Zacznij myśleć optymistycznie

Jaki jest ciąg dalszy tej historii? Każdy z nas inaczej odpowie na to pytanie. Optymiści opiszą miły odpoczynek i relaks przy ulubionej lekturze naszego bohatera, a pesymiści nie pozwolą mu nawet zjeść obiadu, wieszcząc przypaloną zupę, zalaną kuchnię, a nawet wybuch gazu, spowodowany niezamierzoną drzemką. Optymizm i pesymizm jest przedmiotem badań psychologów od wielu lat, w prasie wciąż pojawiają się doniesienia o korzystnym wpływie optymistycznego myślenia na różne dziedziny życia; a mimo to wielu z nas wciąż nie potrafi pozbyć się pesymistycznego nastawienia względem rzeczywistości.

Styl wyjaśniania i wyuczona bezradnośćMartin Seligman, amerykański psycholog i autor wielu publikacji dotyczących pozytywnego myślenia, na początku lat 90 wydał poradnik "Optymizmu można się nauczyć" w którym opisał techniki pomagające w uczeniu się optymizmu. I choć od momentu ukazania się jego książki minęło prawie 20 lat, warto przypomnieć jego rady, dzięki którym w depresyjne, zimowe wieczory uda nam się odrzucić od siebie negatywne myśli.

Według Seligmana powodem pesymistycznego myślenia jest poczucie bezradności, które objawia się wrażeniem, iż nie kontrolujemy pewnych obszarów naszego życia. W takiej sytuacji zdajemy się na decyzje innych ludzi, które nie zawsze są dla nas korzystne. A jednak nie potrafimy sami zmienić sytuacji, ponieważ cechuje nas właśnie owa wyuczona bezradność czyli przekonanie, że żaden z naszych potencjalnych czynów i tak nie będzie miał wpływu na to, co nam się przydarza.

Do wyuczonej bezradności prowadzi błędny styl wyjaśniania, czyli sposób tłumaczenia sobie, dlaczego coś się dzieje. Jeśli traktujemy niepowodzenia jako chwilowe czy przypadkowe, mobilizuje nas to do aktywności i wprowadzania zmian; ale jeśli uważamy je za coś stałego i niezmiennego, czujemy się bezradni i nie podejmujemy żadnych działań. Ów styl wyjaśniania kształtuje się w dzieciństwie - ma na niego wpływ wiele czynników: atmosfera w domu rodzinnymi i relacje między rodzicami, styl wychowywania, szkoła i rówieśnicy.

Naucz się optymizmu

Życie optymistów i pesymistów wygląda tak samo. Spotyka ich tyle samo niepowodzeń, jak i sukcesów - różnica polega na tym, jak je postrzegają. Dla optymistów niepowodzenia są chwilowe, a ich źródłem są niesprzyjające okoliczności.

Pesymiści natomiast powodów swych porażek doszukują się w sobie, dlatego każda przegrana czy strata jest dla nich znacznie bardziej bolesna. Ale optymizmu można się nauczyć. I warto, bo optymiści są na pewno bardziej szczęśliwi, rzadziej chorują i dłużej żyją. Ich wiara we własne możliwości sprawia, że częściej osiągają sukcesy zawodowe i zajmują lepiej płatne stanowiska, a pozytywne myślenie przekłada się też na inne dziedziny życia i pozwala im cieszyć się każdą chwilą.

Trudność, przekonanie i skutek

Podstawową techniką, jaką zaleca pesymistom Seligman jest TPS czyli trudność, przekonanie i skutek. Kiedy napotykamy na swej drodze trudności czy sytuacje problemowe, myślimy o nich i analizujemy je. Nasze myśli zamieniają się w przekonania, których często nie jesteśmy nawet świadomi. Te przekonania są źródłem uczuć i emocji, a także przyczynami naszego dalszego postępowania.

Niektóre z tych przekonań sprawiają, że łatwo poddajemy się i zachowujemy się biernie w sytuacjach, gdy powinniśmy zaprotestować i walczyć o swoje racje. Możemy jednak zmienić swoje przekonania za pomocą techniki TPS.

Naukę optymistycznego myślenia rozpoczynamy przez codzienne zapisywanie swoich TPS. Gdy zgromadzimy ich co najmniej pięć, musimy je wnikliwie przeanalizować, starając się oceniać obiektywnie sytuacje problemowe i skutki naszego myślenia. Jeśli odnosimy wrażenie, że pesymistyczne przekonania prowadzą do bierności i uczuć negatywnych, możemy podjąć kolejny krok - zakwestionować nasze przekonania lub odwrócić uwagę.

Kwestionowanie przekonań

Odwrócenie uwagi jest stopniowo prostą metodą - polega na myśleniu o czymś innym, odwróceniu toku natrętnych i pesymistycznych myśli. W myślach mówimy sobie "Stop! Nie myśl o tym!" i staramy się zmienić przedmiot naszych rozważań. Jest to dobra metoda, ponieważ jej skutek jest natychmiastowy, ale jeśli chcemy na stałe nauczyć się myśleć optymistyczne, powinniśmy nauczyć się kwestionować pesymistyczne przekonania.

Myślisz, że jesteś złą matką, bo dzieci nie chcą posprzątać w swoim pokoju? Spróbuj to zakwestionować. Wytłumacz racjonalnie tą sytuację, nie oskarżaj siebie, poszukaj obiektywnej prawdy, a zauważysz, że twoje przekonania są bezpodstawne. A jeśli masz problemy z ich zakwestionowaniem, zwróć uwagę na cztery aspekty twoich przekonań: dowody, alternatywy, implikacje i przydatność. Zapytaj sama siebie na jakich dowodach opierają się twoje przekonania, wykaż, że są nieprawdziwe.

Pamiętaj, że istnieją alternatywy, każde zdarzenie ma więcej niż jedną przyczynę, nie szukaj winy w sobie. A jeśli czujesz, że jednak zawiniłaś, skoncentruj się na przyczynach zmiennych, chwilowych, a nie trwałych - nie mów "Nie zdałam egzaminu, bo jestem głupia" ale "Nie zdałam egzaminu, bo był wyjątkowo trudny". Nawet jeśli fakty nie świadczą na twoją korzyść, zastanów się nad następstwami swoich działań. Co z tego, że zapomniałaś dziś zapłacić rachunku? Możesz to zrobić jutro, nie stało się nic, co byłoby warte twoich pesymistycznych myśli. I zamiast zastanawiać się nad negatywnymi skutkami swoich działań, zastanów się jak zmienić daną sytuację na lepsze.

Uczenie się optymizmu tą metodą może wydawać się nieco pracochłonne i długotrwałe, i być może faktycznie takie będzie, bo każda zmiana nawyków jest trudna. Z czasem jednak przestaniesz oceniać surowo siebie i swoje postępowanie, zaczniesz dostrzegać pozytywne strony nowego sposobu myślenia. Zauważysz, że masz wpływ na wydarzenia, a to już pierwszy krok do poprawienia jakości swojego życia.

Anna Lenczowska