Tamponada serca: Przyczyny, objawy i leczenie

Tamponada serca to groźne zjawisko, podczas którego w worku osierdziowym serca gromadzi się płyn surowiczy, najczęściej krew. Prowadzi to do ucisku prawej strony serca i znacznego wzrostu ciśnienia w osierdziu, przez co dopływ krwi do serca (a co za tym idzie odpływ z serca do naczyń krwionośnych) staje się ograniczony. Jest to stan zagrażający życiu – krew i tlen nie dostają się do komórek oraz narządów ciała.

Wyróżnia się tamponadę ostrą i podostrą. O pierwszej mówimy, kiedy do wzrostu ciśnienia w osierdziu dochodzi w ciągu zaledwie kilka minut. Występuje wtedy ogromne ryzyko zatrzymania krążenia i śmierci. Większa szansa na ratunek występuje w przypadku tamponady podostrej – ciśnienie w worku osierdziowym wzrasta stopniowo w ciągu kilku, a nawet kilkudziesięciu godzin.

Najczęstszą przyczyną tamponady jest mechaniczny uraz serca, na przykład na skutek odniesienia ran kłutych, postrzałowych lub silnego uderzenia w klatkę piersiową (w wyniku bójki, upadku z dużej wysokości czy wypadku samochodowego). Narażone są na nią również osoby po zawale serca i zmagające się z przewlekłymi chorobami wątroby i nerek, które prowadzą do ich niewydolności (częstym powikłaniem jest wtedy stan zapalny worka osierdziowego i wysięk płynów surowiczych). Do zapalenia osierdzia i tamponady serca może również dojść w trakcie choroby nowotworowej. Osłabiony organizm nie jest wtedy w stanie zwalczyć infekcji wirusowych lub bakteryjnych, które atakują serce.

Tamponada serca jest także powikłaniem zabiegów kardiologicznych, takich jak angioplastyka (mechaniczne rozszerzanie naczyń krwionośnych, np. w przypadku zaawansowanej choroby wieńcowej) czy wszczepienie rozrusznika serca.

Charakterystyczne objawy tamponady serca to przyspieszone tętno, nieco bardziej ciche bicie serca, problemy z oddychaniem oraz połykaniem i silne duszności zwłaszcza w pozycji leżącej. U niektórych pacjentów występuje także kaszel, a nawet zasłabnięcia i omdlenia. Osoba zmagająca się z tamponadą staje się bardzo blada, a jej skóra wydaje się zimna. Pacjenci skarżą się na ogromne zmęczenie nawet przy niewielkim wysiłku fizycznym, u niektórych występuje ból w klatce piersiowej.

Warto wiedzieć, że objawy pojawiają się nagle i mają gwałtowny przebieg w przypadku tamponady ostrej. Do tamponady podostrej dochodzi zazwyczaj po kilku dniach, a objawy stopniowo się nasilają. Chorobę diagnozuje się na podstawie tzw. triady Becka, czyli trzech symptomów występujących jednocześnie. Zalicza się do nich zmniejszone napięcie mięśniowe, ciche, ledwo słyszalne bicie serca oraz znaczne rozszerzenie żył szyjnych.

Leczenie tamponady serca

W przypadku wystąpienia objawów tamponady należy jak najszybciej wezwać karetkę. Konieczna jest interwencja lekarza, który przy użyciu ultrasonografu nakłuje worek osierdziowy i odciągnie nadmiar znajdującego się w nim płynu. Dzięki temu ciśnienie w osierdziu się obniży, a serce będzie mogło normalnie pracować. W skrajnie trudnych przypadkach, kiedy nakłucie worka nie pomaga, konieczne jest częściowe lub całkowite usunięcie osierdzia.