyków, a nawet maści na skórę. W niektórych przypadkach leczenie jest możliwe w domu, a w jego trakcie można nawet chodzić do pracy.

Kroplówki lub zastrzyki bardzo często są podawane w ramach tzw. leczenia jednego dnia. Rano przychodzi się do szpitala, potem jest badanie lekarskie, a następnie otrzymuje się lek. Potem można wyjść do domu, spotkać się z rodziną, przyjaciółmi. Warto pamiętać, że kiedyś chemioterapię podawano, aby na jakiś czas powstrzymać rozwój choroby, przytłumić ją. Ciągle jeszcze pokutuje mit, że "chemię" otrzymują ludzie w ciężkim stanie. To nieprawda. Dzisiaj celem chemioterapii jest całkowite wyleczenie. Często podaje się na raz dwa, a nawet cztery leki, aby jeszcze zwiększyć skuteczność leczenia.

Chemioterapia nadal powoduje skutki uboczne np. w postaci biegunki i innych dolegliwości. Ale dzisiaj obok niej stosuje się też inne specyfiki, które mają złagodzić skutki "chemii" oraz przyspieszyć naturalną odbudowę odporności.

W internecie można znaleźć mnóstwo stron, gdzie proponowane są terapie, które mają wyleczyć raka, np. za pomocą egzotycznych ziół. Niektóre oferty wyglądają bardzo przekonująco, dlatego wielu chorych rezygnuje z leczenia onkolgicznego. Jednak w ten sposób traci się jedynie pieniądze i cenny czas.

Trzeba pamiętać o tym, że skuteczność "naturalnych" metod leczenia nie została potwierdzona żadnymi wiarygodnymi badaniami. Nikt nie bierze odpowiedzialności za skutki takich kuracji. Jeśli choroba już jest zdiagnozowana, to nie zniknie. Lepiej zaufać konwencjonalnej medycynie.

Przekonanie to powstało w czasach, kiedy nowotwory wykrywano i operowano bardzo późno, a szanse na wyleczenie były o wiele mniejsze. Również wiedza medyczna była inna niż teraz. Dzisiaj lekarze potrafią rozpoznać kilkaset typów nowotworów. Wiedzą, które z nich mogą dawać przerzuty. Są w stanie dokładnie określić wielkość oraz położenie guzków. Jeśli zatem onkolog i chirurg zdecydują, że raka najlepiej wyciąć, nie trzeba się tego obawiać.

Leczenie nowotworu zawsze jest związane z dużym obciążeniem psychicznym. Na ogół chory i jego rodzina potrzebują specjalnej opieki, wsparcia. Wbrew pozorom bywa ono najbardziej przydatne po zakończeniu leczenia, kiedy przychodzi czas na myślenie i trzeba zmierzyć się z codziennością, żyć ze świadomością swojej choroby. Dlatego na oddziałach bardzo często dyżurują psychoonkolodzy.

W Polsce (w 19 największych miastach) działa specjalne pogotowie psychoonkologiczne. Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie Polskiego Towarzystwa Psychoonkologicznego: www.ptpo.org.pl.

Wcześnie wykrytego raka da się całkowicie wyleczyć, chociaż zawsze po terapii trzeba poddawać się regularnym badaniom kontrolnym. Jednak nawet jeśli nowotwór jest na tyle zaawansowany, że nie można go całkowicie pokonać, w wielu przypadkach da się na wiele lat powstrzymać jego dalszy rozwój.

Trzeba pamiętać, że choroba nowotworowa przebiega bardzo indywidualnie. Każdy pacjent inaczej reaguje na leczenie. Zdarza się, że przynosi ono znacznie lepsze skutki, niż przewidują to onkolodzy. Lekarze nie do końca są w stanie to wyjaśnić. Jednak dostrzegają związek pomiędzy przebiegiem leczenia, a nastawieniem psychicznym chorego. Optymiści, ludzie, którzy mają dużo życiowej energii i otrzymują wsparcie rodziny, zwykle lepiej znoszą terapię i żyją dłużej.

To bardzo delikatny i poruszający temat. Kiedyś kobiety, które spodziewały się dziecka, a zachorowały na raka, musiały dokonywać bardzo dramatycznych wyborów. Dzisiaj mogą podjąć odpowiednie leczenie pod opieką onkologa oraz położnika. Taką pomoc zapewnia niewiele ośrodków, ponieważ nie są to standardowe procedury medyczne. Ciężarnymi pacjentkami opiekują się m.in. centra onkologii (im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie oraz w Gliwicach).

W Polsce żyje obecnie czterdzieści kobiet, które po odbyciu terapii onkologicznej w trakcie ciąży urodziły zdrowe dzieci. Więcej informacji na ten temat można znaleźć m.in. na stronie fundacji: Rak'Roll. Wygraj Życie! (www.raknroll.pl), założonej przez jedną z matek, która po leczeniu onkologicznym urodziła zdrowego synka.

Anna Jastrzębska