Okresowo mózg takiej osoby może sprawiać trudności w codziennym życiu
Trudno ci się skupić na jednym zadaniu, robisz sto rzeczy naraz i masz problem z dotrzymaniem deadline’ów? Myślisz, że jesteś leniem, albo prokrastynujesz? Niekoniecznie. To może być ADHD. Dawniej sądzono, że z tego - kojarzonego przecież z dziećmi - zaburzenia się wyrasta. Najnowsze badania wskazują jednak, że może się ono utrzymywać przez całe życie. Dorośli z ADHD uchodzą często za ludzi impulsywnych, leniwych, niecierpliwych i nerwowych. Trudno im się skoncentrować i utrzymać porządek. Jednak Kristina Leer, lekarka psychiatrii ze zdiagnozowanym ADHD, przekonuje, że zaburzenie to nie musi być wyrokiem – to może być twoja supermoc!
Osoby z ADHD mają tak zwany mózg łowcy, cechują się kreatywnością i spontanicznością, a także emanują pozytywną energią, którą potrafią zarażać innych. Mają zdolność do osiągania niezwykłego stanu hiperskupienia i potrafią przyswoić niezwykłą ilość wiedzy w bardzo krótkim czasie.Autorka książki pokazuje ADHD z nowej perspektywy, sięga do współczesnych badań i teorii oraz proponuje techniki i strategie radzenia sobie z tym zaburzeniem w dorosłym życiu, a także omawia zalety posiadania nieneurotypowego mózgu.Czytaj też: Czy to może być ADHD? Objawy ADHD u dzieci i dorosłych
Poniżej prezentujemy fragment książki "ADHD. Mózg łowcy i inne supermoce", która ukazała się nakładem Wydawnictwa ZNAK Literanova
Wiemy na pewno, że pięć-dziesięć procent ludzi na świecie spełnia kryteria niezbędne do postawienia diagnozy ADHD, a w blisko osiemdziesięciu-dziewięćdziesięciu procentach przypadków rolę odgrywa dziedziczność. Dawniej sądzono, że ADHD to coś, z czego stopniowo się wyrasta. Teraz jednak wiele wskazuje na to, że towarzyszy nam ono przez całe życie. I choć nie we wszystkich przypadkach musi powodować trwałe zaburzenia funkcjonowania, okresowo mózg takiej osoby może sprawiać trudności w codziennym życiu.
Diagnoza ADHD często może się wydawać zbyt wąska. Biorąc pod uwagę to, w jaki sposób jest traktowana przez dzisiejszy system oświaty i ochrony zdrowia, trudno się dziwić, że niejednemu wydaje się myląca, ograniczająca i podszyta osądem. Może łatwo przywodzić na myśl skojarzenia z pojęciami takimi jak "nienormalny" lub "odbiegający od normy". Dla mnie samej również stanowi trudny temat. Większość moich znajomych z ADHD to ludzie niezwykle zdolni i zaradni, choć bywają też dosyć chaotyczni. To, że miewają problemy z różnymi codziennymi sprawami, niewątpliwie ma związek z ich ADHD.
Także w moim przypadku wiele objawów, które powiązuje się z tą diagnozą, wywoływało sporo trudności w różnych okresach mojego życia. Niezdiagnozowane ADHD w moim przypadku skutkowało dużymi kosztami - osobistymi, zawodowymi i finansowymi. Przykładowo: postanowiłam pracować na pół etatu, kiedy dwójka moich najstarszych dzieci była mała. Najzwyczajniej nie byłam w stanie pogodzić pracy w pełnym wymiarze godzin z rolą matki. Od czasu do czasu ten system działał dobrze jako strategia radzenia sobie z ADHD, ale jednocześnie nieco nadwyrężył moją wiarę w siebie, bo po prostu nie byłam w stanie z niczym nadążyć.
Jednocześnie przygnębiało mnie również to, że przez wiele lat nie potrafiłam znaleźć odpowiedzi na pytanie, dlaczego ADHD jest diagnozą psychiatryczną. Dopiero pewnego dnia, gdy przypadkiem rozmawiałam o fizyce z córką przyjaciółki, nagle wszystko nabrało sens.
W fizyce istnieje na przykład kilka różnych definicji tego, czym właściwie jest "światło". To pojęcie można wytłumaczyć, opierając się na teorii promieniowania, teorii fal elektromagnetycznych lub teorii kwantowej. Innymi słowy, jedno zjawisko może mieć kilka modeli wyjaśniających! Następnego dnia, zaraz po odwiezieniu najmłodszego syna do szkoły, natknęłam się na audycję w radiu BBC, w której mówiono o teorii Gandhiego na temat prawdy. Zdaniem Gandhiego "prawda" ma co najmniej siedem różnych wyjaśnień, chociaż nie wszystkie mogą być poprawne naraz. I wtedy nagle wszystko stało się dla mnie jasne. Tak samo możemy patrzeć na ADHD. To zjawisko, które można rozumieć i tłumaczyć w znacznie więcej niż jeden sposób. A powodem, dla którego nie wszystkie wyjaśnienia są poprawne jednocześnie, jest to, że zależą od kontekstu, w jakim próbujemy rozumieć ADHD.
W swojej pracy badawczej stworzyłam siedem sposobów definiowania ADHD. Pozwalają one podejść do tego zjawiska z różnych stron. Oczywiście może istnieć znacznie więcej modeli wyjaśniających i jak wkrótce się przekonasz, niektóre z nich pokrywają się w tak dużym stopniu, że łatwo można by je uznać za zbieżne. Mam nadzieję, drogi czytelniku lub droga czytelniczko, że znajdziesz wśród nich choć jedno wyjaśnienie zjawiska ADHD, które okaże się pomocne dla ciebie, twojej sytuacji i twoich potrzeb. Może masz ADHD, ktoś w twojej rodzinie otrzymał taką diagnozę albo pracujesz jako nauczyciel czy pracownik socjalny. A może po prostu ciekawi cię ten temat.
Siedem odpowiedzi na pytanie "czym jest ADHD?"
- ADHD to diagnoza psychiatryczna
- ADHD to zaburzenie charakterologiczne
- ADHD to niedobór dopaminy
- ADHD to dysfunkcja wykonawcza
- ADHD to zaburzenie zależne od kontekstu
- ADHD to dar
- ADHD to odmiana mózgu neurotypowego
Nie wszystkie powyższe modele wyjaśniające muszą współistnieć. Wszystko zależy od tego, w jakim kontekście chcemy rozumieć ADHD.
Objawy ADHD dają o sobie znać poprzez to, w jaki sposób człowiek zachowuje się w różnych sytuacjach i jak radzi sobie, gdy na jego drodze pojawiają się wyzwania. Objawy te wpływają na codzienne funkcjonowanie takiej osoby niezależnie od jej wieku. W podręczniku diagnostycznym stosowanym przez psychiatrów związane są z tym, w jaki sposób u danej osoby przejawia się ADHD i jakiego rodzaju problemy powoduje:
- Czy często zapominasz o spotkaniach, których nie mogłeś się doczekać?
- Czy często zapominasz klucza do domu?
- Czy zdarzyło ci się podczas lunchu zabawiać kolegów z pracy opowieścią o tym, jak pewnego razu byłaś sama z dziećmi na wakacjach i zatrzasnęłaś drzwi auta z kluczykami w środku, ale na szczęście udało ci się pożyczyć szydełko od pewnej kobiety, która przypadkiem zatrzymywała się na tym samym postoju (i która - swoją drogą - miała na sobie piękną czerwoną sukienkę oraz dała ci świetny przepis na kapustę kiszoną...)?
- Czy zdarza ci się stresować czymś, co ma się wydarzyć dopiero za trzy miesiące, ale mimo zdenerwowania zaczynasz przygotowania - jak zwykle - zdecydowanie za późno?
- Czy czasem zapominasz o uregulowaniu płatności i miewasz problemy z zapanowaniem nad wydatkami z powodu spontanicznych zakupów?
- Czy twoja nastoletnia córka opisuje cię swoim przyjaciółkom jako "#wieczniespóźniona"?
- Czy twój małżonek potrafi bezbłędnie dostrzegać powiązania między dwiema rzeczami, które zdaniem innych nie mają ze sobą nic wspólnego, ale jednocześnie nie umie zapamiętać, gdzie i o której godzinie dzieci mają lekcje pływania?
- Czy twoja żona zawsze wraca późno z pracy, bo coś akurat przykuło jej uwagę, kiedy wychodziła z biura?
- Czy twój mąż zazwyczaj znajduje praktyczne rozwiązania w trudnych, nieoczekiwanych sytuacjach, ale zdaje się całkiem niezdolny do zaplanowania obiadu z kilkudniowym wyprzedzeniem?
- Czy twój pięciolatek bywa tak skupiony na zabawie, że nie reaguje, kiedy ktoś do niego mówi? A może czasem zapomina o pójściu do toalety?
- Czy bywasz do tego stopnia przytłoczony tym, co masz do zrobienia - i związanymi z tym uczuciami - że ostatecznie nie udaje ci się zrobić niczego?
Diagnozę ADHD stawia się, kiedy objawy są do tego stopnia nasilone, że zaburzają funkcjonowanie w co najmniej dwóch z trzech następujących obszarów: 1) życie rodzinne, 2) szkoła lub praca, 3) życie towarzyskie; innymi słowy, kiedy symptomy przeszkadzają ci w uczeniu się, utrzymaniu pracy lub funkcjonowaniu społecznym w różnych kontekstach. Czytaj też:
