Maluch z temperamentem

Opisz nam zachowanie twojego dziecka. Co robi kiedy bardzo czegoś chce, jak okazuje swoje uczucia, jak przekonuje do swoich racji? Wygraj poradnik "Twoje dziecko".

Jedno dziecko denerwuje się z powodu hałasu i długo płacze, inne tylko się wzdrygnie. Tego rodzaju zróżnicowane reakcje na bodźce zewnętrzne są podstawą do wyróżnienia rozmaitych typów temperamentu u niemowląt.

Temperament jest, mówiąc ogólnie, kwestią usposobienia. Długofalowe badania sugerują, że charakterystyczny sposób, w jaki dziecko okazuje swój nastrój i stany emocjonalne, stanowi względnie stały i przewidywalny element jego osobowości. Dlatego też rozpoznanie indywidualnego stylu zachowania i dominującego u malucha nastroju pozwala sformułować zaskakująco trafną prognozę dotyczącą przyszłego temperamentu dziecka.

W wieku niemowlęcym znajomość temperamentu dziecka może dostarczyć rodzicom cennych wskazówek, jak otoczyć je właściwą opieką. Dziecko nieśmiałe, ze słabą zdolnością przystosowania, trzeba wprowadzać w nowe sytuacje stopniowo, znacznie wolniej niż dziecko, które łatwo się ze wszystkim oswaja. Znajomość temperamentu dziecka jest przydatna dla właściwej oceny niepokojących sygnałów - choroby, zaburzeń rozwoju lub po prostu sytuacji, która jest dla dziecka stresująca.

Jak określić temperament dziecka?

Zwróć uwagę, jak twoje dziecko reaguje na głód: czy potrzebę pożywienia oznajmia nieznoszącym sprzeciwu wrzaskiem czy łagodnym, ale uporczywym płaczem? Jak zasypia: czy łatwo zapada w sen, czy długo przedtem marudzi i budzi się co chwilę?

Następnym elementem łamigłówki jest ogólny poziom aktywności niemowlęcia. Jeszcze inny to zdolność przystosowania do nowych lub zmienionych okoliczności. Czy dziecko chętnie włącza się w nieznaną sytuację, czy raczej wycofuje? Czy jest śmiałe i przedsiębiorcze, czy też onieśmielone i ostrożne? Czy na nowe okoliczności reaguje pozytywnie czy negatywnie? Czy nie ma bodźców, które wywołują zbytnie podniecenie, czy wszystko mu się podoba? A może nic go nie pobudza? Może wszystko je przytłacza? Czy jest w pewnym stopniu samowystarczalne, to znaczy, czy potrafi samo zasnąć, bawić się samo w łóżeczku? Niektóre dzieci jedzą z entuzjazmem i zdrowo śpią. Inne są nerwowe, wolno się wyciszają i z trudem udaje się je nakarmić. Niektóre poszukują wielu różnych bodźców, inne mniej.

Identyfikacja poszczególnych cech niemowlęcia pomoże umieścić je w jednym z szeroko zdefiniowanych typów temperamentu. Według pionierskich badań doktorów medycyny Stelli Chess i Alexandra Thomasa, u normalnych dzieci istnieją trzy "podstawowe typy temperamentu".

"Dziecko łatwe" ma dobrą zdolność przystosowywania się, dobrze uregulowane procesy biologiczne - jedzenie i wydalanie, charakteryzuje się pozytywną reakcją na zmiany. Poziom aktywności jest na ogół umiarkowany. Dziecko jest spokojne i pogodne.

"Dziecko trudne" jest przeciwieństwem łatwego, a jego najbardziej widoczną cechą jest silna wola i charakter. Reaguje intensywniej, ma niski próg wrażliwości, zmiany powodują rozdrażnienie, procesy biologiczne zachodzą nieregularnie.

"Dziecko nieśmiałe" powoli się oswaja i powoli przystosowuje do zmian. Każdą nowość wita płaczem, chociaż zazwyczaj intensywność reakcji jest niska.

Inne dzieci - Chess i Thomas stwierdzili, że około 40 proc. badanych przez nich dzieci miało temperament "łatwy", 10 proc. "trudny", a około 15 proc. "nieśmiały". Pozostała jedna trzecia wykazuje kombinację cech dzieci łatwych, trudnych i nieśmiałych.

Jak postępować?

Stwierdziwszy, że twoja pociecha plasuje się w grupie dzieci "trudnych", natychmiast zaczynasz się zadręczać myślami, że robisz coś nie tak lub że nie jesteś dobrą matką. Niepokoisz się także, kiedy dostrzegasz, że zachowuje się inaczej niż jej rówieśnicy. Ale oczywiście te różnice nie świadczą o tym, że twoje dziecko jest złe lub chore.

Jednym z naczelnych zadań rodziców jest dobre poznanie i zrozumienie dziecka i postępowanie z nim w taki sposób, żeby było szczęśliwe, zdrowe i mogło jak najlepiej korzystać z życia. Ustalenie temperamentu dziecka może w tym dopomóc.

Dziecko spokojne i wrażliwe powinno samo cię prowadzić. Wiele dzieci nie lubi, kiedy zagląda im się prosto w oczy, boją się konfrontacji. Pozostań z boku, unikaj gwałtownych ruchów. Łagodny kontakt, dotknięcie dłoni lub stopy z wolna ośmieli dziecko lepiej niż niedźwiedzie uściski.

Jedne dzieci lubią, gdy się je głaszcze po rączkach, inne wolą być obejmowane i mocno przytulane. Większość dzieci dobrze toleruje zwykłe domowe hałasy, bo w łonie matki przywykły do odgłosów ciała, bicia serca, burczenia w brzuchu. Są jednak niemowlęta, które wybudzają się ze snu na najlżejszy odgłos. Niektóre świetnie się czują w otoczeniu kipiącym ruchem i energią, inne wolą spokój i ciszę.

Trudne dziecko może cię wystawić na ciężką próbę. Jeżeli żadne twoje zabiegi nie są w stanie go zadowolić, możesz pomyśleć, że jesteś złą matką. Ale nie bierz całej winy na siebie: to raczej temperament dziecka, a nie błędy pielęgnacyjne. Można spróbować różnych sposobów, by przynieść dziecku ulgę. Niektórzy rodzice zauważają, że bardzo pomaga zwiększenie ilości kontaktu fizycznego. Możesz brać dziecko na ręce, nosić je w nosidełku. Częściej sprawdzaj, czy mu ciepło, wygodnie, czy nie jest głodne, a w czasie snu - czy nie uwiera go pieluszka.

Nie zmienisz charakteru dziecka, ale możesz odpowiedzialnie kierować jego pierwszymi doświadczeniami życiowymi. Poznawaj, akceptuj i staraj się zrozumieć naturę dziecka; stwórz mu takie warunki wychowawcze, które obudzą w nim ufność, nauczą rozumienia własnej natury i pozwolą maksymalnie wykorzystać wrodzone zdolności.

Tekst pochodzi z poradnika "Twoje dziecko" Wydawnictwa Jacek Santorski & CO.