Wrzodziejące zapalenie jelita grubego - objawy, leczenie
Zapalenie jelita grubego należy do chorób autoimmunologicznych – organizm traktuje własne tkanki jak obce i produkuje przeciwciała, które je niszczą. Nieprawidłową reakcję na komórki jelit, która zachodzi tylko u osób z defektem układu odpornościowego, rozpoczynają zapewne niegroźne drobnoustroje i antygeny pokarmowe. Proces zapalny obejmuje śluzówkę i błonę podśluzową jelita grubego – czasem tylko odbytnicę lub część jelita albo całe jelito grube. Choroba przebiega różnie, najczęściej są to ostre nawroty (rzuty choroby), między którymi występują okresy bez objawów (remisje).
Symptomy są różne, zależą od aktywności zapalenia i długości odcinka zajętego przez chorobę.
Główny objaw wrzodziejącego zapalenia jelita to biegunka, zwykle krwista, często bez dolegliwości bólowych. Może prowadzić do odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych i anemii.
Biegunce często towarzyszy silne parcie na stolec, bóle okolic odbytu i nierzadko niemożność utrzymania stolca. Zamiast biegunki mogą wystąpić zaparcia, gdyż stan zapalny odbytnicy powoduje skurcz mięśni odbytu.
Jeśli rzut choroby jest lekki, jedyny objaw to biegunka, może być bez krwi.
W średnio ciężkim rzucie chorzy częściej niż trzy razy dziennie oddają stolec z krwią. Mogą odczuwać bóle brzucha i jego tkliwość przy badaniu, osłabienie i stan podgorączkowy.
Osoby, u których choroba ma ciężki przebieg, wiele razy dziennie oddają krwisty stolec, a do bólu brzucha, osłabienia i gorączki dołącza spadek masy ciała i ciśnienia, przyspieszenie rytmu serca i osłabienie perystaltyki.
Badanie krwi wykazuje anemię i niski poziom albumin. Przedłużająca się biegunka lub krwawienie z układu pokarmowego powinny nas skłonić do wizyty u lekarza. Jego zadaniem będzie wykluczenie infekcyjnej przyczyny objawów. Powodem zapalenia jelita może być zakażenie bakteriami Campylobacter, Shigella, Salmonella czy Yersinia odpowiedzialnymi za większość zakażeń układu pokarmowego. Dlatego diagnostyka często zaczyna się od badań próbki kału na obecność leukocytów i posiewów kału, które pozwalają wyhodować bakterie odpowiedzialne za chorobę.
Jeśli nie stwierdzi się czynnika infekcyjnego, robi się endoskopię jelita grubego – badanie specjalnym wziernikiem (kolonoskopia, sigmoidoskopia lub rektoskopia, zależnie od wskazania lekarza). Pozwala ono ocenić stan śluzówki w jelicie grubym, rozległość zmian i pobrać wycinki do badania histopatologicznego.
Przy colitis ulcerosa endoskopia uwidacznia zmiany zapalne rozpoczynające się od odbytu i ciągnące się ku pozostałym odcinkom jelita grubego. W nieaktywnej postaci choroby zmiany mają dyskretny charakter – potrzebna jest więc biopsja i badanie mikroskopowe. W średnio aktywnej i aktywnej postaci choroby śluzówka jest krwawliwa i krucha, ma widoczny zapalny wysięk i obszary pozbawione nabłonka, nadżerki lub owrzodzenia, a światło jelita może być zwężone.
U chorujących wiele lat zdarzają się pseudopolipy zapalne – nie trzeba ich usuwać, bo nie wiążą się z ryzykiem przemiany w raka. Gdy lekarz podejrzewa, że doszło do innych powikłań, zleca tomografię komputerową, USG lub RTG brzucha.
Leczenie zależy od postaci choroby. Jeśli jest łagodna lub średnia, chorym podaje się lek ze specjalną postacią działającego przeciwzapalnie kwasu aminosalicylowego (mesalazyny lub sulfasalazyny) w postaci tabletek, czopków doodbytniczych lub wlewek (skutecznych zwłaszcza w leczeniu zapalenia odbytnicy i esicy).
W cięższych rzutach choroby podaje się też doustnie glikokortykosteroidy – poprawa następuje zwykle szybko, ale mają więcej skutków ubocznych. W postaciach opornych na leczenie stosuje się leki immunosupresyjne.
Najcięższe rzuty choroby wymagają leczenia szpitalnego i dożylnego podawania leków (także najsilniej działających leków biologicznych), wyrównania zaburzeń elektrolitowych, a czasem żywienia dojelitowego lub pozajelitowego. Jeśli to nie daje poprawy, konieczne jest chirurgiczne usunięcie jelita grubego. Choroba jest przewlekła i nie da się jej całkowicie wyleczyć, ale stała terapia zmniejsza ryzyko nawrotów. A gdy zapalenie jelit się uaktywnia, ocenia się ciężkość rzutu i stosuje odpowiednie leczenie.
Dieta. Nie ma jednej diety dla wszystkich chorych na wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Zależy ona od przebiegu i etapu choroby. Ogólne zalecenia mówią, że dieta powinna być lekkostrawna i dobrze przyswajalna, urozmaicona, obfitująca w witaminy, minerały i składniki odżywcze.
Posiłki. Należy jeść od 5 do 6 niewielkich objętościowo posiłków dziennie. Nie powinno się smażyć, piec ani odgrzewać – należy gotować na parze lub wodzie, przecierać i rozdrabniać, piec w folii aluminiowej lub pergaminie, a tłuszcz dodawać już po przyrządzeniu potraw.
W ciężkim rzucie choroby. Kiedy występują biegunki, obowiązuje restrykcyjna dieta: należy unikać mleka, potraw bogatoresztkowych, zawierających dużo błonnika (np. razowego chleba, roślin strączkowych, kapusty).
Podczas nawrotów. W okresach nawrotów wskazane są: słaba herbata, herbatka rumiankowa lub miętowa, chudy rosół, purée z marchewki, pszenne sucharki i bułka, ryż, gotowane chude mięso oraz purée ziemniaczane.
Czego unikać? Niewskazane są napoje gazowane, kawa, mocna herbata, alkohol, wysokosłodzone przetwory owocowe i tłuste potrawy. Warto unikać cukru, który zwiększa przepuszczalność błony jelita, sprzyja wzdęciom i biegunkom.
Po co sięgać? Zalecane są produkty świeże, bez sztucznych dodatków i konserwantów, ponieważ mogą one powodować nasilenie objawów. Wskazane są potrawy wysokokaloryczne i bogate w białko.
Chorzy na wrzodziejące zapalenie jelita grubego muszą pozostawać pod opieką lekarską oraz regularnie zgłaszać się na badania kontrolne. Choroby zapalne jelit mogą prowadzić do raka jelita grubego. Jego ryzyko jest tym większe, im cięższy i dłuższy jest przebieg choroby i im większy fragment jelita objął stan zapalny. Dlatego każdy, kto choruje dłużej niż 10 lat, powinien co dwa lata wykonać kontrolnie kolonoskopię.
Ostrożnie z lekami: Bez zgody lekarza nie wolno odstawiać leków na wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Przewlekłe leczenie podtrzymujące to podstawa zapobiegania nawrotom i utrzymania remisji. Nie należy też brać na własną rękę niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), ponieważ może dojść do zaostrzenia lub nawrotu choroby.
To rzadkie powikłanie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Objawia się zwykle gorączką, tętnem powyżej 120 uderzeń na min, odwodnieniem, zaburzeniami świadomości, obniżeniem ciśnienia tętniczego, wzdęciem, bólem i osłabioną perystaltyką.
Toksyczne rozdęcie występuje zwykle niedługo po zachorowaniu u osób, u których zajęte jest całe jelito grube lub cierpiących na ciężką postać choroby. Wymaga natychmiastowej hospitalizacji, gdyż grozi perforacją jelita.
