Nieśmiałość bardzo utrudnia życie

Oni najwyraźniej widzą, że ich dziecko nie jest szczęśliwe, brak mu typowej dla dzieci radości i spontaniczności, a w jego życiu dominują emocje negatywne takie jak lęk, poczucie niższości, niechęć i zazdrość.

We współczesnym, bezwzględnym chwilami, świecie osoby nie posiadające tzw. "siły przebicia" mają mniejsze szanse na sukcesy towarzyskie i zawodowe. Tymczasem coraz więcej dzieci przejawia paraliżujący lęk przed nowymi miejscami, sytuacjami czy kontaktami. Nieśmiałość jest barierą, której bez pomocy i wsparcia najbliższych dziecko nie jest w stanie pokonać.

Na pewnym etapie rozwoju zawstydzenie dziecka w obcych sytuacjach i obecności nieznanych mu osób jest zachowaniem naturalnym. Dlatego często wstydliwość malucha nie jest powodem niepokoju rodziców aż do chwili przekroczenia progu przedszkola. Obca pani, z którą trzeba spędzić kilka godzin, nowe otoczenie i nowi koledzy wpływają na nasilenie objawów nieśmiałości u dziecka. Funkcjonowanie w grupie sprawia wstydliwym dzieciom ogromne trudności. Obserwują ją, chcą się włączyć w jej działania i integrować, ale strach nie pozwala im się przemóc.

Nieśmiałość dziecka to "przypadłość", która pociąga za sobą mnóstwo skutków - utrudnia kontakty z innymi, powoduje izolowanie się oraz bierność, utrudnia koncentrację i myślenie, uniemożliwiając wykorzystanie potencjału intelektualnego, wyzwala poczucie lęku i zagrożenia, zniekształca obraz świata i samego siebie.

Często nie zdajemy sobie sprawy, że dziecko na każdym kroku toczy walkę ze sobą, zmagając się z przeszkodami w jego pojęciu nie do pokonania - przeszkodami, których my nawet nie dostrzegamy.

Pomoc dziecku nieśmiałemu

Wielu dzieciom udaje się przezwyciężyć nieśmiałość i stają się dorosłymi, pełnymi wiary w siebie i we własne możliwości, ludźmi. Pozostaje im tylko żal po straconych okazjach do przeżycia czegoś ciekawego i emocjonującego. Część z nich wyrasta jednak na niespokojnych i lękliwych nastolatków, którzy uciekają w świat zastępczych zainteresowań nie wymagających od nich kontaktów z innymi ludźmi takich jak udawanie kogoś innego w komunikacji internetowej, uciekanie w świat książkowej fantazji czy gier. Młodzież ta jest też bardziej podatna na - niekoniecznie pozytywne - wpływy rówieśników i łatwiej sięga po substancje psychoaktywne, które "pomagają" nabrać pewności siebie i stać się śmielszym.

W najgorszych przypadkach dziecięca nieśmiałość prowadzić może do nerwic i depresji. Dlatego tak ważne jest, aby zacząć pomagać dziecku jak najwcześniej.

Próby walki z nieśmiałością można podejmować poprzez pokierowanie maluchem tak, by z jednej strony stwarzać mu okazje do częstych kontaktów z innymi ludźmi, z drugiej zaś stwarzać sytuacje umożliwiające realne przeżywanie sukcesów, wypierając w ten sposób jego negatywną opinię o własnej osobie. Praca z dzieckiem powinna polegać na "dawkowaniu stresu", stopniowaniu trudności i wspólnej radości z ich pokonywania.

• Każda sytuacja, której maluch nie czuje się na siłach sprostać obniża jego samoocenę. Wyznaczajmy dziecku zadania na miarę jego możliwości i dołóżmy wszelkich starań, aby poczuło satysfakcję z własnych dokonań. Stwarzajmy mu sposobność do bycia pomocnym. Pochwała i radość najbliższych oraz duma z samego siebie to wspaniała i jednocześnie motywująca do dalszych wysiłków nagroda.

Najskuteczniejszą metodą na przekonanie dzieci do nawiązywania kontaktów jest uświadamianie im, że jest tak samo ważne dla innych, jak oni dla niego.

• Nauczajmy umiejętności społecznych zaczynając na przykład od ćwiczeń cała rodziną (pytanie o drogę, o godzinę, zakupy w osiedlowym sklepie czy mówienie "dzień dobry). Ustalmy z maluchem "plan ośmielania" i "pomiar" postępów. Gdy dziecko osiągnie cel wyznaczony na dany dzień, pochwalmy je i uczcijmy sukces także w inny symboliczny sposób - czymś specjalnym, rzadkim i upragnionym przez malucha choćby słodyczami lub wyjściem do kina. Dla wielu dzieci trudną barierą jest wypowiedzenie każdego dnia przynajmniej jednego słowa do obcej osoby. Inne zadania mogą polegać na powiedzeniu czegoś do całej klasy lub zadaniu pytania nauczycielowi. Miernikiem takich małych zwycięstw nad nieśmiałością może być tabelka, w której dziecko każdy sukces będzie odnotowywało rysując uśmiechniętą buźkę.

• Wspierajmy samodzielność malucha. Nawet jeśli zawiązywanie bucików trwa kwadrans - starajmy się wytrzymać. Samodzielność polega tez na podejmowaniu decyzji i dokonywaniu wyborów ("Wolisz dziś założyć zieloną czy niebieską koszulkę?").

Możemy natomiast pochwalić dobre zachowania innych dzieci w obecności naszego dziecka mówiąc na przykład "Podobał mi się sposób, w jaki ta dziewczynka podeszła do nas i zapytała o godzinę".

Właściwa atmosfera oraz postawa osób dorosłych i rówieśników są w stanie wyzwolić w dziecku nieśmiałym wiarę we własne siły oraz wpłynąć na zmianę jego nastawienia do pokonywania trudności.

Pamiętajmy, że dziecko wstydliwe tak samo jak inne (jeśli nie bardziej!) potrzebuje miłości, akceptacji i poświecenia mu uwagi. Wspierajmy je, zróbmy wszystko, by uwierzyło, że jest wartościową osobą i nie wątpiło w swoje możliwości. Warto wykorzystać każdą chwilę by je przytulić, mówić, że je rozumiemy i podkreślać, że widzimy jego starania.

Nie naciskajmy, bo hamujące je bariery tylko się powiększą. Uszanujmy jego ostrożność w poznawaniu świata. Poprzez tworzenie klimatu bezpieczeństwa obniżajmy poziom lęku naszej pociechy, bo bez współpracy i chęci z jej strony, nie można myśleć o pozytywnych rezultatach.

Każde dziecko reaguje indywidualnie na opisane metody, warto je jednak wypróbować pamiętając, że wymagają one systematyczności, czasu i cierpliwości. Starania rodziców - jeśli nawet nie wyleczą malucha z nieśmiałości - to będą wielkim dla niego wsparciem, gdyż pomogą mu powiększać sferę bezpieczeństwa, zaakceptować siebie oraz zdobyć podstawowe umiejętności społeczne niezbędne do poznawania i znajdowania wspólnego języka z ludźmi.

Anna Perlińska