Ostre zapalenie trzustki - przyczyny, objawy

Przyczyną zapalenia trzustki jest zazwyczaj kamica żółciowa. Co ciekawe, pacjent wcale nie musi wiedzieć, że ma kamienie w pęcherzyku. Jedną z postaci choroby jest tzw. mikrokamica, czyli utajona kamica żółciowa. U części chorych zapalenie trzustki występuje nawet wtedy, kiedy nie mają już pęcherzyka żółciowego. Inne przyczyny, wywołujące zapalenie trzustki to: nadużywanie alkoholu, wady wrodzone trzustki, urazy w obrębie jamy brzusznej.

Chorobę może też wywołać hiperlipidemia, tj. zespół zaburzeń metabolicznych, objawiający się podwyższonym poziomem obu frakcji cholesterolu i trójglicerydów, hiperkalcemia tj. podwyższony poziom wapnia we krwi, dysfunkcja zwieracza Oddiego (czyli mięśnia, którego kurczenie się i rozkurczanie umożliwia odpływ soków trawiennych oraz żółci z wątroby do dwunastnicy), nadczynność przytarczyc.

Przyczyną OZT może być też nowotwór trzustki.

Typowym objawem ostrego zapalenia trzustki jest ból w nadbrzuszu, który czasem promieniuje aż do kręgosłupa. Ponadto występują nudności, wymioty i wysoka gorączka. Przy badaniu lekarz wyczuwa wzmożone napięcie brzucha.

W cięższych przypadkach występują też objawy ogólne, takie jak przyspieszona akcja serca, spadek ciśnienia krwi, zaburzenia świadomości i orientacji. Może też wystąpić zażółcenie powiek (objaw żółtaczki), bóle mięśni, wzrost poziomu glukozy we krwi.

Choremu, u którego lekarz podejrzewa OZT, zleca się badanie krwi – w celu oznaczenia poziomu enzymów trzustkowych, takich jak amylaza czy lipaza, których aktywność wzrasta. Wykonuje się też badanie poziomu CRP, białka C-reaktywnego, którego stężenie wzrasta, gdy w organizmie rozwija się stan zapalny.

Wzrasta też liczba białych krwinek – to zjawisko nosi nazwę leukocytozy. Bada się także poziom enzymów wątrobowych. W przypadku kamicy dróg żółciowych wzrasta poziom bilirubiny, transaminaz ALT, AST i enzymów wskazujących na zastój żółci fosfatazy alkalicznej i GGTP.

Zleca się również badanie poziomu wapnia, a także stężenia lipidów – badanie poziomu cholesterolu z podziałem na frakcje i trójglicerydów tzw. lipidogram. Lekarz może zlecić też USG jamy brzusznej, ale precyzyjniejsza jest tomografia komputerowa z podaniem kontrastu – pozwala stwierdzić, czy doszło do martwicy trzustki oraz ocenić, jak ciężkie jest zapalenie – robi się to w oparciu o 5-stopniową skalę Balthazara.

Czasem zleca się RTG klatki piersiowej, zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej. Jeśli przyczyną zapalenia są kłopoty z przewodami żółciowymi, wykonuje się badanie, które jest jednocześnie zabiegiem diagnostycznym i leczniczym, bo w przypadku wykrycia złogów w przewodach żółciowych można je od razu usunąć. Badanie takie nazywa się endoskopową cholangiopankreatografią wsteczną, ECPW.

Leczenie ostrego zapalenia trzustki musi odbywać się w szpitalu, bo wymaga odstawienia normalnego żywienia. Chodzi o to, by trzustka nie była pobudzana do produkcji soku trzustkowego, który niszczy jej tkankę.

Chorym podaje się mieszanki żywieniowe wpierw dożylnie, potem dojelitowo przez sondę, a gdy następuje poprawa, wraca się do żywienia doustnego. Musi być to jednak specjalna dieta.

Czasem trzeba dodatkowo podawać insulinę, ponieważ niewydolny narząd wytwarza jej mniej, co powoduje zbyt wysoki poziom glukozy we krwi. Stosuje się też leki przeciwbólowe i, w razie potrzeby antybiotyki.

Zdarza się, że trzeba odsysać treść żołądkową przy użyciu zgłębnika założonego przez nos lub przeprowadzić dializę płynu otrzewnowego tj. przepłukać jamę otrzewnej, by ją oczyścić z toksyn. Kontroluje się też stan układu krążenia i krzepnięcia, kondycję nerek oraz płuc.

Nieraz konieczne jest leczenie operacyjne. Polega ono na usunięciu tkanki trzustki, która jest objęta martwicą lub zahamowaniu stanu zapalnego, kiedy nie pomagają leki. Po wyjściu ze szpitala chory powinien co najmniej przez dwa miesiące przestrzegać diety lekkostrawnej, która znacznie ogranicza spożycie tłuszczów.

Cholangiopankreatografia wsteczna (ECPW) jest to badanie i zabieg, który wykonuje się w przebiegu ostrego zapalenia trzustki, jeśli jego przyczyną są problemy z żółcią. Jest to badanie endoskopowe. Po wprowadzeniu przewodu endoskopowego do dwunastnicy lekarz może dokładnie obejrzeć trzustkę.

W razie potrzeby może wykonać sfinkterotomię, czyli naciąć zwieracz Oddiego, umożliwić wypływ żółci i soków trawiennych, udrożnić przewody trzustkowe i drogi żółciowe oraz wykonać drenaż torbieli trzustki.

Po ostrym zapaleniu trzustki trzeba przez dwa miesiące przestrzegać restrykcyjnej diety.

Czego nie jeść?

W pierwszym miesiącu ograniczmy potrawy smażone, pieczone, z dodatkiem tłuszczu, ciężkie, tłuste sosy, ciastka z kremem, wędliny, tłuste ryby, majonez, śmietanę. Unikajmy też błonnika pokarmowego, który jest m.in. w ciemnym pieczywie, kaszach i warzywach oraz mocnej herbaty i kawy.

Co jeść?

W pierwszym miesiącu jedzmy pszenne pieczywo, chudy twaróg i mleko, drobne kasze, chude mięso, najlepiej drobiowe, cielęce, wołowe, gotowane warzywa, sosy warzywne z bardzo niewielką zawartością tłuszczu. A warzywa i owoce możemy jeść tylko gotowane i obrane ze skórki.

Palenie.

Trzustce szkodzi też palenie papierosów. Badania naukowe wykazały, że ryzyko raka trzustki jest znacznie większe u osób, które wypalają jedną paczkę papierosów dziennie niż u niepalących, palacze częściej też chorują zarówno na ostre, jak i przewlekłe zapalenie trzustki. Dym tytoniowy ma negatywny wpływ na funkcjonowanie komórek trzustki.

Alkohol.

Trzustka należy do grupy narządów, której alkohol szkodzi najbardziej i bardzo ciężko jest organizmowi to uszkodzenie naprawić. Nadużywanie alkoholu może wywołać ostre zapalenie trzustki lub nawroty przewlekłego zapalenia tego narządu.

Poza tym nadmiar alkoholu upośledza produkcję enzymów, które wydzielają insulinę. Stąd też jednym z następstw przewlekłego zapalenia trzustki jest wtórna cukrzyca.