Osteoartroza: Objawy, przyczyny, leczenie
Zwyrodnienie stawów dotyka coraz więcej osób, także młodych – szacuje się, że cierpi na nie nawet 20% populacji powyżej 40. roku życia. Pierwsze objawy często są bagatelizowane, a proces chorobowy uszkadza kolejne struktury stawów, z czasem normalne funkcjonowanie staje się utrudnione lub wręcz niemożliwe (uciążliwy ból pojawia się nie tylko podczas chodzenia czy biegania, ale nawet w trakcie siedzenia). Jakie objawy powinny nas zaniepokoić i w jaki sposób leczyć osteoartrozę? Kto jest szczególnie zagrożony zwyrodnieniem stawów?
Osteoartroza to choroba kostno-stawowa polegająca na zwyrodnieniu stawów – najczęściej biodrowych i kolanowych, ale też stawów rąk i stóp. W początkowych stadiach proces chorobowy obejmuje jedynie chrząstkę stawową, z czasem dotyka mięśni, warstwy podchrzęstnej kości, ścięgien więzadeł, a nawet sąsiednich stawów.
Charakterystycznym objawem osteoartrozy jest ból stawu – początkowo pojawia się on po intensywnym wysiłku fizycznym, z czasem wiąże się ze zwykłym chodzeniem (np. podczas schodzenia ze schodów czy schylania się), a w zaawansowanym stadium dopada nawet w trakcie spoczynku i snu. Po przebudzeniu się częste jest uczucie sztywności stawów, tzw. sztywność poranna. W trakcie ruchu stawy mogą też "trzeszczeć", a ich ruchomość staje się ograniczona. Zmiany kształtu stawu widoczne gołym okiem świadczą o bardzo zaawansowanym stadium choroby.
Na zwyrodnienie stawów skarżą się zazwyczaj osoby starsze po 60. roku życia, jednak proces choroby najczęściej rozpoczyna się znacznie wcześniej, na przykład na skutek kontuzji czy przeciążenia stawów nadmiernym wysiłkiem fizycznym. Przyczyną osteoartrozy są także predyspozycje genetyczne oraz wady postawy i budowy stawów, a także choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, niedoczynność tarczycy czy reumatoidalne zapalenie stawów. Dużym czynnikiem ryzyka jest również nadwaga i otyłość w młodym wieku (między 20. a 29. rokiem życia) – osteoartroza może objawić się u takich osób już po 50. roku życia. Warto pamiętać, że nadprogramowe kilogramy są najczęstszą przyczyną zwyrodnienia stawów kończyn dolnych, zwłaszcza biodrowego i kolanowego. Chorobie sprzyja także brak ruchu i osłabienie mięśni stabilizujących staw. Na osteoartrozę częściej narażone są kobiety, wiąże się to między innymi z niedoborem estrogenów (żeńskich hormonów płciowych) po menopauzie.
W leczeniu osteoartrozy bardzo ważny jest czas – im mniejsze są zmiany zwyrodnieniowe, tym większa jest szansa na pełną sprawność stawu. Podstawowym badaniem diagnostycznym jest rtg stawu. Lekarz w zależności od stadium rozwoju choroby zaleci leczenie niefarmakologiczne lub farmakologiczne. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne.
Niefarmakologiczne środki leczenia zakładają przede wszystkim pozbycie się nadwagi i otyłości oraz korekcję wad postawy (jeśli występuje). Kluczową kwestią jest również odciążenie chorego stawu poprzez stosowanie produktów ortopedycznych (wkładek, stabilizatorów, ortez, a nawet kul i balkoników). Niezastąpiona jest także rehabilitacja i fizjoterapia pod okiem specjalisty oraz zabiegi fizykoterapeutyczne, takie jak krioterapia, jonoforeza, ultradźwięki czy pole magnetyczne.
W przypadku silnego bólu i obrzęku stawu stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne lub, gdy to nie pomoże, bezpośrednio do stawu podaje się glikosteroidy. Kiedy stawu nie da się już uratować, wykonuje się endoprotezoplastykę – wszczepienie endoprotezy. W leczeniu i profilaktyce osteoartrozy ważna jest także zbilansowana dieta, bogata w pełnowartościowe białko (warzywa strączkowe, chude mięso, ryby morskie, chudy nabiał), błonnik (pieczywo pełnoziarniste) i witaminy z grupy B.
