Kamica żółciowa: Jak ją rozpoznać i leczyć?

Pęcherzyk żółciowy, zwany woreczkiem, magazynuje produkowaną przez wątrobę żółć, potrzebną do trawienia tłuszczu. Niestety u niektórych osób, najczęściej kobiet, z żółci wytrącają się kryształki cholesterolu i soli. Tworzą się wtedy złogi, tzw. kamienie, dochodzi do podrażnienia i zapalenia woreczka. Jeśli na czas rozpoznamy problem, unikniemy bólu i powikłań choroby.

Jaki jest najbardziej typowy objaw kamicy żółciowej?

Jest to tzw. kolka wątrobowa. Czujemy wtedy nagły, silny ból pod żebrami po prawej stronie, który może promieniować do pleców, prawej łopatki i barku, a nawet do szyi i obojczyków. Mogą pojawić się nudności i wymioty. Bezpośrednim powodem kolki jest zablokowanie przez kamień ujścia pęcherzyka. Żółć nie może się z niego wydostać, co powoduje bolesne skurcze. Mogą trwać od 10 min do 3 godzin (jeśli nie miną po tym czasie, wzywamy pogotowie!)

Czy można mieć problem z woreczkiem żółciowym i nie odczuwać bólu brzucha?

Tak, i właśnie brak typowych objawów często usypia naszą czujność. Kamica żółciowa może objawiać się kolką wątrobową - ale nie musi. Czasami dokucza nam jedynie uczucie pełności, wzdęcia, odbijania po obfitym posiłku. Zaniepokoić powinno nas częste i nieuzasadnione uczucie zmęczenia, a także złe samopoczucie po zjedzeniu jajek, czekolady, wypiciu mleka. Nie lekceważmy tych objawów, zwłaszcza jeśli mamy nadwagę, cierpimy na cukrzycę lub kamicę nerkową - wtedy ryzyko, że mamy chory pęcherzyk jest większe.

Jakie badania potwierdzają kamicę?

Rozstrzygającym badaniem jest USG jamy brzusznej. Pozwala ocenić wielkość pęcherzyka, grubość jego ścian, lokalizację, wielkość kamieni oraz drożność przewodów żółciowych. Warto też zrobić morfologię i próby wątrobowe. Wyniki pokażą, czy mamy dodatkowo do czynienia ze stanem zapalnym woreczka i dróg żółciowych, i ewentualnie zalecić właściwą terapię.

Czy wykryte kamienie zawsze trzeba usunąć operacyjnie?

Nie. Jeśli złogi są niewielkie, usytuowane w woreczku, nie dręczą nas kolki wątrobowe, nie ma stanu zapalnego - można wspomagać się zażywaniem żółciopędnych leków, np Sylimarol, Raphacholin C i ziółek (ramka), stosować preparaty rozkurczowe, np. No-spa, Buscopan, a także przejść na lekkostrawną dietę niskotłuszczową. Jeśli jednak złogi są duże lub zgromadziły się w przewodach żółciowych (nawet małe) - trzeba je usunąć, ponieważ ryzyko komplikacji jest zbyt duże. Pęcherzyk bez powikłań zwykle usuwa się laparoskopowo, w znieczuleniu ogólnym. Robi się tylko 4 niewielkie nacięcia skóry na brzuchu. W dniu operacji można już chodzić, a w drugiej dobie - opuścić szpital.

Co się może stać, jeśli jednak nie usuniemy kamieni?

Może dojść do komplikacji związanych z blokowaniem odpływu żółci. W woreczku gromadzi się wtedy płyn zapalny (powstaje wodniak pęcherzyka). Gdy dojdzie do zakażenia jego treści, tworzy się ropniak. Ostre zapalenie pęcherzyka może prowadzić do zapalenia dróg żółciowych, trzustki, otrzewnej. Długotrwały zastój żółci może też spowodować uszkodzenie miąższu wątroby.

Czy po usunięciu pęcherzyka żółciowego trzeba być na diecie bez tłuszczu?

Tylko przez 4-6 tygodni. Układ pokarmowy musi przyzwyczaić się do nowej sytuacji (bez woreczka żółć płynie bezpośrednio z wątroby do dwunastnicy), dlatego lekarz przy wypisie ze szpitala zaleca specjalną dietę. Po tym wracamy do zwykłego odżywiania, ale powinno się znacznie ograniczyć jedzenie tłustych mięs i wędlin, zrezygnować ze smalcu, łoju, boczku, a także pełnotłustego nabiału - wzmagają wydzielanie żółci, zmuszając wątrobę do wysiłku.

Dozwolone są natomiast 1-2 łyżki dziennie olejów, tłuste gotowane ryby, śmietana do doprawienia zupy i masło do pieczywa. Niewielka ilość tłuszczów w diecie jest korzystna, ogranicza bowiem wytwarzanie tłuszczu wątrobowego. Ponadto tłuszcze zawarte w oleju rzepakowym czy w rybach zawierają dużo nienasyconych kwasów tłuszczowych. Są one łatwiej trawione, do tego obniżają poziom trójglicerydów, chroniąc wątrobę.

Czy można rozpuścić złogi lekami lub dietą?

Większość lekarzy podchodzi do tego rodzaju terapii sceptycznie. Leczenie farmakologiczne (kwasem ursodeoksycholowym) jest skuteczne tylko przy małych kamieniach cholesterolowych. Nie daje żadnych rezultatów w przypadku kamieni uwapnionych, barwnikowych lub o dużej średnicy. Przeciwwskazaniem do terapii jest otyłość i towarzyszące choroby wątroby. Nie ma natomiast możliwości rozpuszczenia złogów dietą, może ona jedynie ułatwić wydalenie małych kamieni.

Czy głodówką można wyleczyć kamicę?

Niestety, jest wręcz przeciwnie. Nagłe spadki wagi, na przykład w trakcie odchudzania lub po długotrwałej kuracji oczyszczającej organizm, sprzyjają powstawaniu kamieni żółciowych. Warto wiedzieć, że kamica rzadko rozwija się u osób, które zdrowo i regularnie się odżywiają, i nie notują ani spektakularnych spadków, ani wzrostów masy ciała.

4 zioła najlepsze dla wątroby

Kuracje z tych ziółek pobudzają wydzielanie żółci, co ułatwia jej swobodny przepływ do dwunastnicy i zapobiega zastojom.

Mniszek lekarski: Łyżkę korzeni zalewamy szklanką wrzątku i gotujemy na małym ogniu 10 min. Odwar pijemy 3 razy dziennie przed posiłkami.

Ostryż długi (kurkuma): Łyżeczkę przyprawy ze szczyptą czarnego pieprzu (wzmacnia działanie ostryżu) zalewamy szklanką wrzątku, parzymy 15 min. Studzimy, dosładzamy miodem. Pijemy po pół szklanki, dwa razy dziennie po posiłku.

Ostropest: Zmielone nasiona tej rośliny zażywamy po posiłku (wystarczy pół łyżeczki).

Nagietek: 50 g płatków zalewamy butelką wina. Odstawiamy na dwa tygodnie. Przecedzamy i dodajemy 30 ml soku z dziurawca (w aptece, ok. 7 zł/100 ml). Pijemy po 50 ml, przed obiadem i kolacją.

Grzegorz Prasałek, internista, reumatolog