Reklama

Kiedy ciągle nos zatkany

Całoroczne alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa jest chorobą atopową, wywoływaną przez alergeny występujące w otoczeniu chorego przez cały rok. Najczęściej są to roztocze kurzu domowego, sierść zwierząt i pleśnie.

Całoroczne alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa jest chorobą atopową, wywoływaną przez alergeny występujące w otoczeniu chorego przez cały rok. Najczęściej są to roztocze kurzu domowego, sierść zwierząt i pleśnie.

Przyczyny

Szczególne znaczenie w całorocznym zapaleniu błony śluzowej nosa mają roztocze kurzu domowego. Roztocze są pajęczakami o wielkości od kilkuset mikrometrów do kilku milimetrów. Obecnie rozpoznano około 30 tys. gatunków roztoczy i ciągle są opisywane nowe. Aktualnie znanych jest ponad 130 gatunków roztoczy żyjących w naszych domach.

Różna wielkość cząsteczek alergenów roztoczy powoduje, że część z nich zatrzymywana jest w nosie, natomiast reszta dostaje się do oskrzeli. Alergeny roztoczy częściej niż pyłki roślin wywołują objawy ze strony dolnych dróg oddechowych.

Reklama

W ostatnich latach obserwujemy wzrost częstości uczulenia na roztocze kurzu domowego. Zmienia się też wiek, w którym u chorych występują objawy wywołane przez roztocze. Uczulenie na roztocze jest częstsze w wieku ok. 5-14 lat, natomiast w wieku 15-19 lat częstsza jest pyłkowica.

Do wywołania objawów klinicznych u atopików wystarczają 2 mikrogramy roztoczy w gramie kurzu domowego, natomiast niealergicy reagują przy ok. 80 mikrogramów na gram kurzu.

Innymi alergenami wywołującymi katar alergiczny są alergeny zwierzęce. Najważniejszym alergenem w tej grupie są substancje uczulające pochodzące z wydzielin kota.

Ostatnio coraz częściej mówi się o udziale pleśni w wywoływaniu objawów całorocznego kataru alergicznego. U osób uczulonych na grzyby pleśniowe objawy występują najczęściej podczas spacerów po lesie, grabienia opadłych liści i pracy w ogrodzie.

Objawy

Wśród objawów klinicznych całorocznego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa przeważa kichanie (nawet salwami), wodnisty wyciek, świąd i zatkanie nosa. Czasami mogą pojawiać się uporczywe blokady nosa z rzadkimi napadami kichania i z niewielką ilością wodnistej wydzieliny. Objawy mogą występować razem lub osobno.

Często chorzy z niedrożnością nosa skarżą się na wyciek zanosowy, spowodowany spływaniem wydzieliny z nosa przez nozdrza tylne do nosogardła. Obrzęk ujść zatok przynosowych może powodować ból nad zatokami przynosowymi lub uogólniony ból głowy. Obserwuje się także utratę węchu i smaku, co spowodowane jest obrzękiem błony śluzowej nosa i związaną z tym trudnością dotarcia substancji zapachowych do okolicy węchowej nosa, która jest umieszczona w jego górnej części. Zatkanie uszu i niedosłuch typu przewodzeniowego są wynikiem zaburzenia działania trąbki słuchowej spowodowanego obrzękiem jej ujścia gardłowego.

Rozpoznanie

Diagnostykę całorocznego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa rozpoczynamy od wywiadu, który umożliwia ustalenie charakterystycznych dolegliwości i wpływu alergenów całorocznych na ich występowanie i nasilenie. Konieczne jest też pełne badanie laryngologiczne nosa, gardła, krtani i uszu.

Najczęściej zmiany występują w obrębie nosa. W badaniu rynoskopowym obserwujemy różny obraz błony śluzowej nosa, która może być prawidłowo zabarwiona, blada, czasami żywoczerwona, obrzęknięta, rozpulchniona, pokryta śluzową wydzieliną. W okresie późniejszym mogą tworzyć się przerosty małżowin nosowych.

Testy skórne u chorych na całoroczne alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa są dodatnie.

Występuje podwyższone stężenie całkowite oraz obecność swoistych przeciwciał klasy IgE w surowicy.

Zastosowanie rynomanometrii do oceny drożności nosa pozwala na obiektywizację badania, umożliwia wykonanie swoistej próby prowokacyjnej (z alergenami) i ocenę skuteczności zastosowanego leczenia.

Ocena cytologiczna błony śluzowej nosa umożliwia wykrycie eozynofilii miejscowej (zwiększonego odsetka komórek kwasochłonnych na powierzchni błony śluzowej). Można przyjąć, że w takim przypadku bardzo skuteczne będzie leczenie donosowymi GKS.

Ocena czynności aparatu śluzowo-rzęskowego umożliwia różnicowanie z chorobami wywołanymi zmianami w obrębie tego aparatu (np. zespół Kartagenera).

Diagnostyka obrazowa zatok przynosowych (RTG, CT) umożliwia określenie czy zmiany chorobowe obejmują oprócz nosa także zatoki przynosowe.

Konsultacja pulmonologiczna jest konieczna u chorych ze współistniejącymi z zapaleniem błony śluzowej nosa objawami ze strony dolnych dróg oddechowych. Umożliwia to wczesne wykrycie astmy oskrzelowej.

W diagnostyce różnicowej całorocznego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa trzeba uwzględnić całoroczne niealergiczne nieżyty nosa (np. naczynioruchowe, eozynofilowe niealergiczne nieżyty nosa, hormonalne czy strukturalne).

W przypadku długotrwałego kontaktu z czynnikami wywołującymi chorobę można prześledzić występowanie poszczególnych etapów rozwoju zmian w organizmie. Kichanie i wodnista wydzielina zmieniają się w znaczną niedrożność nosa oraz zmiany przerostowe w nosie i zatokach szczękowych, niekiedy występują polipy nosa. Najczęstsze powikłania towarzyszące całorocznemu katarowi alergicznemu to zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok przynosowych, polipy nosa i astma.

Leczenie

Szczególne znaczenie w leczeniu całorocznego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa ma eliminacja alergenu. Podstawą jest utrzymanie maksymalnej czystości w pomieszczeniach (odkurzacz ze specjalnym filtrem) i odpowiednie urządzenie mieszkania (bez kotar, zasłon i dywanów) oraz stosowanie środków roztoczobójczych.

Leczenie objawowe jest podstawową metodą leczniczą powodującą doraźne ustąpienie dolegliwości takich jak świąd nosa, wodnisty wyciek z nosa, kichanie, niedrożność nosa. W leczeniu tym wyróżniamy wiele grup leków o różnym mechanizmie działania.

Najskuteczniejsze w leczeniu całorocznych alergicznych zapaleń błony śluzowej są preparaty kortykosteroidowe do stosowania miejscowego. Nowoczesne leki z tej grupy (np. Flixonase) nie są wchłaniane z powierzchni błony śluzowej nosa lub szybko się rozkładają po wniknięciu do organizmu. To unieczynnienie może odbywać się w błonie śluzowej nosa lub na drodze szybkiego metabolizmu w wątrobie. Produkty metabolizmu są nieaktywne lub wykazują minimalną aktywność.

Zdecydowanie najlepsze wyniki leczenia z zastosowaniem kortykosteroidów uzyskuje się, gdy w błonie śluzowej nosa chorego występują liczne nacieki granulocytów kwasochłonnych, niezależnie od przyczyny dolegliwości. Miejscowa kortykosteroidoterapia powoduje też zmniejszenie masy polipów nosa, jeśli współistnieją one z całorocznym alergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa. Kortykosteroidoterapia stosowana po usunięciu polipów zmniejsza liczbę ich nawrotów.

Leki przeciwhistaminowe blokują receptory histaminowe H1. Nie niszczą one histaminy ani też nie tworzą z nią związków. Uniemożliwiając oddziaływanie histaminy na receptory, dobrze hamują objawy wywołane przez histaminę. Pierwsza generacja tych leków może wywoływać uczucie zmęczenia, senność, zawroty głowy (nie wolno po ich zażyciu prowadzić samochodu, obsługiwać maszyn itp.).

Leki przeciwanafilaktyczne, zwane także stabilizatorami błon komórkowych lub antydegranulantami, mają szczególną właściwość hamowania uwalniania mediatorów reakcji anafilaktycznej z komórek docelowych w reakcjach typu natychmiastowego. Leki z tej grupy najczęściej stosuje się profilaktycznie, przed wystąpieniem objawów choroby.

Obrzęk błony śluzowej nosa związany jest najczęściej ze zwiększeniem objętości krwi w łożysku naczyniowym, dlatego leki obkurczające naczynia mają największe działanie przeciwobrzękowe. Jednak długotrwałe stosowanie kropli obkurczających błonę śluzową powoduje jej ponowny obrzęk (rebound). Mechanizm powstawania tego zjawiska jest najczęściej tłumaczony zmniejszeniem liczby receptorów przy ich długotrwałym pobudzaniu.

Immunoterapia swoista umożliwia leczenie przyczynowe. Stopniowo wzrastające dawki alergenu, podawane podskórnie bądź doustnie, powodują zmniejszenie wrażliwości na dany alergen. Najlepsze efekty uzyskuje się u osób młodych (5-35 lat), z niezbyt zaawansowanym w czasie procesem chorobowym, bez przewlekłych zakażeń i zmian w narządach. Warunkiem skuteczności odczulania jest odpowiednio długi okres leczenia (3-5 lat) i odpowiednio duża dawka sumaryczna zastosowanego alergenu.

Podsumowując, trzeba stwierdzić, że w rozpoznawaniu i leczeniu całorocznego alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa medycyna dysponuje wieloma możliwościami. Właściwe rozpoznanie i wprowadzenie odpowiedniego leczenia pozwala uwolnić chorego od dokuczliwych objawów.

Prof. dr hab. med. Dariusz Jurkiewicz

astma.edu.pl
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Strona główna INTERIA.PL
Polecamy