Badania, które ratują życie

Mammografia i rak piersi

Co roku w Polsce notuje się około 12 tysięcy nowych zachorowań na raka piersi. Niestety, aż około 80 procent kobiet zgłasza się do lekarza już w zbyt późnym stadium choroby.

A statystyki mówią wyraźnie, że... wczesne wykrycie choroby aż w 80-90 procentach daje szanse na wieloletnie przeżycie.

Mammografia

Jest to rentgenograficzne badanie piersi wykrywające już dwumilimetrowe zmiany nowotworowe, nawet te bardzo wczesne, które nie dają się wyczuć podczas badania palcami.

W trakcie badania każda pierś umieszczana jest na małej podstawce i dociskana plastykową płytką od góry oraz z boku, co pozwala uzyskać po dwa obrazy dla każdego sutka. Stosowany ucisk nie należy do przyjemnych, ale na szczęście trwa on zaledwie kilka sekund i jest po badaniu.

Powstałe w ten sposób obrazy są analizowane przez lekarza radiologa. Niekiedy, aby rozwiać wszelkie wątpliwości, radiolog zleca wykonanie dodatkowego zdjęcia zrobionego pod innym kątem lub powiększonego. Może też zlecić dodatkowo badanie piersi za pomocą USG, ale...

Uwaga! Badanie USG piersi nie jest badaniem zastępującym mammografię! Jest to samodzielne badanie, mające pewną czułość i swoistość, tak jak mammografia.

Wykonanie obu tych badań przyczynia się do zwiększenia prawdopodobieństwa wykrycia zmian nowotworowych. Najczęściej badanie ultrasonograficzne różnicuje zmiany płynne i tkankowe czyli lite, a takie najczęściej są łagodnymi guzami sutka np. włókniakami.

Mammografia jest badaniem, którego wykonywanie uzasadnione jest u kobiet, które skończyły 35. lat. Lekarze twierdzą, że nie ma jednoznacznych rekomendacji co do częstości wykonywania mammografii przed 50. rokiem życia i po 60 roku życia. wieku.

Wiadomo za to na pewno, że między 50. a 60. rokiem życia mammografia powinna być wykonywana raz do roku. I mówimy tu o profilaktyce, czyli zdrowych kobietach.

Nie znaczy to jednak, że panie z pozostałych grup wiekowych nie powinny badać się profilaktycznie. Na pewno nie zaszkodzi, jak zbadamy się raz na rok czy raz na 2 lata.

Zwłaszcza kobiety, których matka, siostra czy babka chorowały lub chorują na raka. Panie te powinny pozostawać pod szczególną opieką lekarską i częściej wykonywać badania mammograficzne.

W grupie podwyższonego ryzyka należy wyróżnić też kobiety chorujące na inne nowotwory, kobiety otyłe, stosujące przez długi czas dietę wysokotłuszczową ubogą w jarzyny i owoce, kobiety nadużywające alkoholu, czasem także osoby żyjące w przewlekłym, długotrwałym stresie.

Badanie mammograficzne można wykonać bezpłatnie we wszystkich placówkach medycznych, które mają podpisane umowy z NFZ.

Cytologia i rak szyjki macicy

Na raka szyjki macicy umiera codziennie średnio 5 Polek, a o roku w Polsce rozpoznaje się ten nowotwór u około 4. tysięcy kobiet.

Niestety, niemal w połowie przypadków rozpoznaje się tę chorobę już w zaawansowanym stadium. Dlatego każdego roku umiera na raka szyjki macicy prawie 2 tysiące kobiet. Najczęściej rak szyjki macicy rozwija się u kobiet pomiędzy 40. a 59. rokiem życia, czyli w momencie, kiedy wiele z nich wychowuje dzieci i pracuje zawodowo.

Cytologia

Podstawowym badaniem profilaktycznym wykrywającym raka szyjki macicy jest cytologia. Każda kobieta aktywna seksualnie powinna zgłaszać się na takie badania raz na rok, a te u których stwierdzono już kiedykolwiek jakieś nieprawidłowe wyniki, nawet częściej.

Pomiędzy pobraniem badania a uzyskaniem wyniku zwykle nie upływa więcej niż jeden tydzień. Cytologię pobiera się w trakcie badania ginekologicznego.

Lekarz musi użyć do tego niewielkiego wziernika i specjalnym delikatnym pędzelkiem pobiera rozmaz komórkowy z części pochwowej szyjki macicy. Badanie trwa krótko i jest bezbolesne. Nie trzeba się do niego specjalnie przygotowywać. Bardzo ważne jest, aby cytologię robić systematycznie, bo rak szyjki macicy w początkowej fazie może rozwijać się bezobjawowo.

Wyniki badań cytologicznych odczytuje się jako konkretną grupę. Jest ich V.

Grupa I oznacza, że wszystko jest w normie.

Grupa II stwierdza stany zapalne w komórkach, ale nie oznacza jeszcze stanu nowotworowego.

Grupa III określa spore zmiany w komórkach, które mogą, ale nie muszą oznaczać zmian nowotworowych. Niekiedy, zmiany te są po prostu wynikiem silnego odczynu zapalnego i mogą się cofnąć bez śladu po leczeniu przeciwzapalnym. Dalsze postępowanie diagnostyczne (np. pobranie wycinków z szyjki macicy) i lecznicze (np. elektrokonizacja szyjki) wdraża się wówczas, gdy zmiany utrzymują się przez kilka miesięcy mimo leczenia.

Grupy IV i V wskazują niestety na zmiany nowotworowe. W pobranym rozmazie stwierdza się obecność komórek rakowych.

Badania cytologiczne są bezpłatne w placówkach, które mają podpisane umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Pamiętaj! Każde nietypowe krwawienie z dróg rodnych, nawet takie, które nie jest obfite, powinno zmobilizować nas do natychmiastowej wizyty u ginekologa.

Niepokojące objawy:

- pobolewania w podbrzuszu

- nietypowe krwawienia z dróg rodnych np. po menopauzie lub między miesiączkami

- obfite upławy

- ból podczas stosunku

Kolonoskopia i rak jelita grubego

Raka jelita grubego w Polsce wykrywa się rocznie u 11. tysięcy osób, a około 8 tysięcy z nich umiera na ten nowotwór. Częstymi zmianami poprzedzającymi powstanie raka jelita grubego są gruczolaki w postaci polipów, czyli nowotworów niezłośliwych.

Polipy wcześnie wykryte można łatwo usunąć. Zwykle nie dają one żadnych objawów, więc niewykryte przez długi czas - mogą jednak się stać złośliwe.

Kolonoskopia

Badanie to umożliwia obejrzenie śluzówki jelita grubego. Zwykle wykonywane jest ono w szpitalu, w przeznaczonym do tego pokoju zabiegowym. Miękki, giętki instrument grubości palca wskazującego wprowadzany jest przez odbyt do jelita grubego.

Do tego badania trzeba się odpowiednio przygotować, aby jelito było dokładnie wyczyszczone. Przygotowanie polega na tym, że na 2 dni przed kolonoskopią wskazana jest dieta płynna, zażywanie środków przeczyszczających oraz specjalnych preparatów czyszczących jelito grube. Często stosuje się także lewatywę.

Jednak szczegółowych instrukcji dotyczących przygotowania jelita do badania powinien udzielić lekarz kierujący na kolonoskopię. W sytuacji, gdy jelito nie jest odpowiednio przygotowane, kolonoskopia może stać się niemiarodajna i należy ją wykonać ponownie lub badanie może zostać przełożone.

Badanie jest wykonywane w pozycji na wznak lub na boku. Trwa od 15. do 60. minut. Po badaniu możesz odczuwać wzdęcia i kurcze powodowane przez powietrze wprowadzone do jelita podczas badania. Uczucie to mija po oddaniu gazów. Po badaniu możesz odżywiać się i powrócić do normalnej aktywności życiowej tego samego dnia.

Kolonoskopię jako badanie profilaktyczne u osób po 50. roku życia zaleca się raz na 10 lat.

Kolonoskopia jest badaniem bezpłatnym w placówkach, które mają umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Zdarza się, że już w trakcie samego badania można usunąć niekorzystne zmiany, np. polipy, z których najczęściej rozwija się rak jelita grubego.

Niepokojące objawy:

- nagła i nie dająca się niczym wytłumaczyć zmiana rytmu wypróżnień, polegająca np. na nagłym wystąpieniu biegunek z jednoczesnym oddawaniem gazów

- bóle brzucha lub dolnych partii pleców

- poczucie niepełnego wypróżnienia - czasem choroba powoduje niedrożność jelit. Mogą się wtedy pojawić takie objawy dodatkowe jak: mdłości, zaparcia, bóle brzucha, uczucie napięcia w brzuchu

- obecność krwi w stolcu lub pozytywny wynik testu na krew utajoną

- nieuzasadniona utrata masy ciała