Mandat za epitafium? Cmentarna literatura, która zaskakuje

Epitafium, czyli krótki tekst umieszczany na nagrobku lub pomniku, ma upamiętniać zmarłą osobę.

Może zawierać podstawowe informacje o zmarłym, takie jak imię, nazwisko, daty narodzin i śmierci. Często jednak ma również bardziej osobisty charakter, wyrażając uczucia, myśli, czy refleksje, dotyczące życia, śmierci i pamięci o zmarłym.

Często epitafia mają formę wiersza lub tekstu piosenki. Zwykle są wzruszające i podniosłe, ale zdarzają się i takie, które mają humorystyczny wydźwięk. Te ostatnie, niejednokrotnie nieco oburzają, odwiedzających cmentarz. Oto kilka przykładów intrygujących epitafiów.

Na płycie nagrobnej amerykańskiego aktora, Mela Blanca widnieje napis "That's All Folks!". Hasło, które można odczytywać jako przewrotną puentę,  nawiązuje do pracy Blanca nad kreskówką "Looney Tunes", gdzie udzielał on głosu słynnemu Królikowi Bugsowi. Właśnie w tej animacji niejednokrotnie padało hasło "That's all folks", rozbawiając najmłodszych widzów.

Z kolei u amerykańskiego prezentera telewizyjnego i prowadzącego talk-show, Merv'a Griffina pojawił się napis w języku angielskim: "Wrócimy zaraz po tej przerwie". Zdanie to prezenter, jak i wielu innych w tym zawodzie, wypowiadał tuż przed blokiem reklamowym. Zabawny, ale i metaforyczny wydźwięk tych słów, może być poruszający.

U irlandzkiego komika, Spike'a Milligana, humor obecny był także po jego odejściu. Na jego nagrobku wyryto napis: "Mówiłem wam, że jestem chory". Milligan, znany z sarkastycznego humoru, w sformułowanym za życia epitafium nawiązał do sytuacji, kiedy nikt nie chciał mu wierzyć, że jest chory.

- Najczęściej mamy zlecenia na naprawdę popularne napisy, jak <<śpij Aniołku>>, czy <<Śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą>>. Te słowa wciąż są bardzo popularne i rzadko ktoś przychodzi z czymś bardzo specyficznym. Bardzo rzadko zdarzają nam się zlecenia, które chociażby były życzeniem zmarłego. Raczej to rodzina prosi o coś ładnego i krótkiego - mówi w rozmowie z Interią pan Robert, właściciel zakładu kamieniarskiego w woj. pomorskim.

Okazuje się jednak, że obecnie częściej wybierane są krótkie sentencje, wiersze lub słowa prosto z serca od rodziny o wymiarze świeckim. Religijne teksty, jak "Jezu, ufam Tobie", czy "Zbawiciel do siebie z miłości wezwał sam" to już moda minionych lat.

W Polsce rzadziej niż w Ameryce spotyka się nagrobki o humorystycznym wydźwięku. Zdaniem właściciela zakładu kamieniarskiego może być to związane z odmiennymi kulturami, podejściem do śmierci oraz z religijnością.

Pojawia się jednak pytanie, czy faktycznie wszystko możemy umieścić na nagrobnej płycie? Choć w kodeksach nie znajdziemy wytycznych, ściśle dotyczących samych nagrobków i napisów na nich, to prawo reguluje w pewien sposób to, co się na nich znajduje.

Treść epitafium nie może naruszać uczuć religijnych, publicznego porządku, ani godności innych osób. To oznacza, że teksty, które są wulgarne, obraźliwe, nieprzyzwoite lub w inny sposób mogące wywołać społeczne oburzenie, mogą być zakwestionowane przez administrację cmentarza lub przez władze.

Należy także pamiętać, że każdy cmentarz może mieć swoje własne, wewnętrzne regulacje dotyczące treści, które pojawiają się na nagrobkach. W niektórych przypadkach może istnieć konieczność uzyskania zgody zarządu cmentarza na grawerowany tekst, szczególnie jeśli odbiega on od powszechnie przyjętych norm.

Właściciele cmentarzy mogą również ograniczać rozmiary płyty, co pośrednio wpływa na możliwość zamieszczenia długiego epitafium.

Jeśli z kolei w epitafium chcielibyśmy umieścić cytat z utworu literackiego, muzycznego lub filmowego, należy pamiętać o regulacjach, wynikających z prawa autorskiego.

Choć nie to jest najważniejsze na cmentarzu, to i tutaj panują pewne trendy. Co ciekawe, podobnie jak w modzie dotyczącej ubrań, w zakładach kamieniarskich panują obecnie minimalistyczne tendencje.

- Kiedyś zdobienia, rzeźbienia, a teraz? Im mniej i prościej, tym bardziej elegancko - mówi pan Robert, który pracuje w zakładzie kamieniarskim od lat i obserwował zmieniające się trendy.

Granit to od lat najbardziej popularny kamień nagrobny, głównie ze względu na swoją trwałość i odporność na czynniki atmosferyczne. Jest on dostępny w wielu odcieniach, takich jak czarny, szary, brązowy czy czerwony. Czarny granit, szczególnie tzw. "szwed", cieszy się dużą popularnością, gdyż nadaje nagrobkom elegancki i nowoczesny wygląd, wpisując się w najnowsze trendy.

Marmur i bazalt także mają swoich zwolenników, jednak ze względu na mniejszą trwałość niż granit, są nieco rzadziej wybierane. To właśnie w tych dwóch materiałach rzeźbione są zwykle proste, geometryczne wzory.

Często w doborze czcionek pomagają klientom pracownicy zakładów kamieniarskich, tak by były one czytelne na danym kolorze i rodzaju kamienia. Coraz częściej jednak wybierane są czcionki bezszeryfowe , czyli pismo o kroju pozbawionym poprzecznych i ukośnych linii.  To także wpływ mody minimalistycznej. Helvetica lub Ariel, to proste czcionki, które podkreślają współczesny i schludny wygląd nagrobka.

Obecnie także modne są czcionki wygrawerowane w formie wypukłej lub wklęsłej, zwłaszcza na granicie. Trójwymiarowy efekt liter nadaje płytom nowoczesny wyraz.

A kolory? Tu też panuje spora dowolność - na granicie mogą pojawić się nawet odcienie różu. O tym, jak bardzo jest to dla niektórych istotne, opowiada Pani Iwona z Krakowa, która kilka lat temu w swoim salonie fryzjerskim spotkała się z dość nietypową prośbą klientki.

- Tuż przed Świętem Wszystkich Świętych przyszła do mojego salonu starsza pani i wyciąga telefon, mówiąc do mojego pracownika, który miał wykonać usługę, że ma jedno zdjęcie do inspiracji. Byliśmy bardzo zdziwieni, gdy pokazała nam zdjęcie grobu swojego męża, proszą o dopasowanie koloru jej włosów do koloru granitu nagrobka. Chyba pierwszy raz tak bardzo zdziwiłam się w tej pracy, ale usługę oczywiście wykonaliśmy - mówi właścicielka salonu w rozmowie z Interią.